اصفهان شرق/ محسن منصوری، ام القرا منحصر در مرزها نیست و باید کل امت اسلامی را پوشش دهد. دكترين ام القري در كوتاه مدت بر منافع ملي و رفع نيازهاي داخلي و در بلندمدت، اهداف جهان شمول اسلام را در نظر دارد. اگر بخشی از دنیای اسلام دچار معضل شد ام القرا واکنش نشان می دهد. طبق این دکترین مشکلاتی که اینک در یمن و سوریه و عراق و دیگر کشورهای اسلامی به وجود امده است باعث می گردد ایران نسبت به ان واکنش نشان دهد. در صورتي كه ميان منافع ام القري و منافع امت تزاحمي پيش آيد، منافع امت همواره مقدم است، مگر در حالت يك مسأله بر سر حفظ نظام اسلامي در ام القري باشد. بنابراين، پيروزي و يا شكست ايران، پيروزي و شكست اسلام است و براساس اين دكترين، رهبري ما در جهان اسلام و دفاع از كل جهان اسلام خواهد بود.

ام القرا به چه معناست:
ام القرا در لغت به معناي مادر كشورهاست؛ يعني، يكي از كشورهاي اسلامي به عنوان محور و رهبر ديگر كشورهاي اسلامي مطرح باشد. ام القري در قرآن به مكه اطلاق شده وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ مُصَدِّقُ الَّذي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُري‏ وَ مَنْ حَوْلَها وَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلي‏ صَلاتِهِمْ يُحافِظُونَ (سوره انعام آیه 92) این كتابي است كه ما آن را نازل كرد ه ايم. هم مبارك است و هم تصديق کننده كتاب هاى پيشين ،تا ام القرى (مكه) را با هر كه اطراف آن هست، بيم دهى و كسانى كه به دنياى ديگر ايمان دارند، به آن بگروند و نمازهاى خويش را مواظبت كنند اين مفهوم، مفهومي ديني است.

ام القري براي نخستين بار توسط كواكبي در مورد شهر مكه كه مركز ديني جهان اسلام است، به كار برده شد. وي براي حل معضلات جهان اسلام، شهر مكه را به عنوان ام القراي اسلام پيشنهاد داد.

مسائل مهم در حوزه مسئوليت حكومت اسلامي اين است كه آيا اختيارات و وظايف حكومت مي تواند در مرزهاي جغرافيايي محدود بماند يا نسبت به ديگر كشورهاي اسلامی يا همه جهان مسئوليت هايي دارد. برخي معتقدند كه حكومت اسلامي نسبت به مسلمانان ساير كشورهاي اسلامي نيز مسئوليت دارد و بايد به ياري مظلومان در هر جاي دنيا بشتابد.برخي نيز مسئوليت دولت اسلامي را عمدتاً داخلي دانسته ، معتقدند دولت حق ندارد امكانات و امنيت كشور را به خاطر مردم ساير كشورها به خطر بيندازد . ام القري نظريه سومي را ارائه می کند كه معتقد است قبل از هر چيز بايد ماهيت و شأن نظام را تعيين كرد، سپس بر اساس آن سياست خارجي خود را تنظيم نمود.

امالقری» دكتريني برای تبیین خط مشی سیاست خارجی جمهوري اسلامي ايران و موقعیت ايران در جهان اسلام است که اواخر دهه­ي 1360 از سوی محمدجواد لاريجاني مطرح شد.

در مورد اولويت هاي سياست خارجي چند نظريه ارائه شده است: پراگماتيسم مطلق، ملي گرايي، صدور انقلاب و ام القري. دو نظريه اول هر كدام به گونه اي بر منافع ملي در مقابل مسئوليت هاي فراملي تأكيد دارند و از اين جهت در مقابل نظريه صدور انقلاب قرارمي گيرند؛ در حالي كه دكترين ام القري در كوتاه مدت بر منافع ملي و رفع نيازهاي داخلي ودر بلندمدت، اهداف جهان شمول اسلام را در نظر دارد و بدين ترتيب، در بين ديدگاه های حداقلی و حداکثری قرار می گیرد .اين آموزه در راستاي جمع بين منافع ملي و آرما نهاي مطرح شده پس از انقلاب اسلامي مطرح گرديد. در تدوين استراتژي ملي ايران، توجه به ايرانِ ام القري در كنار امنيت ايران (دفاع مؤثر) و آبادي (توسعه) مؤثر بود.

ایران پس از پيروزي انقلاب، ام القراي دارالاسلام شد و با تشكيل حكومت اسلامي داراي دوشأن رهبري مردم ايران و امت اسلامي گرديد كه همه مسلمانان وظيفه دارند ولايت و رهبري امام خميني را به عنوان رهبر امت واحده اسلامي بپذيرند.

در صورتي كه ميان منافع ام القري و منافع امت تزاحمي پيش آيد، منافع امت همواره مقدم است، مگر در حالت يك مسأله بر سر حفظ نظام اسلامي در ام القري باشد. بنابراين، پيروزي و يا شكست ايران، پيروزي و شكست اسلام است و براساس اين دكترين، رهبري ما در جهان اسلام و دفاع از كل جهان اسلام خواهد بود.

برای ام القراشدن موقعيت استراتژيك، جمعيت، نژاد و امثال اينها مطرح نيست، بلكه ملاك در ولايت است. ام القرا باید دارای رهبری باشد که لایق کل رهبری امت اسلامی باشد. به عبارت ديگر، اگر كشوري داعيه ا م القرابودن داشته باشد، بايد سطح رهبري خود را از مرزهاي جغرافيايي اش فراتر برده و در كلِّ امت انتخابي انجام دهد در اين آموزه بين جهان اسلام و ام القري رابطه اي ديالكتيك وجود دارد؛ به نحوي كه هر زمان جهان اسلام به مخاطره بيفتد، ام القري واكنش نشان مي دهد و برعكس، هرگاه هستي ام القري تهديد گردد، جهان اسلام به حركت در خواهد آمد. مطابق ا م القرا صدورانقلاب و دفاع از امت اسلام كه امت واحده اي است، با اصل حيثيت ام القري عجين است علاوه بر ارتباط ديالكتيك موجود بين ا م القري و جهان اسلام اين دكترين اجزاي اساسي ديگري نيز دارد.كشوري مي تواند ام القراي جهان اسلام شود كه داراي رهبري كاريزماتيك بوده و لياقت رهبري كامل امت اسلام را داشته باشد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و رهبري امام خميني ايران ام القراي دارالاسلام شد، بر ايشان بود كه جهان اسلام را رهبري كنند و بر امت وظيفه بود كه ولايت ايشان را برگزينند؛ يعني ايران داراي رهبري شد كه براي تمام امت بود. بنابراين، می توانيم بگوييم كه امام همزمان داراي دو مقام بود: مقام رهبري قانوني جمهوري اسلامي ايران كه مطابق قانون اساسي تعريف شده و حدود وظايف و اختيارات آن معين گرديده است و ديگر، مقام ولايت جهان اسلام كه وظيفه شرعي، آن را مقرر نموده است.

جمعبندی
ایران در حال حاضر ام القرای دنیای اسلام است که:
1) رهبری کاریزماتیک که پس از انقلاب حضرت امام خمینی(ره) و در حال حاضر حضرت امام خامنه ای ( مدظله العالی) مسئولیت آن را بر عهده دارند.
2) رهبری ایران مختص ایران نیست بلکه کل امت اسلامی را می بایست رهبری نماید.
3) در ام القرا جمعیت ، نژاد و …. مهم نیست بلکه ملاک در ولایت است.
4) ام القرا نسبت به کل دار الاسلام ( جهان اسلام ) مسئول است.
5) پس اگر دشمن به یک کشور اسلامی حمله کرد به مانند حمله به ام القراست.