اصفهان شرق- محسن منصوری کارشناس ارشد روابط بین الملل

از زمان امپراتوری عثمانی که فلسطین بخشی از آن بود تا سال 1947 با همه اقداماتی که دولت های انگلیس و امریکا در حمایت از اسکان یهودیان در سرزمین فلسطین انجام دادند تنها 6/6 درصد از خاک سرزمین فلسطین فروخته یا به روش های مختلف تصاحب شد و از این سال به بعد با جنگ 1948 در حدود78 درصد از خاک سرزمین فلسطین اشغال شد که طی آن 000/1200 فلسطینی آواره شدند و حدود 531 شهر و روستا با خاک یکسان شد. تنها غزه، کرانه باختری و بیت المقدس شرقی از اشغال در امان ماند که آن ها نیز در جنگ 1967 به اشغال صهیونیست های غاصب در آمدند .

نوار غزه

 

کرانه باختری

شاید برای شما هم اتفاق افتاده است که عده ای می گویند فلسطینیان زمین های خود را فروخته اند و اگر امروز اینگونه آزار می بینند علت اصلی این است که روزگاری سرزمین شان را به یهودیان فروخته اند . متاسفانه این ها یا از سر نادانی و یا با اهداف غرض ورزانه این گونه می گویند و غمگین تر این که این شایعات در سرزمین های اسلامی نیز رواج دارد و سوال این که ما در قابل آن چه کنیم؟ پاسخ روشن است با مطالعه واقعیت این ماجرا، در قبال این دروغ پردازی ها مواضع روشن و قاطعانه ای داشته باشیم.
در نوشتار پنجم تلاش می گردد تا با تقسیم دوره های تاریخی و با استناد به شواهد تاریخی این شایعه بزرگ را که امروز عده ای دستاویز طمع ورزی ها خود کرده اند به روشنی تبیین نماییم شاید نقطه آغازین مطالعات جدی برای کسانی باشد که می خواهند کاری مطالعاتی و پژوهشی در این زمینه داشته باشند.
مطالب فوق را در سه قسمت زیر تقسیم می نماییم
• موقعیت اراضی فلسطین در عصر امپراتوری عثمانی تا جنگ جهانی اول و تجزیه امپراتوری عثمانی
• موقعیت اراضی فلسطین از جنگ جهانی اول و در قیمومیت قرار گرفتن زیر نظر انگلیس
• وضعیت سرزمین فلسطین و جنگ جهانی دوم

 

نقشه امپراتوری عثمانی
الف) فلسطین در عصر امپراتوری عثمانی

 
مقدمه:

 
مساله مهاجرت سیاسی یهودیان و خرید زمین های فلسطینیان با هدف ایجاد یک دولت از نیمه دوم قرن نوزدهم اتفاق افتاد اما واقعیت امر آن است که سفر یهودیان به فلسطین به سال ها قبل از این تاریخ یعنی به قرن شانزدهم برمی گردد اما نا با هدف سیاسی بلکه این امر بیشتر از روی احساسات و عواطف دینی و زیارت اماکن متبرکه و مجاورت در آن ها و همچنین تاسیس نهادهای خیریه بوده و اهداف سیاسی در آن دیده نمی شد در این کار نیز عده ای دانشمندان مانند ژان ژاک روسو، نیوتون و … نیز مشوق این گونه مهاجرتها بودند. تا سال 1799 جمعیت یهودیان در فلسطین حدود 5000 نفر بود که مالک کمی از زمین ها بودند.

 
در زمان امپراتوری عثمانی این پادشاهی تلاش بسیاری کرد تا زمین هایشان به دست یهودیان نیفتد از جمله این که قوانینی مربوط به اراضی را وضع کردند تا خرید و فروش زمین به آسانی صورت نگیرد برای فهم بهتر مطلب بهتر است با تقسیم بندی اراضی در این زمان آشنا شویم:

 
*انواع زمینها در عصر امپراتوری عثمانی:

 
1- زمین های شخصی: این ها در اختیار شخص بوده و آن فرد مالک اصلی آن ها محسوب می شده است که اختیار هر گونه دخل و تصرف را در آن داشت. البته این زمین ها بعد از مرگ به ورثه نیز انتقال داده می شد.

 
2- زمین های دولتی: این زمین ها متعلق به دولت بودند. در این موضوع قانونی وجود داشت به نام” تابو” ( قانون ثبت املاک ) زمین های دولتی را می توان به افراد واگذار کرد اما با شرایطی. فردی که زمین را می خرید می توانست هر نوع محصولی را کشت کند به جز کشت درختان انگور و میوه. در ضمن فرد می بایست در قبال استفاده از این گونه زمین ها، مالیات پرداخت می کرد.

 
3- زمین های موقوفی: این زمین ها معمولا شامل زمین های ثروتمندان، پادشاهان و کشاورزانی می شد که بیشتر برای فرار از مالیات آن ها را واگذار می کردند این زمین ها در اختیار دولت قرار می گرفت .

 
4- زمین های عام المنفعه: که خود شامل دو دسته می شدند یک گروه مانند جاده ها ، بازارها، میادین، دریاها و دریاچه و .. می شد و گروه دوم شامل مراتع و جنگل ها و .. که اهالی یک یا چند روستا از آن استقاده می کردند در این زمین ها کسی حق احداث ساختمان و تملک آن را نداشت.

 
5- زمین های موات یا بایر: زمین های خالی از سکنه که کسی در آن جا حضور نداشت و کسی برای گرفتن سند تابو اقدام نمی کرد ویژگی این زمین ها فاصله 1 یا نیم مایلی آن ها و یا نیم ساعتی ان از منطقه اباد بود.

 
*قوانین مربوط به زمین ها در عصر عثمانی :
در زمان امپراتوری عثمانی در مورد تملک زمین قوانینی وجود داشت که شامل در سال 1869 قانون تملک زمین توسط اتباع خارجی وضع می گردد تا قبل از تصویب این قانون هر گونه تملک زمین توسط خارجیان در سرزمین عثمانی ممنوع بود اما با فشار انگلستان و کشورهای اروپایی از یکطرف و فساد اداری دستگاه سلاطین عثمانی و فشار ناشی از بدهی ها چنین قانونی تصویب گردید و خارجیان می توانستند صاحب زمین شوند. از طرفی نیز کلیسا برای سود بیشتر زمین ها را می خرید و با قیمت گزافی آن را می فروختند.

 
*تدابیر دولت عثمانی برای ممانعت از اسکان یهودیان:
شمار یهودیانی که از سال 1881 تا 1914( زمان جنگ جهانی اول) از کشورهای روسیه و اروپای شرقی مهاجرت کردند حدود 2361941 نفر بود که تنها حدود 55 هزار وارد فلسطین شدند که این خود حکایت از موفقیت دولت عثمانی در جلوگیری از ورود یهودیان را دارد. دولت عثمانی در این باره تدابیری اندیشید که به شرح زیر می باشد:

 
1- حکوت عثمانی در سال 1887 استان قدس را از حیطه نظارتی سوریه خارج کرد و خود بر آن نظارت کرد.
2- حکومت مرکزی عثمانی به کنسولگری های خود دستور داد که افرادی قصد ورود به فلسطین را دارند نمی توانند به عنوان تبعه خارجی اسکان یابند و حتما باید تابعیت عثمانی را کسب کنند.
3- مقاومت برخی سلاطین عثمانی مانند سلطان عبدالحمید دوم(1876 تا 1909) که در مقابل اقدام صهیونیست ها و تاسیس سازمان جهانی صهیونیسم ایستادگی می کرد. این اقدام صهیونیست ها بویژه بویژه بعد از کنفرانس 1897 در بال سویس و اقدام هرتزل به شدت دنبال می شد( در نوشتارهای قبلی مشروح آن بیان شده است )

عبدالحمید دوم خلیفه امپراتوری عثمانی بود که در ۳۱ اوت ۱۸۷۶ تا ۲۷ آوریل ۱۹۰۹ در قلمرو عثمانی حکومت کرد. او در مقابل پیشنهاد هنگفت یهودیان برای فروش زمین های فسطین گفت که این ملک من نیست بلکه ملک امت اسلام است و مگر با تجزیه عثمانی و با رفتن روئی جنازه های ما آن را از ما بگیرید.
* جنگ جهانی اول و اعلامیه بالفور:
با شروع جنگ جهانی اول جمعیت یهودیان در فلسطین حدود 000/80 نفر بود اما با اوصافی که بیان شد و اقدامات سلاطین عثمانی در پایان جنگ این تعداد به 000/55 نفر کاهش یافتند.انگلستان در طول جنگ تلاش بسیاری کرد تا یهودیان را در سرزمین فلسطین دارای زمین کند از این رئ دست به اقداماتی زد
در طول جنگ جهانی اول اقدامات انگلیس سه سیاست را برای خرید زمین از فلسطینیان واسکان یهودیان در پیش گرفت:
1- مذاکره با شریف حسین امیر حجاز: انگلیس تلاش کرد تا این سلطان را جهت قیام کشورهای عربی علیه عثمانی ترغیب نماید و در مقابل وعده استقلال بیشتر مناطق جزیره العرب و بلاد شام با حکمرانی شریف حسین.

 
2- مذاکره با فرانسه در مورد آینده عراق و سرزمین شام و همچنین قرار داد سایکس پیکو در مه 1916(Agreement sykes pico)
در قرار داد سایکس پیکو بیشتر عراق و شرق اردن و منطقه حیفا به انگلیس، لبنان و سوریه به فرانسه و سرزمین فلسطین تحت اداره بین المللی قرار گرفت.

 
3- گفتگو و مذاکره با سازمان جهان صهیونیسمWorld Zionist Organization))
در کنار این موارد صهیونیست ها با استفاده از بالفور وزیر خارجه بریتانیا، هربرت ساموئل یهودی وزیر کشور و لوید جرج نخست وزیر بریتانیا ،اعلامیه بالفور را در سال 1917 صادر کردند. دولت انگلیس در راستای شعار ” ایجاد وطن ملی برای یهودیان” بنا بر قولی که به صهیونیست ها داده بودند همه تلاش سیاسی و نظامی خود را برای اسکان یهودیان مصروف داشت. قابل ذکر است در این زمان فلسطینان در مقابل این تهاجم مقاومت بسیاری کردند.

ج)فلسطین در زمان اشغال آن توسط انگلیس:

 
بریتانیا(انگلیس) هنگامی که فلسطین را در زمان جنگ جهانی اول اشغال نمود نوعی حکومت نظامی در آن ایجاد کرد. از سال 1917 تا 1920 آن ها فلسطین را به چند ایالت تقسیم کردند و در هر ایالت یک حاکم نظامی قراد دادند که زیر نظر انگلیس بودند. در سال 1922 فلسطین به سه قسمت شمالی، جنوبی و استان قدس تقسیم شد .در سال 1918 ژنرال موفی دفاتر تابو را بست و هر گونه دخل و تصرف و یا فروش زمین های دولتی را متوقف کرد علت آن هم شکست عثمانی ها و عقب نشینی به سمت دمشق بود . در این زمان در9 نوامبر حییم وایزمن( اولین رییس جمهور اسراییل) به وزارت خارجه انگلیس برای زمین های موجود در فلسطین یادداشتی ارسال می کند که هدف ان تشکیل کمیته ای برای تعیین تکلیف زمین های فلسطین بود او بیان داشت که زمین های زیادی هستند که در دست فلسطینیان است اما آن ها قادر به کشت آن نیستند ( حدود250000 هکتار) این اقدام وایزمن و دولت انگلیس اقدام موثری برای انحراف افکار عمومی و توجیه خوی تجاوز گری و در نهایت گرفتن زمین از فلسطینیان بود .

 
در این زمان و در آشوب نبود قوانین مناسب مربوط به اراضی، طرحی برای تصاحب زمین های فلسطینیان آماده شد این اقدامات در راستای شعار” سرزمینی بدون ملت برای ملتی بدون سرزمین “بود که کار اسکان یهودیان را هر چه بیشتر تسریع می کرد در این زمان جامعه ملل نیز با قیمومیت انگلستان موافقت کرد(توضیح قیمومیت: استقرار نظام قیمومیتPermanent Mandate council) (یکی از اقدامات مهم جامعه ملل بود در واقع مصلحت سیاسی کشورهای فاتح جنگ ایجاب می کرد که از طریق ارگانی بین المللی کشورهایی که تازه از امپراتورهای بزرگ تجزیه و جدا شده بودند تحت لوای کشورهای بزرگ و صنعتی اداره گردند تا به مرور استقلال خود را بدست بیاورند البته این گونه کشورها دارای درجه و رتبه نوع الف و ب و … بودند)
*اقدامات انگلیس در راستای منافع یهود و اخراج سکنه اصلی فلسطین شامل:
-وضع “قانون اراضی” و “قانون مساحت” توسط هربرت ساموئل.
-تعطیلی تنها بانک وام دهنده به کشاورزان فلسطینی
– وضع قوانین سخت برای کشاورزان فلسطینی
-واردات محصولات کشاورزی با هدف ضربه زدن به کشاورزان
-ویران کردن زمین ها و خانه های فلسطینیان
و….

 
در این زمان دولت انگلیس قوانینی را در مورد زمین ها نیز وضع کرد از جمله آن ها می توان به قانون اراضی متروکه 1921 ، قانون اراضی اموات1921 ، قانون محاکم اراضی 1921 ، قانون اراضی جنگی و قانون لغو مالکیت اشاره کرد که در همه موارد راه برای تسلط یهودیان باز بود مثلا در مورد آخری بدین صورت بود که سرمایه گذاری که می خواست طرحی را در یک قطعه زمین اجرا کند می بایست با صاحب زمین توافق کند و در صورت به توافق نرسیدن شخص سرمایه گذار می توانست شکواییه ای تنظیم و به نماینده بریتانیا تسلیم نماید که دولت انگلیس نیز با توجه به مطامع خویش مالکیت آن را لغو و دستور تصاحب آن را می داد .

 
*مقاومت فلسطینیان در برابر انگلیس:

 
در این زمان مقاومت های از جانب فلسطینیان برای مقابله با اقدامات انگلیس انجام گرفت که تیتر وار بیان می گردد:
1- جنبش ملی فلسطین از سال 1918 تا 1929 در این سال 3 قیام رخ داد که قیام “موسی پیامبر” در سال 1920، “انقلاب یافا” در مه 1921 و” قیام براق” در 15 آگوست 1929 را شامل می شد .
2- جنبش ملی فلسطین از سال 1929 تا 1939 در این دوران فلسیطینیان مبارز اقداماتی انجام دادند از جمله ایجاد حزب استقلال در آگوست 1932، حزب عربی فلسطین در مارس 1935 با حمایت مفتی بزرگ حاج امین الحسینی-جنبش جهاد به رهبری شیخ عز الدین قسام و سازمان جهاد مقدس به رهبری عبدالقادر الحسینی و بالاخره تشکیل گروه الکف الاخضر به ریاست محمد کافش.

از ویژگی مقاومت فلسطینیان در این دوره می توان به دو تظاهرات گسترده یکی در مسجد الاقصی و دیگری در یافا اشاره کرد. در این زمان انقلاب بزرگی از سال 1936 تا 1939 به رهبری شیخ فرهان السعدی و با قتل دو یهودی آغاز می شود که تاثیر بسیار زیادی بر انگیره و روحیه فلسطینیان دارد. اعتصابات و تظاهرات گسترده ای که در نهایت باعث گردید انگلستان راه حل سیاسی را برای پایان بحران پیشنهاد کند اما با بی نتیجه ماندن آن انگلیس یکطرفه در سال 1939 “کتاب سفید” را منتشر کرد که در آ ن بیان گردید ” تشکیل دولت یهود در سیاست های این دولت جایگاهی ندارد و تشکیل یک کشور فلسطینی که در ان قدرت بین عرب و یهودی تقسیم شود خواست دولت انگلیس است و در ضمن مهاجرت یهودیات تا 5 سال ایتده از سقف 75000 تجاوز نکند و مهاجرت ان ها را متوقف سازد این اقدام به معنای پیروزی سیاسی فلسطینیان بود هر چند رهبران فلسطینی جندان این اقدام را خوشبینانه نمی پنداشتند.

 
ج)جنگ جهانی دوم و تحولات فلسطین
با شروع جنگ جهانی دوم اوضاع فلسطین چندان مناسب نبود بسیاری از رهبران فلسطین متفرق شده بودند از جمله حاج امین الحسینی که ابتدا به عراق سپس ترکیه بعد ایران و در سال 1941 وارد آلمان شد که از همان جا هم اقدامات خود را پیگیری می نمود. با پیروزی انگلیس در جنگ جهانی اول فرانسوی ها او را دستگیر کرذند به این ترتیب اوضاع در فلسطین مساعد نبود از سویی یهودیان با پایان جنگ جهانی دوم شروع به اقداماتی کردند که در نوشتار قبل اشاره شده است مانند بزرگ نمایی در قتل و عام آن ها (هولوکاست) مظلوم نمایی و از طرفی این سال ها همزمان با ورود آمریکا و حمایت های جمهوریخواهان و دموکرات ها از آن ها بوده است تا جایی که کتاب سفید انگلیس لغو گردید( این اقدام با فشار یهودی ها و امریکایی ها و ضعف کشورهای عربی تسط بوین وزیر خارجه وقت انگلیس انجام شد )و ترومن در سال 1947 از اتلی Atlee) (خواست تا 100/000 یهودی را به فلسطین اعزام کند این اقدام آن ها بدیگونه بود که که در سال های 1939 تا 1945 حدود 000/92 یهودی به فلسیطین اعزام شدند از 1940 تا 1948 حدود 73 شهرک در فلسطین توسط یهودیان ایجاد شد.

 
در 2 آوریل 1947 دولت انگلیس از سازمان ملل خواست که مسئله فلسطین را در دستور کار خود قرار دهد و سازمان ملل نیز کمیته بین المللی UNSCOP را تشکیل داد این کمیته گزارش خود را در اگوست 1947 ارائه داد که طی آن1- پایان دادن به قیمومت انگلیس بر فلسطین و تقسیم فلسطین به دو دولت مستقل عربی – یهودی اشاره کرده بود.

 
در 29 نوامبر 1947 قطعنامه 181 مجمع عمومی سازمان ملل صادر گردید که این قطعنامه کاملا با اهداف وجودی سازمان در تعارض بود ان جا از حق تعیین سرنوشت کشورها سخن می گوید در حالی که فلسطینیان در تعیین سرنوشت خود نظری نمی توانستند داشته باشند بر اساس این قطعنامه 54 در صد از سرزمین های فلسطین به اقلیت مهاجر یهودی اعطا شد اقلیت مهاجری که تنها 7/31 در صد از جمعیت فلسطین را تشکیل می دادند .

 

بطور کلی می توان گفت تا سال 1947 صهیونیست ها 6/6 در صد زمین ها با روش های زیر تصاحب کردند:

 
روش اول:

1-یهودی ها 500 هزار دونم( هر دونم معادل 1000 متر مربع است) از زمین های فلسطینی را با کمک مستقیم امگلستان به چند روش به دست اورده بودند مانند نماینده انگلیس در فلسطین 325 هزار دونم زمین(20/1 درصد ) را با آزانس یهود بخشید همچنین 175000 دونم زمین را نماینده بریتانیا به قیمت ناچیزی به آژانس یهود اجاره داد ( 64/ درصد).

 
شیوه دوم:

یهودیان 625 هزار دونم یعنی حدود 31/2 درصد از مساحت اجمالی زمین های فلسطین را از فئودال های سوری و لبنانی خریدند . در زمان تجزیه امپراتوری عثمانی و قراردادسایکس پیکو و سورsevre) این پیمان بعد از جنگ جهانی اول باعث تجزیه عثمانی شد که طی آن فلسطین و ماورائ اردن و بین النهرین تحت قیمومیت انگلیس و سوریه و لبنان تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفتند این تقسیمات قبلا نیز در توافق سایکس پیکو منظور گردیده بود) بسیاری از فئودال ها زمین را با قیمت های گزافی به یهودیان فروختند و یهودیان نیز با توجه به اهداف شومی که داشتند به قیمت بسیار زیاد خریدند.

 
شیوه سوم :
علیرغم شرایط و وضعیت ملت فلسطین و قوانین ظالمانه ای که دولت انگلیس در فلسطین وضع کرده بود که همگی به نفع یهودیان بود (در لابلای مطالب اشاره شد) اما در مجموع زمین هایی که فلسطینیان تا قبل از 1947 فروخته بودن261400 دونم یعنی 96/ درصد از زمین های فلسطین بود چرا که خود فلسطینیان با وضع قوانینی فروش زمین را به یهودیان ممنوع و حرام اعلام کرده بودند بطوریکه فرد فروشنده خائن محسوب و از دایره مسلمانی خارج و حتی در گورستان مسلمانان دفن نمی شد و جالب آن که این فرد خائن حتی به دست خود فلسطینبان گاه کشته می شد .

 
جمع بندی:

 
اگر مجموع زمین هایی را که خود فلسطینیان با فشار و یا ناشی از شزایط بد اقتصادی فروخته اند(96/) با زمین هایی که صهیونیست ها با روش های مختلف از طریق (رابطه دوستی پنهانی یهودیان با فراماسونرها ترک و حکومت بریتانیا و خرید از خانوادهای مسیحی سوری و لبنانی) تصرف کرده اند، جمع کنیم این مقدار به 6/6 درصد از کل مساحت زمین های موجود در آن زمان فلسطین می رسد . مابقی سرزمین فلسطین را صهیونیست ها با جنگ و خونریزی تصاحب کردند . با جنگ 1948 که 78 درصد از خاک سرزمین فلسطین را اشغال کردند که طی آن 000/1200 فلسطینی آواره شدند و حدود 531 شهر و روستا با خاک یکسان شد تنها غزه ،کرانه باختری و بیت المقدس شرقی در امان ماند که آن ها نیز در جنگ 1967 به اشغال صهیونیست های غاصب در آمدند .

 
برای مطالعه دقیق تر این مطلب مراجعه کنید به” فروش زمین شایعه یا واقعیت ” از منشورات دفتر مقاومت اسلامی حماس در تهران و یا “شبهات تاریخی سرزمینی بدون ملت برای ملتی بدون سرزمین” مجید صفا تاج