اصفهان شرق؛مدتی است که بحران آب آشامیدنی در ایران، خصوصا در پایتخت به دغدغه مسئولین تبدیل شده است. مسئله آب نیز یک مسئله حیاتی است که زندگی مردم با آن گره خورده است و بدون آن زندگی مردم با مشکل مواجه شد. سئوالی که مطرح می شود این است که در زمان کنونی که بحث افزایش نسل از سوی مسئولین نظام مطرح شده است در صورت افزایش جمعی جمعیت آیا منابع آبی پاسخگوی نیازهای مردم خواهد بود؟ این منابع هم اکنون برای این جمعیت پاسخگو نیستند حال چگونه با افزایش جمعیت کشور این منابع پاسخگو خواهند بود؟

برای پاسخگویی به این سئوال باید این مسئله از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد. در به وجود آمدن بحران آب عوامل متعددی می تواند تاثیر گذار باشد.

الف) میزان بارندگی

میزان بارندگی در هر منطقه بسته به شرایط زیستی و محیطی آن منطقه وابسته است. در واقع می توان گفت پدیده خشکسالی امری موقتی و گذرا خواهد بود. در این خصوص برخی دانشمندان معتقدند هر منطقه ای یک دوره خشکسالی دارد که به مدت چند سال طی می شود و سپس اوضاع  به حالت سابق باز خواهد گشت. در مجموع می توان گفت اگر در خصوص کم آبی بحث خشکسالی را مسئله بدانیم باید گفت میزان بارندگی در سالهای مختلف متفاوت است و ممکن است در سال دیگری بیشتر باشد. در این میان با برنامه ریزی درست و صحیح می توان این مشکلات را برطرف نمود. پس این امر از آنجا که موقتی است نمی تواند دلیلی برای جلوگیری از افزایش جمعیت باشد زیرا اولا موقتی است و دوما با مدیریت صحیح که در ادامه مطلب می آید قابل کنترل است.

ب) عدم مدیریت درست

 یکی از مشکلات در خصوص آب وجود دارد عدم مدیریت درست منابع موجود است. این مسئله با راه حل های مختلف قابل مدیریت است. به این نحو می توان از هدر رفتن آب درون شبکه جلوگیری کرد.

 ج) هدر دادن آب

طبق آمار اداره آب و فاضلاب 30 درصد آب خوردن و شهری که چیزی برابر ثلث آن است بدون بازگشت است. یعنی 30 درصد از آبی که برای مصرف شهری تهیه و تصفیه می شود هزینه آن باز نمی گردد. طبق آمار اداره آب و فاضلاب نصف این مقدار در اثر خرابی شبکه انتقال آب به صورت کامل هدر می رود. این به این معنی است که در حالت کنونی نیز که با مشکل آب مواجه هستیم در صورت تعمیرات شبکه آبرسانی می توان از هدر رفتن یک سوم آب آشامیدنی جلوگیری کرد. البته این مقدار را به صفر نمی توان رساند اما در کشوری مانند ژاپن این مقدار را به 3.5 درصد کاهش یافته است. در صورتی که در ایران نیز شبکه آب تعمیر شود می توان از این اتلاف گسترده آب جلوگیری کرد. این در حالی است که مقدار آبی که در زمینه کشاورزی به علت درست نبودن شبکه آب رسانی در روستاها هدر می رود به 60 درصد می رسد. یعنی بیش از نصف آب کشاورزی هدر می رود. این اتفاق در حالی رخ می دهد که در برخی مناطق به علت خشک شدن منابع زیر زمینی، کشاورزی در این مناطق در حال از بین رفتن است. در صورتی که با فشار دولت کشاورزان مجبور به استفاده از روش های آبیاری های پیشرفته و مکانیزه شوند میزان هدر رفتن آب در زمینه کشاورزی کاهش می یابد و به صفر نزدیک می شود.

د) تفکیک آب آشامیدنی از آب غیرآشامیدنی

میزان نیاز روزانه هر نفر به آب آشامیدنی ممکن است به سختی به 3 لیتر برسد این در حالی است که به صورت متوسط هر نفر در ایران 44 لیتر آب آشامیدنی مصرف می کند. این میزان یعنی تقریبا 15 برابر مقدار مورد نیاز آن. در واقع هر نفر در ایران 41 لیتر آب آشامیدنی را برای مصارف غیر آشامیدنی استفاده می کند. این در حالی است که منابع آب آشامیدنی نسبت به منابع آب غیر آشامیدنی بسیار محدودتر است. در صورتی که این تفکیک بین آب شرب و غیر شرب انجام شود حجم آب آشامیدنی نسبت به نیاز جمعیت بسیار بیشتر خواهد بود. استفاده از این مدل نیز امری غیر ممکن نیست زیرا هم اکنون در برخی از نقاط ایران از جمله مناطقی از خوزستان و سایر استان ها آبرسانی به این نحو است. همچنین در قم نیز تا مدتی پیش آب آشامیدنی از آب غیر شرب سامانه ای جداگانه داشت. این امر سبب می شود تا از طرفی هزینه زیادی که برای تصفیه و فرآوری آب آشامیدنی می شود هدر نرود و از سوی دیگر منابع آب آشامیدنی محدود تر از منابع آب مصارف خانگی است. پس در صورتی که سامانه آب رسانی در سایر شهرها و مناطق مانند مناطقی شود که در آنها سامانه آب آشامیدنی از آب غیر آشامیدنی جدا است مشکل آب برطرف خواهد شد.

هـ) تعرفه آب

تعرفه آب در ایران نسبت به سایر کشورها پایین است و این سبب می شود تا میزان مصرف آب در ایران نسبت به سایر کشور ها بالاتر باشد. بنا به نقل سرپرست معاونت امور آب و آبفای وزارت نیرو در سال91  قیمت آب که از مردم گرفته می شود حدود یک چهارم قیمت واقعی است که برای وزارت نیرو هزینه دارد. پایین بودن قیمت آب برای مردم سبب می شود تا مردم در استفاده از آن دقت کمتری داشته باشند. همچنین توان وزارت نیرو برای نگهداری و تعمیر شبکه آبرسانی را کاهش می دهد. این در حالی است که قیمت آب در برخی از کشور ها تا 3 دلار نیز می رسد. پس افزایش تعرفه آب از دو نظر می تواند در سامان یافتن بحران آب تاثیر داشته باشد. اول کنترل مصرف مردم و دقت بیشتر مردم در استفاده از آب دوم افزایش توان دولت در ساماندهی شبکه آب رسانی.

و) توزیع مناسب جمعیت

یکی از مشکلات در خصوص آبرسانی، توزیع نامناسب جمعیت در کشور است. تجمع بیش از حد مردم در تهران و برخی دیگر از شهرها سبب می شود تا منابع محدود آن شهر پاسخگوی نیاز های مردم نباشد. یکی از حیاتی ترین منابع، منابع آب است. در صورتی که منابع آب در یک شهر کم باشد و جمعیت بیش از حد در آن شهر جمع شوند طبیعتا مردم از نظر آب با مشکل مواجه خواهند شد. برای توزیع مناسب جمعیت در کشور نیاز به برنامه ای بلند مدت وجود دارد. به صورتی که امکانات در شهرهای مختلف فراهم باشد و از طرف دیگر امور اداری و اجتماعی خصوصا در کلان شهر ها مختل نشود.

مقایسه مقدار مصرف آب هر نفر در روز  بین 17 کشور

ز) استفاده نادرست

الگوی استفاده از آب در ایران نیز در برخی موارد اشتباه است و سبب می شود مقدار زیادی از آب هدر رود. استفاده نا صحیح از آب در موارد مختلف. یکی از بیشترین موارد استفاده آب جهت شستشو است. این بحث با مباحث طهارت که در مباحث اسلامی مطرح است متفاوت است. زیرا برای طهارت در فقه اسلامی برای هر نفر به صورت متوسط روزانه حدود 3 لیتر آب لازم است و بیش از آن اسراف به حساب می آید. اما وسواس پیدا کردن در طهارت و یا وسواس داشتن در نظافت سبب می شود مصرف آب در این زمینه بسیار زیاد شود. مصرف بدون ضرورت از کولرهای آبی، شستشو ماشین با مصرف آب زیاد، استفاده از روش های سنتی در کشاورزی و آبیاری گیاهان و مسائلی از این دست سبب می شود تا مصرف آب بیش از اندازه باشد.

نتیجه گیری

به نظر اصفهان شرق؛نیاز به آب در ایران نمی تواند یک موضوع بازدارنده برای افزایش جمعیت باشد. زیرا با کنترل صحیح و مصرف درست منابع آب موجود می توان حتی جمعیت ایران را تا 2 برابر به راحتی افزایش داد. از آنجا که بحث افزایش جمعیت در ایران یک مسئله مهم و حیاتی است و در غیر این صورت جامعه ایرانی پیر می شود مسئولین و مردم با همکاری یکدیگر باید این مشکلات را برطرف نمایند تا از ضررهای مربوط به آن که ایران آینده را تهدید می کند جلوگیری کنند.

منبع:دیدبان