ریزگرد‌های تالاب تشنه گاوخونی در راه ۱۰ استان/ فرصتی برای تعلل نمانده است
با خشک شدن ۹۶ درصد از وسعت تالاب گاوخونی کارشناسان هشدار می‌دهند ریزگرد‌های سمی آن می‌تواند در آسمان ۱۰ استان منطقه مرکزی کشور پراکنده شوند.
به گزارش اصفهان شرق؛ تالاب بین المللی گاوخونی، منطقه‌ای به وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع در فلات مرکزی ایران است که در انتهای مسیر ۴۱۰ کیلومتری زاینده رود واقع شده است. تالاب گاو خونی از لحاظ داشتن تنوع پوشش گیاهی و محلی زیستگاه گونه‌های زیادی از پرندگان و در فصل سرما میزبان پرندگان مهاجر بوده و از لحاظ جاذبه گردشگری محلی کم نظیر است.
در سال‌های اخیر با مدیریت نادرست منابع آبی و تصمیمات ناپایدار، این تالاب به پهنه‌ای خشک تبدیل شده است. این در حالی ست که با توجه به عضویت ایران در کنوانسیون بین المللی رامسر، اتخاذ تصمیمات و وضع قوانینی که منجر به خشکی تالاب‌ها شود مجاز نیست.
منصور شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: منابع تامین آب تالاب در دوران ترسالی از طریق زاینده رود و از مسیر شهر‌های اژیه و ورزنه بوده است. روان آب‌های جاری از کوه‌های جنوبی شهرضا هم از حاشیه غربی تالاب و دشت جرقویه- حسن آباد، قسمتی از آب تالاب را تامین می‌کرد و بخشی آب از سد ایزدخواست نیز با گذر از مبارکه به تالاب وارد می‌شد، اما بعد از خشکسالی‌هایی که اتفاق افتاد از سال ۱۳۶۶، ورود آب از سد ایزدخواست فارس قطع شد.
ریزگرد‌های گاوخونی به پایتخت هم می‌رسد
او ضمن ابراز نگرانی از وضع کنونی تالاب گاوخونی تصریح کرد: از آنجایی که خشکی تالاب همراه با وزش باد شدید موجب پراکندگی ریزگرد‌ها و در نهایت تبدیل شدن به یک کانون گرد و غبار خطرناک می‌شود، پیش بینی می‌شود که تا شعاع ۱۰ استان در خطر ریزگرد‌ها قرار بگیرند و حتی پایتخت نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان افزود: با هماهنگی منابع طبیعی استان قرار است در حدود ۴۰۰ هکتار از اراضی منطقه طرح‌های نهال کاری، تثبیت شن‌های روان و مدیریت روان آب‌ها اجرا شود.
شیشه فروش گفت: از سازمان مراتع و جنگلداری کشور تقاضا می‌کنیم برای تخصیص اعتبارات اجرای طرح‌های بیابان زدایی و احیای این منطقه با هدف کنترل روان آب‌ها و کنترل فرسایش بادی اقدام کند، از سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز درخواست می‌کنیم مانند طرح احیای دریاچه ارومیه، برای احیای این تالاب که ارزش بین المللی دارد، اقدامات موثری انجام دهد.
اهمیت گردشگری تالاب گاو خونی
غلامحسین رضایی، شهردار ورزنه گفت: این شهر دارای جاذبه‌های گردشگری زیادی است که مهمترین آن تالاب بین المللی گاوخونی است. در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی، حق آبه تالاب داده نشده و اکنون ۹۶ درصد آن خشک است و با رفتن پرندگان مهاجر و از بین رفتن جاذبه‌های گردشگری، این شهر دچار ضرر‌های زیادی شده است. اگر کسی هم برای بازدید به این منطقه سفر کند با حسرت نگاه می‌کند.
او اضافه کرد: با خشکی تالاب، ریزگرد‌ها با وزش باد در هنگام غروب، تا شعاع حداقل ۶۰۰ کیلومتر منتشر می‌شوند.
سال‌هاست هیچ تغییری در سیاست‌ها مشاهده نمی‌کنیم
دکتر نضال صراف زادگان، رئیس پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مشاور سازمان بهداشت جهانی گفت: ۱۰ سال پیش به سفارش سازمان حفاظت محیط زیست و نهاد ریاست جمهوری و با همکاری دستگاه‌هایی مثل دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و استانداری، طرحی را برای بررسی اثر آلودگی هوا و به خصوص ریزگرد‌ها را بر افزایش بیماری‌های قلبی عروقی، تنفسی و مرگ و میر‌های ناشی از آن آغاز کردیم.
او اضافه کرد: از اواخر دهه ۸۰ و اوایل ۹۰ وجود ذرات pm۲.۵ یا pm۱۰ یا گاز‌هایی مثل ۲SO در کشورمان زیاد شد و این همان زمانی است که زاینده رود و تالاب گاوخونی هم در حال خشک شدن بود.
رئیس پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی گفت: خطر ذرات ریز در هوا بیشتر از ذرات درشت است، چون به جریان گردش خون وارد می‌شوند و سلامت قلب را به خطر می‌اندازند. مقالاتی هم در جهان نوشته شده که ارتباط ریزگرد‌ها با برخی سرطان‌ها را تایید می‌کند.
صراف زادگان ادامه داد: طرح تحقیقاتی ۱۰ ساله مرتبط با ریزگرد‌ها و بیماری‌ها همچنان ادمه دارد.
حیات نیمه جان تالاب با ورود پساب زهکش‌های کشاورزی
حسین اکبری، سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: حق آبه زاینده رود و گاوخونی هر کدام به صورت جداگانه محاسبه شده است. در مجموع طبق برآورد‌های دانشگاهی ۳۱۳ میلیون متر مکعب آب برای حفظ کارکرد‌های اکولوژیک این رودخانه و تالاب در نظر گرفته شده که حداقل ۱۷۶ میلیون متر مکعب آن برای حفظ و نگهداری تالاب نیاز است که با توجه به ذخیره کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعبی سد زاینده رود عملا تحقق حقابه تالاب ممکن نیست.
او افزود: حق آبه تالاب همان چیزی ست که در ایستگاه “شاخه کنار” و درواقع در مصب تالاب تحویل می‌شود. در ۱۵ سال اخیر فقط ۴۱ میلیون متر مکعب از حقابه تامین شده که آن هم با پیگیری سمن‌ها و اداره کل حفاظت محیط زیست بوده است.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: این مقدار آب، تا حدودی با ایجاد رطوبت در محل، خطر ریزگرد‌ها را به تاخیر انداخت، اما در حال حاضر فقط در ۴ درصد از وسعت تالاب آن هم در گودترین قسمت آن رطوبت باقی مانده است که در حقیقت پساب زهکشی‌های کشاورزی است، نه منابع آّبی.
اکبری تاثیر رهاسازی پساب کشاورزی به محل ایستگاه شاخه کنار و سایر بخش‌های گاوخونی را اینگونه شرح داد، در نیمه دوم سال ۹۸ حدود ۸ میلیون متر مکعب پساب وارد تالاب شده که با نیاز زیست محیطی تالاب فاصله زیادی دارد و بسیار ناچیز است و فقط می‌توان گفت که رطوبت حاصل از ورود پساب زهکشی‌های کشاورزی باعث حفظ رطوبت و کاهش خطر خیزش گرد و غبار در این منطقه می‌شود.
او اضافه کرد: در سال ۹۷-۹۸ که بیشترین میزان بارش را، آن هم به صورت کم سابقه بالای ۲۱۴۰ میلی متر در سرشاخه‌ها شاهد بودیم، انتظار می‌رفت حق آبه گاوخونی به صورت کامل تامین شود، اما این اتفاق نیفتاد که این نشان می‌دهد عوامل انسانی و اقدامات ناپایدار و بارگذاری‌های غیر متعارف بیشترین تاثیر را داشته اند و عوامل انسانی در خشکی گاوخونی موثرتر از بارش‌ها بوده است.
حمیدرضا خورشیدی مدیرکل هواشناسی استان اصفهان به خبرنگار ما گفت:مقایسه بارش‌ها در کوهرنگ (سرچشمه رودخانه زاینده رود) نشان می‌دهد میزان بارش در سال زراعی جاری از ابتدای مهرماه تا هجدهم دیماه برابر با ۴۱۶.۳ میلیمتر، در سال زراعی گذشته تا همین تاریخ ۳۷۴.۵، دوسال قبل ۶۱۹.۱ میلیمتر، همچنین به صورت میانگین بلند مدت ۵۲۹.۹ بوده است.
او افزود: مقایسه بارش‌ها نشان می‌دهد که میزان بارش در این شهرستان امسال نسبت به بلند مدت ۲۱ درصد کاهش و نسبت به سال قبل ۱۱ درصد افزایش افزایش داشته است؛ ارتفاع برف نیز دراین تاریخ امسال ۳۵ سانتیمتر، بلندمدت ۷۵ وسال گذشته ۶۳ سانتیمتر بوده است.
از تاثیر بر کشاورزی تا تخریب میراث فرهنگی اصفهان
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ضمن تاکید بر اهمیت احیای این تالاب، برخی خطر‌های ملموس ناشی از خشکی گاوخونی را بیان و اضافه کرد: خشکی تالاب بر کمیت و کیفیت آب‌های زیرزمینی تاثیرمنفی دارد و میراث فرهنگی و پل‌های تاریخی استان را نیزدر معرض خطر تخریب قرار می‌دهد.
اکبری در پاسخ به این سوال که آیا ورود پساب و فاضلاب کشاورزی در این منطقه خطرآفرین هست یا خیر توضیح داد: این پساب‌ها حاوی فلزات سنگین ناشی از استفاده از کود‌ها و آفت کش هاست که باعث تشدید وزن آلاینده‌ها خواهد شد.
او افزود: زمانی که حق آبه گاوخونی حتی به صورت حداقلی تامین شود، ابتدا به نفع کشاورزان است. چون هم منابع آب زیرزمینی تغذیه و هم کیفیت آب برای استفاده به نحو مطلوب حفظ می‌شود.
سرپرست معاونت نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان اقدامات اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان را برای جلوگیری از افزایش خطر خشکی تالاب این چنین برشمرد، تاکنون ۶ طرح پایشی با هدف تکمیل بانک اطلاعاتی در زمینه خیزش گرد و غبار، گرایش پوشش گیاهی و پایش رسوب اجرا شده و ۳ طرح پایشی دیگر نیز با نصب دکل و دوربین‌های آنلاین تکمیل شده است. با استفاده از ظرفیت صندوق توسعه ملی هم، ۳ طرح لایروبی از سال ۹۶ تاکنون اجرا شده است.
با بررسی عوامل مدیریتی در دوره‌های مختلف و تصمیم گیری‌های متفاوت و بعضا متناقضی که بر سر تامین حق آبه تالاب بین المللی گاوخونی گرفته شده است، می‌توان به این نکته پی برد که نقش انسان و قدرت تصمیم گیری او چه در احیا و چه در خشکی این زیستگاه ارزنده گیاهی و جانوری و جاذبه گردشگری تا چه اندازه تاثیرگذار است.
مدیریتی که به خشک شدن ۷۰ درصد از تالاب‌ها منجر شد!
سمیه رفیعی عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس گفت: در اینکه همه تالاب‌های کشور در وضع اسفناک و حتی خطرناکی هستند و بر اقتصاد و فرهنگ مردم تاثیر می‌گذارند شکی نیست، اما باید بررسی کرد کارگروه احیای دریاچه ارومیه واقعا چقدر موفق عمل کرده است؟
او افزود: به این کارگروه بودجه‌های خوبی حتی از صندوق ذخیره ارزی اختصاص یافت، اما آیا همانطور که آمار‌ها مطلوب است در واقعیت هم اقدامات موفقی انجام شده یا بارش‌های خوب به این دریاچه جان داده؟
او افزود: به این کارگروه بودجه‌های خوبی حتی از صندوق ذخیره ارزی اختصاص یافت، اما آیا همانطور که آمار‌ها مطلوب است در واقعیت هم اقدامات موفقی انجام شده یا بارش‌های خوب به این دریاچه جان داده؟
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با بیان اینکه از ۲۰ سال پیش در قانون وضع مدیریت تالاب‌ها مشخص شده گفت: با این حال تالاب‌ها دچار بحران شدند و اکنون ۷۰ درصد تالاب‌های کشور خشک هستند.
رفیعی افزود: جلسه‌ای با تمام مسئولان مرتبط نظارتی و اجرایی برگزار و وضع تالاب‌ها را پیگیری و بررسی می‌کنیم و در مورد قانونی که در دوره قبل مجلس در این زمینه تصویب شد حتما از مدیران مرتبط گزارش فنی می‌گیریم.
تشکیل کارگروهی جامع برای احیای همه تالاب‌های کشور
حجت الاسلام احد آزادیخواه عضو دیگر کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با اشاره به انباشت مصوبات پیگیری و اجرا نشده در شورای عالی آب به دلیل فاصله زمانی زیاد تشکیل جلسات گفت: بررسی نیازمندی‌ها و مطالبات منطقه‌ای و ملی در حوزه آب از اولویت‌های این کمیسیون است.
او به اهمیت تالاب‌ها از لحاظ زیست محیطی و بهره برداری از منابع آن‌ها پرداخت و گفت: با این حال نمی‌توان دریاچه ارومیه را همطراز با یک تالاب دید و برای احیای هر تالاب کارگروه احیا تشکیل داد. مشکل در دستورالعمل‌های زیادی است که اجرا نشده است.
او به اهمیت تالاب‌ها از لحاظ زیست محیطی و بهره برداری از منابع آن‌ها پرداخت و گفت: با این حال نمی‌توان دریاچه ارومیه را همطراز با یک تالاب دید و برای احیای هر تالاب کارگروه احیا تشکیل داد. مشکل در دستورالعمل‌های زیادی است که اجرا نشده است.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس گفت: کارگروهی با حضور محیط زیست و وزارت نیرو تشکیل می‌دهیم تا احیای همه تالاب‌ها از جمله گاوخونی که مطالبات جدی در زمینه احیای آن داریم، در دستور کار قرار بگیرد.
چالش‌های آبی کشور در انتظار تشکیل جلسات شورای عالی آب
پرویز اوسطی عضو دیگر کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس گفت: در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۳۲ جلسه شورای عالی آب تشکیل شده، اما امسال هنوز شورای عالی آب تشکیل نشده و فقط ۲۰ مهر جلسه کمیته تخصصی آب برگزار شده است.
او افزود: این در حالی است که موضوعات مهمی از جمله تصویب قانون جامع آب کشور، آب‌های زیرزمینی و مرزی، تامین آب آشامیدنی شهر‌ها و روستاها، نمک زدایی و شیرین کردن آب دریا و حل چالش‌های حوضه‌های آبی مورد اختلاف مثل زاینده رود و کارون وجود دارد که برای همه آن‌ها باید تصمیم گیری شود.
با بررسی عوامل مدیریتی در دوره‌های مختلف و تصمیم گیری‌های متفاوت و بعضا متناقضی که بر سر تامین حق آبه تالاب بین المللی گاوخونی گرفته شده است، می‌توان به این نکته پی برد که نقش انسان و قدرت تصمیم گیری او چه در احیا و چه در خشکی این زیستگاه ارزنده گیاهی، جانوری و جاذبه گردشگری تا چه اندازه تاثیرگذار است.
به نظر می‌رسد با توجه به آب وهوای گرم وخشک منطقه و هشدار کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست درباره خیزش گرد و غبار‌ها و خطری که دامن گیر بخش وسیعی از کشور خواهد شد، فرصتی برای تعلل باقی نمانده و موثرترین راهکار، باید در سریع‌ترین زمان ممکن اتخاذ شود.
گزارش از نسیم مسیبی
دیدگاهتان را بنویسید
