به گزارش اصفهان شرق؛ شهر تودِشک یکی از شهرهای استان اصفهان واقع در مرکز جغرافیایی ایران است. شهر تودشک در شرق بخش کوهپایه شهرستان اصفهان قرار دارد.خانه نهنگی در هسته اولیه محله تودشکچویه شهر تودشک از توابع بخش کوهپایه شهرستان اصفهان، استان اصفهان واقع شده است.

محله تودشکچویه در دشتی معتدل و خشک در 45 کیلومتری جنوب غربی شهر تاریخی نائین و در 95 کیلومتری شرق مرکز استان در کنار جاده اصفهان _ نائین قرار دارد. خانه نهنگی با مساحت 4250 متر مربع و به گفته مالکان بنا در حدود 101سال قبل یعنی حدود سالهای 1283ه.ش از خشت و گل و به سبک قاجاریه بناشده است ولی تاریخ صدور سند آن به مهرماه 1310 ه.ش برمی گردد.

هویت سازنده این بنا نامشخص و از آن اطلاع موثقی در اختیار نمی باشد. این خانه دارای تعداد زیادی اتاق از قبیل پنج دری، سه دری، دو دری، بهار بند، برج، هشتی، دالان، آب انبار، بادگیر، حیاط، حوض و… می باشد خانه مذکور مانند اکثر خانه های سنتی ایران درون گرا و دارای حیاط مرکزی بوده که چهار طرف آنرا اتاق‌های 5 دری، سه دری و دودری تودرتو احاطه کرده است.

لازم به ذکر است که دربهای اتاق های این خانه همه از چوب ساخته شده اند و در زمان ساخت خانه به وسیله چهار پایان اهلی از شهرستان نطنز آورده شده اند سقف اتاق های این خانه نیز تحت تاثیر شرایط اقلیمی یعنی کویری بودن آن با پوشش کاهگلی و سبک گنبدی ساخته شده است که این پدیده از تابیدن یکنواخت مستقیم آفتاب جلوگیری کرده و هوا را معتدل می کند.

همانگونه که ذکر شد این خانه دارای یک بهار بند می باشد که از آن به عنوان استراحتگاه چهار پایان و کارهای متفرقه استفاده می شده است. در بهار بند غیر از اتاق ها و راهروهایی که از حیاط خانه راه دارند سه اتاق، انباری، کاهدان و محل نگهداری چهار پایان، موجود می باشد. دو برج دیدبانی موجود در دوطرف بهار بند علاوه بر اینکه بیانگر عظمت این خانه می باشد در قدیم الایام نیز برای حفظ و حراست اموال و مقابله باسارقان از آن استفاده می شده است.

کل این ساختمان با در نظر گرفتن بهار بند کشیدگی شمالی، جنوبی دارد و در چهار طرف به گذرهای عبوری محصور می‌شود که در ضلع جنوب و شرق درب‌های وروری امکان تردد ساکنین را فراهم می آورد. درب جنوبی، درب اصلی و درب شرقی جهت ورود به بهار بند می باشد.
دربهای ورودی دارای دو لنگه از جنس چوب می باشند که کوبه های چکشی و حلقوی برای مراجعین مرد و زن در این لنگه درب ها تعبیه شده اند. بعد از ورودی اصلی خانه فضای هشتی پیش روی است هشتی محوطه ای هشت ضلعی است که پس از درب اصلی اکثر خانه های قدیمی قرار گرفته که عموما سکوهایی برای نشستن در آن طراحی شده است و در واقع نوعی اتاق انتظار محسوب می شود.

بعد از فضای هشتی به واسطه یک دالان به حیاط مرکزی خانه هدایت خواهید شد. دالان نیز برای رعایت حریم خصوصی خانه بوده تا عابر نتواند سریعا فعالیت های جاری در حیاط را متوجه شود. در این دالان راه پله پشت بام نیز قرار دارد. در جبهه غربی حیاط یک ایوان بزرگ که در آن یک پنج دری و دو سه دری مرتبط بایکدیگر وجود دارد قرار گرفته است در این ایوان طاقچه های دوره قاجاریه نیز به طور ساده آراسته شده اند.

در جبهه شرقی حیاط نیز یک اتاق دو دری و دو اتاق سه دری به همراه ایوان و راهروهای ارتباطی فضای یکپارچه ای ایجاد کرده اند.
در دو گوشه جنوب غربی و شرقی فضاهای بزرگی با عملکرد انبار و در گوشه شمال غربی مطبخ همراه با چند اتاق به عنوان انبارمواد غذایی که با یک درب به بهار بند نیز مرتبط بوده، تمام نیاز فضائی ساکنین را بر آورده می کرده است این خانه دارای یک آب انبار می باشد که راه دسترسی به آن در جبهه شمالی حیاط خانه توسط 7 پله در نظر گرفته شده است مخزن این آب انبار در زیر اتاق شاه نشین در همین جبهه می باشد.

در اینجا بادگیر، تنها نماد آفرینش مردمان کویر علاوه بر جلوه هنر معماری سنتی، با هدایت آن به سمت مخزن آب انبار موجب خنک شدن آب آن می گردد.

ضمنا آب این آب انبار بوسیله تانکر از چشمه های روستاهای اطراف تامین می شود. نمای کلی حیاط خانه با کاهگل شمشه گیری شده وازاره های آن با آجر تزیین شده اند در وسط حیاط نیز یک باغچه بزرگ با درختان پسته و انگور فضای دلپذیری را ایجاد نموده اند اگر چه حیاط این خانه از نظر هندسی مرکز خانه نمی باشد اما از نظر زندگی و انجام فعالیت ها و ایجاد ارتباط بین قسمتهای مختلف خانه و سایر مسائل مرکز خانه محسوب می شود.

این خانه دارای دو حوض آب می باشد که یکی در قسمت شمال غربی حیاط خانه و دیگری در قسمت بهار بند وجود دارد. ذکر این نکته ضرورت دارد که در حیاط سازی های قدیمی حوض و باغچه معتبر ترین عناصر حیاط سازی به شمار می رفته است. این خانه تا اواخر سال 1342ه.ش بصورت کامل مورد استفاده مالکین بوده و پس از آن با مهاجرت ساکنین دوران رکود بنا شروع شده، در سالهای 1370 و 1373 ه.ش نیز قسمت‌هایی از این خانه توسط مالکین مرمت و نگهداری شده است.

منبع:ایمنا