به گزارش اصفهان شرق؛ الگوهای دوران کودکی، از مؤلفه های عاطفی به جای گزاره های عقلانی بهره مي برند، در كشور ما اسباب بازی کودکان مهم ترین کالای فرهنگی به حساب می آید و در تعلیم و تربیت کودکان نقش کلیدی دارد. در این میان، عروسک ها مصداق بارز فرهنگی ترین محصول هستند.
تحقیقات روانشناسان کودک این نکته را ثابت کرده که بخش عمده شخصیت یک کودک، از نخستین روزهایی که با حواس خود، دنیای پیرامونش را درک می کند، در تماس با عروسک ها و اسباب بازي هاي او شکل می گیرد.
بازی کردن برای تقویت مهارت‌های خلاقانه، حل مسئله و تفکر کودک حیاتی است. والدین باید فعالیت‌های ساختارمند کودکان را محدود کرده و در عوض زمان بیشتری برای بازی کردن آن ها فراهم کنند. مغز کودکان برای پردازش و تامل در مورد هرآنچه که می‌بینند، می‌شنوند و تجربه می‌کنند به زمان احتیاج دارد بنابراین همچنان که آنها روی چمن‌ها دراز می‌کشند و ابرها را نگاه می‌کنند، در پارک تاب‌بازی می‌کنند یا با گل و خمیر بازی کلوچه درست می‌کنند، در واقع دارند ایده‌های سالم خود را مطرح می‌کنند، تکه‌های گوناگون زندگی خود را به هم پیوند می‌دهند و مسائل را حل می‌کنند.
سبقت اسباب بازي هاي خارجي از ايراني براي جذب خانواده ها
حجت الاسلام احمد نباتی، مولف کتاب تربیت کودکان و کارشناس اخلاق و تربیت در مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی بازی کردن را بستری برای رشد استعدادها و خلاقیت های کودکان دانست و خاطرنشان کرد: برخی از ما گمان می کنیم که بازی کردن بچه ها کاری لغو و بیهوده است و تنها فایده اش، وقت گذرانی و سرگرمی است، همین نگرش نادرست در مورد بازی موجب می شود که برنامه ریزی صحیحی در مورد آن نداشته باشیم و از ظرفیت های صحیح و استاندارد در بازی ها غافل باشیم، هر چه بازی بچه ها دقیق تر و حساب شده باشد، خلاقیت آن ها بیشتر می شود و توانمندی های بالاتری پیدا می کنند.
وی با اشاره به استقبال زیاد مردم از اسباب بازی های خارجی افزود: این اسباب بازی ها، از نظر شکل و قیافه، جذابیت بیشتری دارند، از تنوع رنگی خوبی برخوردار هستند و مدام به روز رسانی می شوند، همچنین کیفیت پایین آن ها دلیل دیگری برای استقبال بیشتر از این اسباب بازی هاست. والدین به خاطر اصرار بچه ها، اسباب بازی هایی را برای آن ها خریداری می کنند و بعد از چند روز می بینند که اسباب بازی ها خراب شده، بیشتر والدین فکر می کنند که مراقبت نادرست از اسباب بازی است که موجب شکسته شدن آن ها شده است! اما واقعیت این است که اسباب بازی ها را برای بازی بچه ها نمی سازند، بلکه برای شکسته شدن و خراب شدن و جذب بیشتر می سازند و  محصولات بعدی آن ها آنقدر جذاب و خیره کننده است، که باز هم سراغ آن ها می رویم و از آنها خرید می کنیم.
بازی کردن در تعاملات فرهنگی و تربیت اجتماعی کودکان موثر است
این کارشناس اخلاق و تربیت در مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی گفت: در دل بازی های کودکان تعاملات فرهنگی و اجتماعی نهفته است، غربی ها برای کودکان ما به سبک خودشان اسباب بازی تعریف می کنند، فکر کودک ایرانی را هدف قرار می دهند و با دگرگونی در نگرش کودکان، آن ها را شیفته محصولات غربی کنند. مهمترین هدف از این تغییر نگرش هدف اقتصادی است. این کار هوشمندانه موجب می شود که برای سال های طولانی بازار کشور اسلامی را به دست گیرند و کشور اسلامی را تبدیل به بازار مصرف خوبی برای محصولات خود کنند.
نباتی نقش بازی کردن کودکان در تربیت اجتماعی آن ها را موثر دانست و تصریح کرد: بازی های مشارکتی، موجب می شود که ضمن بالا رفتن توانمندی های فردی، روحیه تعامل صحیح با دیگران را هم پیدا کنند و با پذیرفتن نقش دیگران در بازی و سعی در ایفای نقش خود، تربیت اجتماعی خوبی پیدا کنند، اگر اسباب بازی های بچه ها متناسب با اهداف اصیل بازی نباشد، طبیعتا به جای اجتماعی کردن بچه ها، آن ها را از اجتماع دور می کند و حتی در نگرش های دینی بچه ها تأثیرات مخربی می گذارند.
وی با اشاره به نقش مهم والدین در انتخاب اسباب بازی کودکان و تاثیرات این اسباب بازی ها بر آینده ی آن ها تاکید کرد: متاسفانه امروزه اسباب بازی، قبل از اینکه اسباب بازی باشد، وسیله فخر فروشی والدین و بچه ها شده است. وقتی بچه های خود را با این اسباب بازی ها رشد می دهیم، روحیه تواضع و هم نوع دوستی را در آن ها از بین می بریم و روحیه خودخواهی و تکبر در برابر دیگران را تقویت می کنیم.
حمایت از اسباب بازی های داخلی نیازمند دغدغه ملی است
این مولف کتاب تربیت کودکان، آموزش مصرف گرایی به کودکان را خطرناک دانست و ادامه داد: در گذشته کودکان نهایتا با چند نوع اسباب بازی خود را مشغول می کردند، حتی بعضی از آن اسباب بازی ها هم دست ساز بود، گاهی اوقات اسباب بازی آن ها به برادر و خواهر کوچک تر می رسید. اما در زمان حاضر، نه تنها شاهد افول اسباب بازی های دست ساز شده ایم، بلکه با به بازار آمدن اسباب بازی های گران قیمت و بی کیفیت، بچه های ما از همان دوران کودکی به جای انس گرفتن با اسباب بازی های خود و سعی در نگهداری آن ها، خیلی زود از اسباب بازی نه چندان قدیمی دل می کنند و نیازمند اسباب بازی جدیدتری می شوند. اسباب بازی ساده، فرهنگ مصرف گرایی را در بچه های ما نهادینه می کند، فرهنگی که جامعه اسلامی را تبدیل به بازاری برای دنیای غرب می کند.
نباتی با اشاره به اساسی بودن نقش مسوولین و رسانه های داخلی در حمایت از اسباب بازی های داخلی، گفت: حمایت از اسباب بازی های داخلی دغدغه ملی نیاز دارد، اسباب بازی های امروز خلاقیت، روحیه قناعت، تواضع و هم نوع گرایی را از کودکان  ما گرفته است. ما به لطف الهی و همت نیروهای مسلح، مرزهای خاکی کشورمان را از دشمنان محفوظ نگاه داشته ایم، اما در “پدافند غیرعامل” کوتاهی کرده ایم. دشمن، هم اینک بچه های ما را هدف قرار داده و عقبه فرهنگی جامعه را در اختیار خود قرار داده است. مسئولین باید بازی های ملی و ایرانی را به روز رسانی کنند همچنین جلوگیری از واردات بی رویه کالاهای خارجی و تبدیل شدن آن به سرطانی برای تولیدات داخلی و حمایت لازم از تولیدات داخلی از جمله کارهایی است که باید صورت گیرد.
استقبال مردم ايران از اسباب بازي هاي عروسكي و ماشيني بيشتر از اسباب بازي هاي ديگر
احمد عابدي، جامعه شناس و عضو هيئت علمي دانشگاه اصفهان، اسباب بازي ها را به دو دسته تقسيم بندي و تاكيد كرد: دسته اول اسباب بازی های سازمان یافته یا ساختاری است كه این اسباب بازی ها بدون ساختار هستند و هدف آنها رشد پرورش خلاقیت و توانمندیهای شناختی کودکان مثل مهارت های زبانی، حسی حرکتی، توجه، حافظه و استدلال است، مانند الگو، پازل و مکعب ها. دسته ي دوم اسباب بازی های سازمان نیافته یا غیر ساختاری هستند، اين اسباب بازی های بدون ساختار اسباب بازی هایی هستند که هدف آنها رشد پرورش خلاقیت و توانمندیهای شناختی کودکان مثل مهارت های زبانی، حسی-حرکتی، توجه، حافظه و استدلال است. اسباب‌بازی‌ها و وسایل سازمان نیافته یا غیر ساختاری موجب رشد خلاقیت، تصمیم‌گیری و تعاملات اجتماعی خواهند شد. این وسایل شامل قیچی، کاغذ، عروسک‌های بندانگشتی، بلوک‌های پلاستیکی در اشکال و اندازه‌های مختلف، ماشین‌های اسباب‌بازی، چسب، اشیای زرق و برق‌دار مانند پولک‌ها، توپ‌های پنبه‌ای و … مي شوند.
احمد عابدي با اشاره به پژوهشی “بررسي وضعيت توليد اسباب بازي در ايران و برخي از كشورهاي جهان” که سال 1375 توسط معاونت پژوهشي كانون پرورش فكري كودك و نوجوان صورت گرفت اظهار كرد: استقبال مردم ايران از اسباب بازي هاي عروسكي و ماشين ها و سپس اسباب بازي هاي فكري بيش از طبقات ديگر اسباب بازي ارزيابي شده است. همچنين این پژوهش ويژگي هاي مورد نظر خريداران را برای خرید اسباب بازی به ترتيب به اين شرح تشخيص داده است كه شامل زيبايي و ظاهر اسباب بازي، بسته بندي، كارايي، استاندارد بودن، تبليغات، اندازه مناسب، شهرت، فرهنگ خانواده و قيمت مي شود.
شوراي اسباب بازي كشور اسباب بازي ها را به دو گروه اسباب بازي و خانواده اسباب بازي تقسيم كرد
وي طبق نظر شوراي اسباب بازي کشور، اسباب بازی هاي كودكان را طبقه بندي كرد و گفت: اين اسباب بازي ها شامل حرکتی و مهارتی، آموزشی و کمک آموزشی، فکری، فرهنگی و هنری و کمک درمانی  مي شود.
اين استاد دانشگاه در ادامه توضيحاتي پيرامون اين اسباب بازي ها داد و گفت: اسباب بازي هاي حرکتی و مهارتی اسباب بازي هايي هستند که موجب فعاليت و تحرک کودک و نوجوان می شود و هدف آن پرورش و هماهنگی قوای جسمی است، همچنين آموزشی و کمک آموزشی شامل اسباب بازي هايي مي شود که کودک و نوجوان را با علوم و تکنولوژی خاصی آشنا ساخته و به يادگيری بيشتر او از علوم کمک می کند، هدف اين اسباب بازي ها ارتقای دانش و مهارت های عملی است.
عابدي ادامه داد: اسباب بازي هاي فکری اسباب بازي هايي هستند که موجب پرورش قوای فکری کودک و نوجوان از قبيل دقت، نظم، منطق، قدرت تحليل، پرورش هوش و حس کنجکاوی می شود، اسباب بازي هايي كه کودک و نوجوان را با فرهنگ، عقيده و ايدئولوژی خاصی آشنا می‌کند و هنجارهای فرهنگی و اعتقادی را به طور غير مستقيم به آنها انتقال می‌دهد اسباب بازي هاي فرهنگي و هنري نام دارند و اسباب بازي هاي كمك درماني گروه مخصوص کودکان و نوجوانانی است که نقص جسمانی دارند و از اين اسباب بازي ها در بازپروری و افزايش توان و هماهنگی بين اندام ها و اعضای بدن و در نهايت بهبود آنها استفاده می شود.
وي با اشاره به گروه “خانواده اسباب بازي ها” افزود: اين گروه شامل عروسک ها، مدل هايي از مصنوعات بشری، مهره و صفحه، سازه‌ها، جورچين، مارپيچ‌ها، کارت هاي بازي ، کتاب هاي سرگرمي و بازي های رايانه‌ای مي شود.
اين جامعه شناس به تشريح عملكرد اين گروه پرداخت و تصريح كرد: عروسک ها انواع اشکال انسانی، حيوانی و يا تخيلی که به عنوان اسباب بازی يا سرگرمی طراحی شده و جنبه تزيينی نداشته باشد، هستند، همچنين مدل هايي از مصنوعات بشری اسباب بازي هايي هستند که بر اساس وسايل مورد استفاده در زندگی طراحی شده  باشند كه اتومبيل، هواپيما، قطار، لوازم منزل و ابزار کار از جمله آنها است، مهره و صفحه سرگرمي هايي است که بر اساس دستور العمل مشخصی، حرکت مهره ها بر روی صفحه بازی پيش بينی شده است.
عابدي ادامه داد: سازه‌ها مجموعه قطعاتی هستند که به وسيله اتصالات يا بدون آن به يکديگر وصل می شوند و اشکال مختلف دو بعدی يا سه بعدی را پديد می آورند، همچنين جورچين يا پازل قطعات مرتبط به يکديگر هستند که از کنار هم قرار دادن آنها شکل کلی به دست می‌آيد و مي‌تواند يک تصوير يا محدوده ای مشخص باشد و يا به صورت حجمی ارایه شود.
وي اظهاركرد: مارپيچ‌ها مسيرهای پيچ در پيچي هستند که عبور قطعات کوچک نظير ميخ، ساچمه و … از آنها ميسر بوده و هدف آن ها، پيدا کردن راه خروج برای آن قطعه است، همچنين کارت هاي بازي مجموعه کارت هايي که به همراه دستور العملی مشخص طراحی مي شوند و کسب امتياز از طريق بازی کردن با آنها صورت می پذيرد، کتاب هاي سرگرمي مجموعه کتاب هايي هستند که کودک و نوجوان را درگير کاردستی مي كنند و بازي های رايانه‌ای شامل انواع بازي ها و سرگرمي های ويدئويي و رايانه‌ای مي شود.
خريد اسباب بازي بايد متناسب با سن، رشد شناختي كودك و فرهنگ كشور باشد
اين عضو هيئت علمي دانشگاه اصفهان اهميت توجه والدين در تهيه و خريد اسباب بازي براي كودكان را زياد دانست و تاكيد كرد: اسباب بازي ها بايد متناسب با سن، رشد شناختی کودک و فرهنگ کشور باشد، همچنين والدين بايد به هدف ساخت اسباب بازي  مورد نظر توجه ويژه اي داشته باشند.
عابدي افزود: اسباب بازی متناسب با سن کودک يعني مثلا اسباب بازی  کودکان خردسال باید بیشتر به رشد حواس کودکان کمک کند و والدین باید امنیت کودکان را در تهیه آن مد نظر قرار دهند، همچنين اسباب بازی باید با رشد حرکتی، زبانی و هوشی کودکان متناسب باشد.
وي مهم ترين مورد پيرامون خريد اسباب بازي را تناسب فرهنگي دانست و گفت: اسباب بازی ها روشی برای آشنا کردن کودکان با زبان، و فرهنگ کشور می باشد، والدین باید بداند حتی یک تصویر بر روی یک اسباب بازی می تواند باعث شکل گیری هویت بومی و ملی در کودک بشود یا هویت بومی و ملی را از بین ببرد. والدین باید به این نکته توجه کنند که حساس ترین دوران زندگی، دوران کودکی است؛ در این سن هر وسیله می تواند در رشد شخصيت و رفتار کودک اثر گذار باشد، لذا والدین باید هنگام خرید به این موضوع توجه نمایند، هنگام خرید اسباب‌ بازی برای کودک از اسباب ‌بازی‌های الکترونیکی که شیوه استفاده از آنها مشخص است و کودک را در قالبی تکراری قرار می دهند اجتناب كنند و در عوض اسباب ‌بازی‌هایی آزاد و سازمان نیافته و غیر ساختاری برای او تهیه کنید تا بتواند از آن ها به شیوه‌های مختلف استفاده نماید، همچنين والدين بايد به جنس و مواد استفاده شده در ساخت اسباب بازی ها دقت نمايند و اسباب بازی هایی تهیه کنند که از مواد مرغوب تهیه شده تا سلامت کودکان به خطر نیفتد.

منبع:ایمنا