مهدی نجفی در یادداشتی در صاحب نیوز نوشت/ هر ساله در آستانۀ بیست و هفتم آذرماه و سالروز شهادت آیت الله دکتر مفتح، دغدغه بنیادین وحدت میان حوزه و دانشگاه پر رنگ می شود، زیرا پیوند این دو نهاد مبارک علمی و معنوی در جامعۀ اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برای تعالی و پیشرفت نظام اسلامی برخوردار می باشد و به جرأت می توان مدعی شد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال۵۷ مرهون تلفیق اندیشه های متفکران اسلام شناسی همچون شهید مفتح، شهید بهشتی و شهید مطهری از متن حوزه علمیۀ قم و دانشگاهیان انقلابی مانند مرحوم دکترشریعتی می باشد.

لیکن برخی متولیان این امر به زعم خود برای تحقق وحدت میان حوزه و دانشگاه عده ای از طلاب محترم و نیز تعدادی از دانشگاهیان را در روز ۲۷ آذرماه به سرکشی نمادین از حجره ها و سیستم آموزشی حوزه و نیز خوابگاه های دانشجوئی و آشنائی با نظام آموزشی دانشگاه گسیل می دارند که این امر گر چه می تواند مقدمه ای برای آشنائی  و همگرائی هر چه بیشتر میان حوزویان و دانشگاهیان را فراهم نماید اما قطعاً این نوع مواجهه نمادین و سمبلیک با دغدغه های شهدای گرانقدری همچون شهید مفتح برای برقراری وحدت میان حوزه و دانشگاه مورد قبول نخبگان و آحاد جامعه نیست. از این رو تعمیق نگاه های راهبردی به این مسئله و تبیین صحیح مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه جهت رفع نیازهای تئوریک و نرم افزاری نظام اسلامی در حوزه های علمی، اقتصادی، دینی و سیاسی… امری لازم و ضروری است.

فقدان تولید علم بومی؛ ضعف کلیدی حوزه و دانشگاه

ابتدا باید این پرسش را مطرح نمود که در طول سال های اخیر در حوزه و دانشگاه چه اقدام موثر و ملموسی برای تحقق مطالبات مقام معظم رهبری در حوزه تولید علم صورت پذیرفته است؟ به راستی بر چه اساسی مقام معظم رهبری در سال های اخیر با طرح مکرّر ضرورت شکل گیری جنبش تولید فکر به همۀ نهادهای علمی به ویژه حوزه و دانشگاه، مطالبۀ جدی خود را بیان نموده اند؟ چرا خواسته مذکور که به نوعی حلقۀ مفقودۀ تمدن سازی نوین اسلامی برای نظام اسلامی و دیگر ملت های جهان می باشد در طول حیات انقلاب اسلامی عملیاتی نگردیده و هنوز هم فضای علمی کشور به ویژه علوم انسانی در رخوت و سستی به سر می برد؟ در پاسخ می توان گفت سیاست های توسعه محور و حمایت از سرمایه داری در بعد از جنگ و بی اعتنائی به مقولۀ فرهنگ، منجر به استحالۀ بیش از حد نهاد دانشگاه و گرایش کورکورانه به فضای علمی اومانیستی غرب و دوری دانشگاه ها از انجام وظیفۀ ذاتی خود در تولید علم گردید. نقش ابزاری برخی دانشجویان در خشونت های ۱۸تیر ماه ۷۸ و فتنه ۸۸ و نفوذ جریانات سیاسی در درون فضای علمی دانشگاه ها و مشغول سازی دانشجویان به سیاسی بازی نمونه هایی از دوری دانشگاه از رسالت حقیقی خود در تولید علم در سال های اخیر است. حوزه های دینی نیز در فضای  فرهنگی بعد از جنگ و استقرار سیاست های لیبرالی در جامعه با گوشه نشینی و برگزیدن کنج عزلت، از نقش آفرینی به عنوان یک عنصر کلیدی و موثر، نیاز سنجی و رفع نیازهای معنوی و اعتقادی جامعۀ اسلامی و دیگر جوامع بشری غفلت نمودند که این امر در نهایت منجر به نفوذ و استحکام  آموزه های غربی و ضد اسلامی در جامعه گردید.

متأسفانه مشغولیت روشنفکران دانشگاهی به مباحث انتزاعی و غیر مرتبط با مشکلات جامعه ایرانی و نیز مواجهۀ ناتمام حوزه با پرسش ها و آسیب های مربوط با مدرنیته، منجر به عدم تولید علم بومی در جامعه شده است. برخی دانشگاهیان غرب را آمال تقدس و پرستش خود قرار داده اند و کورکورانه در راستای تقلید از تئوری های غربی حرکت نمودند در حالی که این تئوری ها برآمده از فرهنگ و سنت های زندگی جوامع غربی است، در سوی دیگر حوزه نیز در پاره ای موارد از مقابله با  برخی از مهمترین بحران های  فراگیر در جامعه عقب افتاده است در حالی که امام (ره) می فرمود: «حوزه زمان و مکان ندارد» و در قر آن کریم نیز آمده است :‹‹و ما ارسلنا من رسول الابلسان قومه لیبین لهم[۱] – ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻯ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎﺩﯾﻢ» لذا ضرورت پویایی فقه و در نظر گرفتن زمان و مکان در اجتهاد درحوزه بیش از پیش احساس می شود.

لیکن در حالی که حوزه آنچنان که باید و شاید منطبق با مشکلات و بحران های روز جامعه حرکت نمی کند و روشنفکران دانشگاهی نیز در حال و هوای مسائل جامعه مدرنیته غربی سیر می کنند، فقدان در نظر گرفتن ملاحظات زمانی و مکانی برای بزرگان حوزوی و اساتید دانشگاهی در پاسخگوئی به پرسش های علمی و دینی نسل جوان به روشنی دیده می شود.

لذا باید مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه با تولیدات علمی منطبق با شرایط و نیاز های بومی جامعه ایرانی-اسلامی نمود عینی پیدا کند و اقشار مختلف جامعه، پرسش های دینی و اعتقادی  خود را از حوزه بپرسند و پاسخ مناسب بگیرند. هم چنین دانشگاه هم باید در رفع نیازهای مختلف جامعه در صنعت، کشاورزی، موضوعات مرتبط با تکنولوژی و فن آوری، مباحث علوم انسانی…موفق عمل نماید. در حالی که در واقع اینگونه نیست و فقدان تولید علم بومی در حوزه و دانشگاه به عنوان یک آسیب کلیدی توان هر گونه پویایی  را از این دو نهاد علمی مهم گرفته است.

ضرورت انسجام حوزه و دانشگاه برای تحقق اقتصاد مقاومتی

بدیهی است حوزه و دانشگاه برای رفع نیازها و چالش های موجود در کشور باید به انسجام مطلوبی برسند تا بتوانند راه حل هایی موثر در مسائل مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ارائه نمایند. به عنوان نمونه چارچوب نظریه های اقتصادی در حوزه و دانشگاه هیچ سنخیتی با یکدیگر ندارند؛ در یک سو حوزه با عدم تبیین اقتصاد اسلامی و کم کاری مفرط در حوزۀ مباحث نظری اقتصاد کشور و در سوی دیگر دانشگاه ها با اتخاذ نظریه های تقلیدی از کشورهای پیشرفته غربی و کرسی هایی که در اختیار استادان تحصیل کرده در کشورهای مختلف و الگوهای اقتصادی گوناگون قرار دارد، ضرورت بومی سازی اقتصاد برای ملت ایران و جامعه اسلامی را فراموش نموده اند. از این رو مشاهده عدم انسجام و تک روی های مخرّب در این دو نهاد مهم و سیاستگذار علمی و هم چنین موازی کاری در برخی نهادهای مرتبط دیگر، ایراد موجود در عدم شناخت ظرفیت های بومی و علمی کشور در حوزه های مختلف را تکرار می کند که این آسیب موجب شده است انسجام قابل توجهی جهت تحقق اقتصاد مقاومتی صورت نگیرد.

هم چنین ضعف و در برخی موارد تقابل حوزه و دانشگاه در پاسخ به سوالات موجود در فضای علمی جامعه موجبات ایجاد تقابل بین ان دو نهاد علمی می شود که این خود منجر به  جدائی قشر سنتی جامعه از دانشگاه و نیز عدم اعتماد دانشگاهیان به نهاد حوزه خواهد شد. این آسیب می تواند ضرر و زیان های غیر قابل جبرانی را به همراه داشته باشد.

تاکید می شود ضرورت ورود حوزه و دانشگاه به تئوری پردازی در موضوعات اقتصادی امری غیر قابل انکار است. متأسفانه اقتصاد بیمار کشور و فقر تئوریک و نرم افزاری در موضوعات اقتصادی همه و همه بیانگر ضعف حوزه و دانشگاه در مقولۀ اقتصاد مقاومتی است؛ زیرا از یک سو دروس خارج فقه و اصول در حوزه از مباحث تکراری و بعضاً غیر کاربردی انباشته شده است و در سوی دیگر نیز عدم اعتماد صاحبان صنایع و سیاستگذاران اقتصاد کشور به نیروی کار جوان و دانشگاهی تحقق اقتصاد مقاومتی را در عمل با مشکلات عدیده مواجه ساخته است که تجزیه و تحلیل این چالش ها مجالی دیگر را می طلبد.

در خاتمه امید است وحدت حوزه و دانشگاه نه در شعار و سخن بلکه در عمل از سوی مراجع تصمیم گیر در این دو نهاد، منطبق با نیازهای جامعه به ویژه مولفه های اقتصادی، فرهنگی و …سامان یابد تا در ادامه با تحقق جنبش نرم افزاری و نیز افزایش تولیدات بومی و معرفتی در نظام علمی کشور شاهد وحدت واقعی این دو نهاد علمی در مهمترین عرصه های تصمیم گیری در نظام اسلامی باشیم.

[۱] (سوره ابراهیم/۴)

منبع: صاحب نیوز