مقاله عاشورایی-

مقدمه:
زندگی و حرکت امام حسین(ع)، یک برنامه مکتب و نظام فکری است. برنامه ای که موضوع آن معرفت و شناخت بود. کربلا سرزمین هویدا شدن این شناخت  قرار گرفت، سرزمینی که انسانهای کامل را در خود جای داد.

عاشورا قیام حق بود و سرچشمه ی معرفت الهی انسانهایی که بهشت در انتظارشان بود. واقعه ای که در آن  لشگری با اندک نفرات حداکثر اخلاص در عمل را در خود می پروراند.واقعه عاشورا یک انقلاب، تحول و نهضت است.

آنها آمدند تا اثبات حقانیت را در قالب ثارالله نشان دهند. در همین راستا شعار وجود مبارک امام زمان(عج) هم “یالثارات الحسین” است و اولین ندایی که آن حضرت سر می دهند و در عالم مطرح می کنند، احیای جریان کربلا و مطرح کردن حقیقت قیام حسینی است.

همه ی واقعه به ظهرعاشورا ختم نشد و زنانی که کلامشان احیای حادثه بود برای ما راه احیا گری را باز کردند.

در همین جهت پرداختن به این حادثه نه تنها کهنه نیست بلکه می بایست این احیای واقعه تا ظهور ادامه یابد تا در همه ی زمانها شعار نرفتن زیر بار ذلت تحقق یابد.
حماسی بون محرم و عاشورا

در جهان يك شخصيت حماسی مانند شخصيت حسين‏بن‏علی( ع ) از نظر شدت حماسی بودن و از نظر علو و ارتفاع حماسه يعنی جنبه‏ های انسانی نه‏ جنبه قومی ‏و ملی پيدا نخواهيد كرد. حسين( ع ) سرود انسانيت است و به همين دليل نظير ندارد. ما در دنيا حماسه‏ای مانند حماسه حسين(ع) نمی یابیم، چه از نظر قدرت و قوت حماسه و چه از نظر علو و ارتفاع و انسانی بودن آن . و متاسفانه ما مردم اين حماسه را نشناخته‏ايم. حادثه عاشورا و تاريخچه كربلا دو صفحه دارد، يك صفحه سفيد و نورانی و يك صفحه تاريك ، سياه و ظلمانی كه هر دو صفحه‏اش يا بی‏نظير است و يا كم نظير. اما صفحه سياه و تاريكش از آن نظر سياه و تاريك است كه در آن فقط جنايت بی‏نظير و يا كم نظير می‏بينيم .

جنه های مثبت حادثه، صورت فعالی دارد، نمايشگاهی است از عظمت و علو بشريت، از رفعت‏ بشريت، نمايشگاه مكارم انسانيت است و ادای فرضیه امر به معروف و حق‏پرستی در آن موج می‏زند. از اين‏نظر، ديگر قهرمانان داستان ما پسر معاويه، پسر زياد، پسر سعد و ديگران نيستند. امام‏حسين( ع ) در شب عاشورا اصحاب خودش را ستايش كرد. نگفت يك‏ عده مردم بيگناه و بيچاره فردا كشته می‏شويد و به عمر شما خاتمه داده‏ می‏شود، بلكه آنها را ستايش كرد و فرمود: فانی لا اعلم اصحابا اوفی و لا خيرا من اصحابی .

چگونگی شکل گیری

ماه محرم یا محرم‌الحرام نخستین ماه تقویم اسلامی (هجری قمری) و به اعتقاد مسلمانان از جملهٔ ماه‌های حرام است. به‌همان‌گونه که پیش از ظهور اسلام، در دوران جاهلیت، جنگ و خونریزی در این ماه‌ها ممنوع بود، با ظهور اسلام و رسالت حضرت محمد(ص) نیز همان را تأیید کرد.

واقعیهایی که پلیدی مردم کوفه را به همگان نشان داد که بر سر منافع اولیه خود با مرگ معاویه  به حسین ابن علی نامه ی پذیرفتن داده و با منافع یزید صیغه ی دوستی را پس خواندند.

در این هنگام عده‌ای از مردم کوفه که از مرگ معاویه با خبر شده بودند نامه‌هایی برای حسین نوشتند و از او خواستند تا به عراق و کوفه بیاید. حسین نیز که مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاده بود، خود مراسم حج تمتع را به عمره تبدیل کرد و بطرف کوفه حرکت نمود. ابتدا شماری از مردم کوفه با مسلم بن عقیل همراه شدند؛ اما با ورود عبیدالله بن زیاد که از طرف یزید به حکومت کوفه گمارده شده بود و خبر آورده بود که حسین مراسم حج را نیمه کاره گذاشته و قاضی شریح فتوای قتل او را داده‌است و مردم کوفه را تهدید کرده بود مسلم را ترک کنند تا بلکه حسین را از ترک حج و آمدن به کوفه منصرف کرده و مانع بیعت مردم کوفه با وی شوند، مردم کوفه بیعت خود را از حسین پسرعلی پس گرفتند .

هدف از نهضت عاشورا

به موجب سخنان امام حسین(ع) هدف از نهضت عاشورا احیاء دین و اصلاح امور اجتماعی مسلمین می‌باشد.

در وصیت‌نامه حضرت آمده است که: من برای خودسری و خوش‌گذرانی فساد و ستمگری از مدینه خارج نشدم بلکه برای اصلاح امور امت جدم قیام نمودم می‌خواهم امر‌به‌معروف و نهی‌از منکر نمایم. پس برنامه و انگیزه قیام حضرت عبارت است از: اصلاح امور امت اسلامی امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر احیای روش جدش پیامبر و پدرش علی‌بن‌ابی‌طالب.

در نامه‌ای که امام حسین(ع) برای بزرگان بصره نوشته است فرمود: من شما را به کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) فرا می‌خوانم که به راستی سنت مرده و بدعت زنده شده است.

نتایج نهضت

نهضت مقدس عاشورا دارای نتایجی است که برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف: ادای وظیفه دینی در برابر حاکم فاسد که در صورت عدم انجام وظیفه بر خداوند است که او را با حاکم فاسد محضور نماید.
ب: معرفی ماهیت کریه و زشت بنی‌امیه.
ت: پیدایش نفرت عمومی علیه حکومت یزید.

از همان روز یازدهم عاشورا به عنوان یک گروه از امر‌به‌معروف و نهی‌از منکر در آمدند و تا پایان امر ماجرا هر جا که بودند امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر کردند آنها هرگز به صورت یک جمعیت شکست خورده درنیامدند آنها هم مثل خود (ابا‌عبدلله) پایان کار را زنده ماندن یا کشته شدن می‌دانستند. نمی‌توانستند که بگویند مطلب این بود که چنین زنده بماند یا کشته‌شدن می‌دانستند. نمی‌توانستند که بگویند مطلب این بود که چنین زنده بماند و به خلافت برسد یا حداقل در گوشه‌ای برود و زندگی کنند. پس حالا که چنین کشته شد مطلب تمام شد نه آنها دنبال همان هدف حسینی بودند کشته شدن ابا‌عبدلله از یک نظر برای آنان آغاز کار بود نه پایان کار و چقدر زیبا و جالب توجه است. وضع اهل پیغمبر و به راستی وقتی انسان زندگی این‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند در مقابل عظمت و زیبایی در مقابل این همه قدرت روح این همه ایمان و یقین در مقابل این همه شجاعت روجی غرق حیرت می‌شود و جز اینکه در مقابل اینها سر تعظیم فرود آورد کار دیگری نمی‌تواند بکند. تا آخرین لحظه تبلیغ کردند نهی‌از‌منکر و امر‌به‌معروف کردند و به اسلام دعوت کردند.

امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر برای رسیدن به نتیجه است برای این است که نیرو را حفظ‌کنیم و نتیجه بگیریم.

اباعبدلله در روز عاشورا چنان قدم برمیداشت که انگار آینده‌ای روشن یعنی آثار نوارانی نهضت خودش را به چشم می‌بیند. او شک نداشت که با همین شهید شدن پیروز می‌شود. شک نکرد که روز عاشورا پایان این است که باید هر چه دارد در راه خدا بدهد یعنی پایان کشت است و از عاشورا آغاز بهره‌برداری از این نهضت است همان‌گونه که همین‌طور نیز هست که ما می‌بینیم. ما می‌بینیم که کشته حسین(ع) همانا و بیدارشدن جنبش‌ها و حرکت‌ها و همدردیها و همدلی‌ها و طغیان‌ها علیه دستگاه اموی همان اولین کسی که این کار را کرد یک زن بود زن یکی از لشگر کفار در عصر عاشورا وقتی دید که لشگر می‌خواهد به طرف خیمه های حرم حسین‌بن‌علی برود و حمله کند دوید و چوب خیمه‌ای را برداشت و در جلوی خیمه ایستاد و اهل قبیله خویش را صدا کرد در جایی اباعبدلله با اهل بیتش واداع می‌کند که دیگر احدی از کسانش زنده نبود آن وداع هم خیلی جانسوز و جانگداز است. فرصت را مغتنم شمرد و بار دیگر زن‌ها و بچه‌ها را جمع کرد این حالت شکوه و جلال روح حسین‌بن‌علی پیدا می‌شود اول فرمود: اهل بیت من خودتان را آماده سختی‌ها کنید و می‌خواست روح آنها را آماده کند از این ساعت شما سختی و شدت می‌بینید ولی ذلت نخواهید دید.

ثرات تبلیغ امام سجاد (ع)

نقش پيام رساني بعهده امام سجاد(علیه السلام) و بعهده اهل بيت است. با شيوه رسا تبلیغ کردند و آنها را بيان كردند اين درس بزرگي است براي ما روحانيون و براي هر كسي كه كار تبليغي مي كند. جامعه ای يزيد زده ای آنزمان را امام به دو انقلاب بزرگ توابين و قيام مختار تبدیل و محرم را آنچنان در دلها زنده کردند که حتی امروزه مسیحیان هم در رسای امام مراسم عزا برپا میکنند.

انقلاب های ناشی از حماسه حسینی

حماسه عاشورا و هدف امام برای زنده نگه داشتن اسلام عاملی شد تا بعد از تبلیغ امام سجاد قیام هایی به جهت مرهم شدن بر پشیمانی عدم حضور در کربلا و ریشه کنی عاملین روز عاشورا به وجود آید و این عامل در شکل گیری نهضت حسینی تحقق یافت. همانا که قیام حسین (ع) سرآغاز جنگ و قیام در تاریخ انقلاب بود و آن نخستین قیامی بود که طریق مبارزه جویی را به مردم آزاده، که آن روحیه را از دست داده بودند، آموخت و این نکته را باید اضافه کرد انقلاب ها در سطح جهان در ورای زمان ها تا به امروز به ویژه جنبش ها و نهضت های آزادی بخش اسلامی و شیعی بوده اند  انقلاب ها و جنبش هایی که همواره در وجود مردم ستم دیده نورانیتی خاص ایجاد می کردند.

انقلاب توابین

این انقلاب در کوفه بر پا گردید و واکنش مستقیم به قتل امام بود . انگیزه آن، احساس گناه به علت یاری نکردن به امام بود . کوفیان خواستند ننگی را که مرتکب شده بودند . با انتقام از قاتلان امام حسین (ع) بشویند . این واقعه در سال 65 هجری روی داد .
انقلاب مدینه

این انقلاب با انقلاب توابین تفاوت داشت ; زیرا هدف آن انتقام خون حسین (ع) نبود بلکه انقلابی بود علیه حکومت ستمکار بنی امیه اهل مدینه علیه امویان شورش کردند و عامل یزید را از مدینه بیرون راندند . شرکت کنندگن در این قیام، یکهزار نفر بودند . این انقلاب با دست سپاهیان شام و با نهایت وحشیگری سرکوب گردید .
قیام مختار ثقفی

در سال 66 هجری، مختار بن عبیده ثقفی در عراق به خونخواهی حسین (ع) و انتقام قاتلان امام قیام کرد و در یک روز دویست و هشتاد تن از آنان را به قتل رسانید.
انقلاب مطرف بن مغیره

در سال 77 هجری، مطرف بن مغیره علیه حجاج بن یوسف شورید و عبدالملک بن مروان را از خلافت خلع کرد .
انقلاب ابن اشعث

در سال 81 هجری، عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر حجاج شورید و عبدالملک مروان را از خلافت خلع کرد . این شورش تا سال 83 به طول انجامید . در آغاز پیروزی های نظامی به دست آورد، اما بعدها، حجاج به کمک ارتش شام بر او غلبه کرد .
انقلاب زید بن علی بن حسین
در سال 122 هجری، زید بن علی در کوفه به شورش برخاست، اما آن شورش بی درنگ به وسیله سپاهیان شام که در آن هنگام در عراق بودند سرکوب گردید.

قیام امام و نتایج

امام حسین (ع) و فرزندان و یاران باوفایش، در قیام بر ضد بنی امیه، اوج ایثار و فداکاری در راه دین و اخلاق عالی اسلامی را با همه صفات و طراوت آن نشان دادند. ایثار و از خودگذشتگی را نه در عمل که با خون خود نوشتند .

قیام حسین (ع) پس از دیری خاموشی و تسلیم، از نو موجب برانگیختن روح مبارزه جویی در انسان های مسلمان گردید . این قیام همه موانع را که مانع قیام و انقلاب می شد در هم فرو ریخت . مسلمانان به صلح طلبی و معامله دعوت می شدند . به آنان گفته می شد که جان خود و موقعیت اجتماعی و مال خود را حفظ کنید در چنین زمانی قیام حسین (ع) روی داد تا به انسان های آزاد و اخلاق جدید و سبک نوین زندگی بیاموزد و عاملی در جهت بزرگداشت این واقعه است.

منابع:

مفاتیح الحیات جوادی عاملی

حماسه حسینی شهید مطهری

قیام حسینی و شرایط آن، محمد مهدی شمس الدین، ص 154 

 تاریخ طبری، انقلاب توابین، ج 4، ص 426، 436 

 تاریخ طبری، انقلاب مدینه، ج 4، ص 366، 381 

تاریخ طبری، انقلاب مطرف 

تاریخ طبری، ص 189، 203