يعني طب سنتي، جايگاه خود را درميان انواع روش‌هاي درماني طب نوين يا كلاسيك هم باز كرده و هنوز هم به‌عنوان راهي درماني در كنار ساير روش‌ها، مطرح است. يكي از رايج‌ترين انواع طب سنتي و اسلامي كه طرفداران بسيار زيادي هم در سراسر دنيا دارد، حجامت است‌ اما اگر همين حجامت با رعايت اصول اوليه همراه نباشد و به‌درستي انجام نشود، نه‌تنها شما را از شر بيماري‌هايتان رها نمي‌كند، بلكه ممكن است دردسرهاي جديدي از ايدز و هپاتيت گرفته تا بيماري‌هاي عفوني پوستي را هم به جانتان بيندازد. به‌همين دليل ‌ در صفحه سلامت اين شماره، با دكتر محمد فصيحي دستجردي، متخصص بيماري‌هاي عفوني و محقق طب سنتي گفت و گو كرده‌ايم و از زير و بم حجامت و بايدها و نبايدهاي آن پرسيده‌ايم.

تفاوت حجامت با خون‌دادن چيست؟

در بدن ما، 2 نوع مايع به نام‌هاي خون و لنف وجود دارد. خون در رگ‌ها و لنف، بين سلول‌ها جريان پيدا مي‌كند و از عروق لنفاوي وارد رگ‌ها مي‌شود. جريان لنفاوي در همه جاي بدن سرعت‌ يكساني ندارد و بسته به نقاط مختلف بدن، سرعت آن مي‌تواند بسيار تند يا بسيار كند باشد؛ مثلا قسمت قله يا خلف ريه، جايي است كه جريان مايعات لنفاوي، بسيار كند است. با اين حساب، زماني كه سلول‌هاي عفوني وارد بدن مي‌شوند، ترجيح مي‌دهند در نقاطي از بدن كه جريان لنفاوي سرعت كمتري دارد، تجمع كنند. چرا؟ چون اين قسمت‌هاي بدن از دسترس سلول‌هاي سيستم دفاعي بدن در امان هستند؛ در نتيجه، مثلا عفونت سل كه وارد بدن فردي شده است، پس از مدتي در همه قسمت‌هاي بدن او جز خلف ريه‌اش كه جريان لنفاوي كندي دارد، از بين مي‌رود. در اين صورت، مي‌توان اين عفونت‌ها و باكتري‌هاي احتمالي تجمع‌يافته را با كمك حجامت از بدن خارج كرد. در طب كلاسيك هم تأكيد مي‌شود كه مي‌توان افزايش رگ‌سازي و جريان خون را با كمك حجامت خشك، به‌وجود آورد. در طب سنتي هم اعتقاد بر اين است كه برخي سلول‌ها مانند سلول‌هاي خوني پيرتر، وزن حجمي بالاتر، سرعت جريان كندتر و تمايل به رسوب‌كردن بيشتري هم در قسمت‌هاي خاصي از بدن دارند. با اين حساب، حجامت هم توسط متخصصين اين امر، تنها در قسمت‌هايي از بدن كه سرعت جريان خون و لنف‌ها كمتر است (مانند بين 2 كتف )، انجام مي‌شود و از اين نظر، مي‌توان به بارزترين تفاوت حجامت و خون‌دادن، پي برد. درواقع در طول فرايند خون‌دادن، سلول‌هاي سبك و كم‌حجم از بدن خارج مي‌شوند اما حجامت، باعث خارج شدن سلول‌هاي حجيم، سنگين و گاهي آلوده از مويرگ‌هاي ضعيف‌تر بدن مي‌شود. اگر دقت كرده باشيد در قسمت‌هايي از بدن مانند بين 2 كتف‌، احتمال بروز لكه‌هاي پوستي، جوش‌ها، عفونت‌ها و زخم‌هاي بستر (به‌خاطر كند بودن جريان خون و لنف در كنار ضعيف بودن رگ‌ها)، بيشتر است. حجامت باعث باز شدن مويرگ‌ها به‌صورت موضعي و افزايش جريان خون مي‌شود. اوره، تري‌گليسيريد، كلسترول و غلظت خوني كه از حجامت گرفته مي‌شود، بسيار بالاتر از مقداري است كه از رگ گرفته مي‌شود. اين مسئله، نشان‌دهنده آن است كه بدن به‌طور طبيعي براي حفظ سلامتي خود، سلول‌هاي پير و بيمار را به قسمت‌هايي مي‌فرستد كه كمتر در جريان خون نقش داشته باشند و حجامت، باعث تخليه اين سلول‌ها مي‌شود.

حجامت در نوجوانان براي كاهش جوش‌ها

نوجوان‌ها هم مانند كودكان، داراي خون چندان غليظي نيستند؛ در نتيجه، حجامت آنها بيشتر براي افزايش رطوبت پوست و كاهش لكه‌ها و جوش‌هاي پوستي‌شان انجام مي‌شود. البته ممكن است گروهي از نوجوان‌ها هم مبتلا به غلظت خون باشند كه در اين صورت، ديگر در گروه بزرگسالان قرار مي‌گيرند و معمولا انجام حجامت، براي درمان بيماري‌هايشان به آنها توصيه مي‌شود. حدود 84 نقطه براي حجامت وجود دارد كه اين نقاط بيشتر براي بيماران به‌كار مي‌روند؛ يعني براي افراد سالم، كودكان و نوجوانان سالم از حجامت بين 2‌كتف يا حجامت عمومي استفاده مي‌شود. گاهي براي كاهش خارش پوستي يا جوش‌هاي شديد در دوران نوجواني، از حجامت كبد هم كمك گرفته مي‌شود.

حجامت در سالمندان براي درمان بيماري‌ها

به‌طور كلي، انجام حجامت در قسمت‌هاي مختلف بدن سالمندان و افراد ميانسال براي درمان مشكلات و بيماري‌هاي آنها صورت مي‌گيرد. مثلا مي‌توان براي بيماري‌هاي ذهني، سردردها و عفونت‌هاي سر از حجامت سر كمك گرفت. اين نوع حجامت براي كاهش درد گردن و ريزش مو هم تا اندازه‌اي مؤثر است. احاديث زيادي هم در اين مورد وجود دارد كه در مشهورترين آنها، پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايند: «حجامت سر علاوه بر آرام‌بخش بودن، باعث افزايش نور چشم هم مي‌شود». حجامت گودي كمر هم از ديگر حجامت‌هاي بسيار مهم است كه مي‌تواند مشكلات گوارشي، تناسلي و عروقي پايين‌تنه را تا حد مطلوبي در بزرگسالان مرتفع كند. حجامت ريه‌ها، كليه‌ها، گردن، كبد، ساق‌ها، صورت و… هم براي بيماران مختلف انجام مي‌شود.

چند وقت يك‌بار حجامت كنيم؟

بهتر است افرادي كه براي نخستين بار قصد حجامت كردن دارند، 3مرتبه به فاصله يك‌ماه يك بار، حجامت بين 2 كتف را انجام دهند تا غلظت عمومي خونشان كم شود و سپس سالي 2بار حجامت كنند. البته در بسياري از كتاب‌ها و متون قديمي‌تر آمده است كه جوان‌ترها اگر ماهي يك مرتبه هم حجامت بكنند، اشكالي ندارد. در برخي از منابع هم آمده است كه از سن جواني به بعد مي‌توان براساس سن، حجامت كرد؛ مثلا اگر كسي 30سال دارد، مي‌تواند هر 30روز يك‌بار حجامت كند و اگر 40سال دارد، مي‌تواند هر 40روز يك‌بار حجامت را انجام دهد. اين در حالي است كه در طب نوين، انجام حجامت از كودكي تا حدود 55سالگي با اين دفعات زياد، توصيه نمي‌شود و همان سالي 2 مرتبه بعد از 3مرحله ابتدايي آن، كفايت مي‌كند. بعد از 55سالگي هم حجامت، تنها سالي يك و حداكثر 2بار، آن هم با توصيه پزشك و همراه با مصرف گياهان دارويي بدون اشكال است.

در چه فصلي حجامت كنيم؟

فصل حجامت ‌ خيلي مهم است. بهترين فصل براي حجامت، بهار است. اگر در فصل بهار نتوانستيد‌ حجامت كنيد، فصل پاييز را به شما پيشنهاد مي‌كنيم. تابستان و زمستان هم جزو توصيه‌هاي سوم و چهارم هستند. البته فصل زمستان براي اين كار، چندان مناسب و قابل توصيه نخواهد بود.

كجا حجامت كنيم؟

بهتر است بدانيد كه حجامت كردن بدون مصرف گياهان دارويي فايده چنداني ندارد. از طرف ديگر، حجامت در منازل يا توسط اشخاصي كه اصول ابتدايي و اساسي قبل و بعد از اين كار را نمي‌دانند، اصلا مؤثر نخواهد بود و گره‌اي از مشكلات‌تان باز نخواهد كرد. بيماري كه بدنش قبل از حجامت با داروهاي گياهي آماده انجام اين كار نشده باشد، نمي‌تواند حجامت خوبي داشته باشد. با اين حساب، حجامت بايد در مكان‌هاي كاملا استريل، تميز و حتما توسط پزشك يا زيرنظر پزشك انجام شود. اتاق حجامت بايد شرايط يك اتاق عمل سرپايي از نظر پاكيزگي را داشته باشد. ضمن اينكه اگر پزشكي مي‌خواهد حجامت انجام دهد، بايد دوره‌هاي طب سنتي را ديده باشد تا فرد را دچار عوارض ناشي از حجامت (مخصوصا در افراد بالاي 55سال كه طبع سرد و‌ تر آنها غالب است) نكند.

حجامت در كودكان براي افزايش اشتها و رشد

حجامت مي‌تواند از دوران كودكي تا سالمندي انجام شود اما روش انجام آن در سنين مختلف، متفاوت است. معمولا حجامت كودكان براي افزايش اشتها، وزن و تحريك ايمني آنها صورت مي‌گيرد.
براي اين كار، قسمتي از بدن كودك براي ملتهب‌شدن، بادكش مي‌شود. سپس تيغ‌هايي بسيار سطحي و نازك براي تحريك قسمت ملتهب، روي پوست كودك زده مي‌شود. در موارد زيادي، اين خراش‌ها به اندازه‌اي سطحي هستند كه تنها باعث ايجاد تحريك مي‌شوند و نه درد چنداني براي كودك به‌وجود مي‌آورند و نه حتي باعث خارج‌شدن خون چنداني از بدن او مي‌شوند.
اين تحريك، براي افزايش قدرت سيستم دفاعي بدن كودكان‌ خوب است. چرا؟ چون اين پيام ورم‌كردن و خراشيدگي قسمتي از بدن، به سيستم دفاعي مخابره ‌ و در نتيجه، تمام سيستم دفاعي بدن تحريك مي‌شود. اين در حالي است كه ما چنين تحريكي را به‌صورت مصنوعي ايجاد كرده‌ايم و نه تورم و نه پارگي عميق و طبيعي، وجود خارجي ندارند. اين تحريك ايمني در بدن بچه‌ها، واكسيناسيون حجامت هم نام دارد و باعث مي‌شود كه بدن آنها در برابر بسياري از عفونت‌ها، مقاوم شود.
معمولا ميزان ابتلا به آلرژي‌هاي مختلف هم در اين بچه‌ها كمتر و اشتهاي آنها بيشتر مي‌شود. به اين ترتيب، رشد قدي و وزني بهتري هم برايشان اتفاق مي‌افتد.
احاديث زيادي هم درباره حجامت بچه‌ها وجود دارد كه در معروف‌ترين آنها امام جعفر صادق(ع) مي‌فرمايند: «حجامت كودكان، مانند هرس كردن درختان است».

از حجامت تا ايدز و هپاتيت
دكترايرج خسرونيا
رئيس انجمن متخصصان داخلي

در گذشته‌هاي دور افراد زيادي براي درمان و رفع غلظت خون خود، اقدام به حجامت مي‌كردند. اين در حالي است كه در طول سال‌هاي اخير، انجام حجامت براي بسياري از افراد جنبه رواني دارد و آنها با تلقين بهبود بيماري، اقدام به حجامت مي‌كنند. در واقع، متأسفانه اين روزها برخي از سودجويان براي سوءاستفاده از افكار و احساسات مردم، در مكان‌هاي نامناسبي مانند آرايشگاه‌ها يا حتي منازل خود اقدام به انجام حجامت مي‌كنند. ضمن اينكه بسياري از اين افراد، نه علم اين كار را دارند و نه دوره‌هاي مخصوص آن را گذرانده‌اند. حتي بسياري از كساني كه حجامت مي‌كنند، اصلا پزشك نيستند و به همين دليل، مي‌توانند سلامت بيماران را به‌شدت به خطر بيندازند. حجامت در مكان‌هاي آلوده و توسط اشخاصي كه پزشك نيستند، مي‌تواند مشكلات بسيار زياد و حتي خطرناكي مانند ابتلا به بيماري‌هاي عفوني پوستي، ايدز، انواع هپاتيت، بيماري‌هاي قارچي، بيماري‌هاي ويروسي و عفونت سوار شده بر زخم ناشي از حجامت را براي افراد در پي داشته باشد. با اين حساب، توصيه مي‌شود كه در عين حال كه براي سلامتي خود حجامت مي‌كنيد، اهداي خون را فراموش نكنيد تا خونتان به درد گروهي از بيماران نيازمند هم بخورد.

منبع:همشهری آنلاین