صاحب نیوز- سمیرا ارجمندی

امروزه وجود عناصر طبیعی مانند رودخانه ها، جنگل و مناطق طبیعی منابع بسیار ارزشمندی برای ساکنین شهری محسوب می شود. هر منبع طبیعی در شهر می تواند در جذب مردم برای رفع نیازهای روحی و بصری موثر واقع شود. این منابع طبیعی در واقع هویت شهری آن شهر به حساب می آید. در شهرهایی که رودخانه ای از میان شهر عبور می کند حاشیه سازی و استفاده از منظر طبیعی پتانسیل های غنی برای ارتقاء کیفیت شهر، همچنین لبه های سبز شهری می باشد. در کشورهای مختلف دنیا با وجود رودخانه ای در شهر، آن رودخانه قلب تپنده ی شهر محسوب می شود، همچنین از این منبع طبیعی به عنوان استعداد و قابلیت صنعت توریسم استفاده می‌گردد.

اهالی آن شهر با حضور آب در شهر، حتی با صدای آب خو می گیرند. مثل صدای قلب مادر برای بچه می ماند. آری رودخانه در شهر به مثابه‌ی مادرِ تک تک مردم یک شهر است. یکی از شهرهای مزین به رودخانه ی جاری در ایران، رودخانه ی زاینده رود در شهر اصفهان است. به لیست مکان های تفریحی اصفهان که نظر می کنی، آب زاینده رود مزین و آمیخته با تک تک گردشگاه های شهر نصف جهان است. از جمله پارک مشتاق، آبشار، ناژوان، پل های خواجو، سی و سه پل و غیره. به همین دلیل است که با قطع شدن جریان آب در رودخانه ی زاینده رود، عدم جریان آب، باقی مکان های وابسته به رودخانه را تحت تاثیر خود قرار می دهد. نگاهی به رودخانه های جاری در دنیا نشان می دهد که شهرهای زنده به رودخانه های جاری در شهر، در صورت عدم جریان، سرزندگی خود را از دست داده اند. چراکه آب به عنوان قلب شهر محسوب می شود و در صورت عدم جریان، فعالیت های زنده ی خود را از دست می دهد. رود سن از جاذبه های گردشگری در شمال غرب فرانسه و از نمونه های آب جاری در شهر پاریس محسوب می شود. واقعیت این است که اصفهان را نمی توان بدون پل های تاریخی و زیبای آن تصور کرد، هر چند به عکس لخت سی و سه پل که نگاه می اندازیم، اندام این پل خوش ساخت و زیبا بهتر رخ می نماید، اما افسوس نبود آب روان برای این پل همچنان اندیشه ای جگرسوز است.

در این شهر آب به عنوان شریان حیاتی شهر محسوب می شود و هر چه آب به عنوان عنصر حیات بخش شهر است، پل های بسته شده بر روی رودخانه نیز به مثابه روح در کالبد این شهر عمل می کنند. درک معماران از ضرورت وجود آب در شهر با آنچه از فهم ما از زندگی در این شهر می گذرد برابری نمی کند. چه بسیار مردمی که در کنار این رود پیمان زندگی بسته اند و عکس های خود را از کودکی تا بزرگسالی همراه با کهن سالگی این پل و حیات این رودخانه گرفته اند. زاینده رود مانند فرزندخوانده ی پدر و مادرهای این شهر می ماند. نگاهی به تاریخ جریان آب در زاینده رود و احداث پل های آن نشان می دهد که مراسم آب ریزان در کنار این پل صورت می گرفته است. همچنین ارامنه ی منطقه جلفا در اصفهان نیز مراسم خارج شویان خود را در محدوده ی این پل برگزار می کرده اند. کناره های زاینده رود بهانه ای برای مراسم های آیینی و گردهمایی های اجتماعی و شهری بوده است و بزرگان و شعرا را همه وقت در کنار یکدیگر گرد آورده است. در حقیقت وجود یک رودِ روان در شهر و پل های زیبا روی آن بهانه ای برای حضور دست جمعی مردم است همانگونه که هنوز هم با وجود قطعی آب، شبانه مردم را دور هم جمع می کند و مردم آوازی را به یاد روزگار پرآب این رود از دل سر می دهند. همان طور که می بینیم جریان رود و پل های روی آن بهانه ای برای اجرای هر مراسمی بوده اند که ریشه در تاریخ چند صدساله ی این شهر دارد. اینها همه ناشی از اهمیت وجود آب در رودخانه دارد که نشان دهنده ی وابستگی و تمسک روح شهر و مردم اصفهان به حضور زاینده رود است.

زنده رود از کوه های زاگرس سرچشمه گرفته و به سمت کویر ایران روانه می شود. زاینده رود از رودهای دائمی در سال است اما اخیرا با بسته شدن سدهایی بر روی آن تبدیل به رودخانه ای فصلی شده است که با تصمیم مسئولین فقط در مواقع خاصی از سال جریان دارد. مروری کوتاه بر اتفاق قطع آب این رود نشان می دهد که کمتر رودی در کشور با بسته و باز شدن جریانش اینهمه خبرساز می شود و همراه با جنجال های سیاسی است. این کشمکش ها و درگیری ها و نگرانی مردم از جریان یافتن آب در رودخانه نشان از اهمیت جریان رودخانه زاینده رود در بستر اصفهان دارد. زندگی هزاران کشاورز اصفهانی به جریان یافتن این رود در زمین های کشاورزی بستگی دارد. در سال ۹۲ باز نماندن آب در طی تنها ده روز بیشتر، صدمات مهمی را به کشاورزان شرق اصفهان وارد کرده است. داستان باز و بسته شدن آب زاینده رود، سال ها است که تکرار می شود. درحالی که نهادهای دولتی جوابگوی ضرری که کشاورزان بابت قطع جریان آب متحمل می شوند نیستند. از طرفی باز گذاشتن آب بیش از مدت مقرر باعث قطعی آب شرب می شود و با وجود این مردم استان اصفهان در روزهایی از تابستان امسال با قطعی آب تا حداکثر ده ساعت از روز مواجه بودند.

زاینده رود تنها نمونه ای از منابع آبِ چالش برانگیز کشور است. نمونه ای از رودخانه های در معرض خطر و رودخانه های خشک است. همچنین منابع طبیعی لرستان در خطر نابودی هستند و نگهداری از آن توسط نیروهای انسانی به دست فراموشی سپرده شده اند. متاسفانه اهمیت منابع آبی برای ما، موقعی مشخص می شود که در شرف از دست دادن آن باشیم. دریاچه ی ارومیه نیز به نوعی منبعی از دست رفته و با ارزش ملی ست. خشک شدن دریاچه ارومیه پیامدهای ناگواری دارد. از جمله از بین رفتن مجتمع های گردشگری در حوزه دریاچه، تغذیه نشدن سفره های زیرزمینی و همچنین به خطر افتادن فعالیت های کشاورزی در اطراف این حوزه آبی. با این همه، امید به توجه هر چه بیشتر مسئولین در دولت جدید، در دل دوستداران محیط زیست و مردم، برای نجات زیست محیط ایران وجود دارد.