فرزانه همتی – دکتر حمیدی‌زاده، در تعریف هالیتوزیس گفت‌: هالیتوزیس یا بوی بد دهان، بوی نامطبوعی است که از دهان خارج می‌شود و می‌تواند باعث آزار فرد و اطرافیانش شود. شیوع این بیماری در دنیا، با اعداد و آمارهای مختلفی گزارش می‌شود و در برخی کشورها، عدد ۵۰ درصد اعلام شده است؛ یعنی نیمی از مردم با این موضوع درگیر هستند. طی تحقیقاتی که در ایران شده بود، ۳۳ درصد از مردم کشور ما نیز از بوی بد دهان رنج می‌برند، یعنی از هر سه نفر، یک نفر دهان بدبو دارد. علت بوی بد دهانِ ۹۰ درصد از ۳۳ درصد گفته شده، به دهان و دندان و حدود ۱۰ درصد به بیماری‌های عمومی سیستمیک بدنشان بازمی‌گردد.

علت‌های بدبویی دهان
این متخصص دندانپزشک درمورد برخی علت‌های بدبویی دهان گفت: در بیماری‌های مختلف، بوهای متفاوتی از دهان متصاعد می‌شود. مثلا بوی بد پنیری نشان از بیماری‌هایی در بینی و سینوس‌ها، بوی سیب گندیده یا اَسِتون نشان از مشکلات دیابت، بوی ضخم ماهی، تخم‌مرغ گندیده یا آمونیاک نشان از مشکلات کلیوی، بوی اسیدی نشان از مشکلات ریوی و آسم، بوی شیرین و ترشیدگی نشان از سیروز کبدی و بیماری‌های کبد و بوی مدفوع نشان از مشکلات روده‌ای و انسداد روده دارد. همچنین مشکلات دهان و دندان و لثه یا پریودنت‌های پیشرفته مانند پوسیدگی‌های گسترده و مزمن دهانی نیز منشا یکسری از بوهای بد دهان هستند. زبان می‌تواند منشا یکسری از بوها باشد بخصوص زبانهای باردار یا شیاردار که غذا در شیارهای آن گیر می‌کند، تجزیه و تخمیر می‌شود، اکسیدگوگرد ایجاد می‌کند و بو از زبان، مخاط گونه و لپ‌ها متصاعد می‌شود. گرسنگی، گیرغذایی بین دندان‌ها و عدم استفاده از نخ دندان هم عامل دیگر بوهای بد هستند.
مصرف سیگار و دخانیات که علاوه بر ايجاد بوهای ناخوشايند، باعث خشکی لثه و ترشحات مایع لثه‌ای می‌شود و ریسک پوسیدگی بخصوص در دندان‌های فوقانی را افزایش می‌دهند.
مصرف نوشابه‌های الکلی، علاوه بر مشکلات سیستمیک در ایجاد بوی دهان نیز موثر است، همچنین خشکی دهان و کاهش بزاقی که مواد ضدمیکروبی و ضد باکتریایی تولید می‌کند، در بوجود آمدن بوی بد دهان موثر است زیرا بزاق، نقش مهمی در مبارزه با میکروب‌ها و باکتری‌های دهان دارد و بطور ثانویه می‌تواند بوها را از بین ببرد. بنابراین وقتی ترشح بزاق کاهش می‌یابد و دهان خشک می‌شود، تکثیر باکتری‌ها سرعت پیدا می‌کند و بوی بد دهان افزایش می‌یابد.
وی تاکید کرد: بیماری بوی بد دهان، چه هالیتوزیس باشد و چه ناشی از بیماری‌های سیستمیک، باید درمان شود زیرا موجب هالیتوفوبیا یعنی ترس از بوی بد دهان و احساس ناراحتی افراد می‌شود و یا خود فرد، به بو عادت کرده و بوی بد دهانش را احساس نمی‌کند اما باعث آزار اطرافیانش می‌شود.

تاثیرات بوی بد دهان در زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی
دکتر حمیدی‌زاده، تاثیرات بوی بد دهان در ابعاد مختلف زندگی فرد را مهم دانست و با تقسیم‌بندی آن توضیح داد:
۱. اثرات دهان بدبو در زندگی فردی؛ کسی که دهان بدبو دارد معمولا احساس شرم و ناراحتی می‌کند، موقع حرف زدن با دیگران احساس می‌کند همه از او فرار می‌کنند، بنابراین وقت حرف زدن با دستش جلوی دهانش را می‌گیرد. این مشکل در خانم‌ها عمدتا ناراحتی روحی، با شدت‌های متفاوت بوجود می‌آورد و در برخورد با دیگران احساس عدم اعتماد به نفس می‌کند.
۲. اثرات دهان بدبو در زندگی اجتماعی؛ دهان بدبو باعث می‌شود در محیط کار و برخورد با همکاران، ارباب رجوع و غیره، همه از وی فراری شوند و فاصله بگیرند. این مسئله موجب تخریب شخصیت فرد و گاهی باعث می‌شود، موقعیت خوب استخدام و ازدواج را از دست بدهد.
۳. اثرات دهان بدبو در زندگی خانوادگی؛ بوی بد دهان، اثرات خانوادگی نیز دارد و این مهم‌ترین موضوع است. در قوه قضاییه مطالعه‌ای انجام شده است که نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد پرونده‌هایی که در سیستم قضایی باز می‌شود به خانواده‌های هنجارگسیخته، یعنی خانواده‌هایی که دعواهای زن و شوهری زیادی دارد، والدین زندانی یا معتاد دارند، بازمی‌گردد. از طرفی شاهد افزایش چشمگیر آمار طلاق در جامعه هستیم، مطالعه مذکور نشان می‌دهد، بسیاری از طلاق‌ها بخاطر این است که روابط مطلوبی بین زن و شوهرها وجود نداشته یا عدم رضایت بین آنها بوجود آمده است. در مراحل اولیه طلاق، علت بوی بد دهان، خیلی خودنمایی نمی‌کند اما در مراحل ثانویه مشخص می‌شود که روابط بین زن و شوهر خوب نبوده و بوی بد دهان در خراب شدن این روابط موثر بوده است. برای روشن شدن موضوع مثالی میزنم، شهر زیبایی را تصور کنید که دارای انواع امکانات، خدمات رفاهی و گردشگری است اما دروازه ورودی شهر بسیار متعفن و پُر از زباله است و مانع از ورود مردم به داخل شهر می‌شود. دروازه روابط زناشویی، همان دهان و دندان و شروع این رابطه با یک بوسه است. حالا اگر دهان و دندان (دروازه شهر) متعفن و بدبو باشد، روابط زناشویی (ورود به شهر) تضعیف می‌شود. درمقابل اگر دهان تمیز و دندان‌ها مسواک زده و از خوشبوکننده‌های دهان استفاده شده باشد، نقطه شروع روابط زناشویی خواهد بود (ورود به شهر و استفاده از مواهب و امکانات داخل آن اتفاق می‌افتد). بنابراین بهداشت دهان و دندان در استحکام روابط زناشویی موثر است.
مثال غذا، را برای روشن شدن اهمیت اثرات دهان بدبو در زندگی خانوادگی میزنم. همانطور که می‌دانید در همه امور مخصوصا غذا خوردن، حواس پنجگانه انسان درگیر می‌شود. یک غذای خیلی خوب، سالم و دارای پروتئین و ویتامین و تامین کننده همه نیازهای بدن را تصور کنید و آشپزی که با هنرمندی این غذا را سفره آرایی هم می‌کند و بر زیبایی‌های بصری آن می‌افزاید؛ علاوه بر اینکه طعم غذا برای حس چشایی و بویایی مطلوب بوده، برای حس بینایی نیز دلپذیر بوده است و اگر غذا نرم و خوب هم پخته شده باشد، حس لامسه نیز از خوردن آن لذت می‌برد و عطر و بوی خوشش هم حس بویایی را تحریک می‌کند. بنابراین خوردن این غذا لذت بخش می‌شود. حالا همان غذا را تصور کنید که خوشمزه است، اما ظاهری زشت و نازیبا دارد، قطعا ظاهر نازیبا، لذت غذاخوردن را از بین خواهد برد.
همین مثال را وارد زندگی کنیم. ما از هر پنج حس خود برای لذت بردن در زندگی استفاده می‌کنیم. اگر دروازه شهر زندگی یعنی دهان، بدبو باشد، حواس پنجگانه را درگیر می‌کند، بطوریکه حتی همسر هم از نزدیک شدن و ایجاد رابطه پرهیز می‌کند و این امر باعث سستی در روابط خانوادگی و بداخلاقی‌ها می‌شود. همچنین بدبویی دهان می‌تواند بر روابط با فرزند هم تاثیر بگذارد، مسلما فرزندان هم از بوی تند و زننده دهان مادر و پدر، خوششان نمی‌آید و حس نامطلوبی برای والدین و فرزند بوجود می‌آورد. پس ببینید این مسئله به ظاهر ساده، چقدر می‌تواند بر روابط خانوادگی تأثیرگذار باشد.

روش‌های درمان چیست؟
دکتر حمیدی‌زاده، درمورد روش‌های درمان گفت: بالاخره ۳۳ درصد از مردم کشورمان درگیر این بیماری هستند، باید ببینیم آیا راه درمان وجود دارد یا خیر؟ بله، برای بسیاری از علت‌های بدبویی دهان می‌شود راه‌های درمان ساده پیدا کرد. چند نکته را عرض میکنم؛
۱.کنار گذاشتن سیگار، دخانیات و مشروبات الکلی
۲.پرداختن به بهداشت دهان و دندان؛ اگر کسی مسواک، نخ دندان و دهانشویه استفاده نمی‌کند، باید به استفاده از این وسایل عادت کند. مسواک بصورت مکانیکال، مواد غذایی و باکتری‌های باقیمانده روی دندان‌ها را پاک می‌کند. همچنین به افرادی که زبان شیاردار دارند توصیه می‌شود بعد از دندان‌ها، روی زبان خود را مسواک بزنند. هر دندان دارای پنج سطح است که ما با مسواک زدن سه سطح آن را پاک می‌کنیم‌؛ به سمت گونه، زبان و روی دندان. اما سطوح بین دندانی با مسواک تمیز نمی‌شود، بلکه باید با نخ دندان تمیز کرد. برخی تصور می‌کنند کاربرد نخ دندان فقط برای بیرون آوردن غذاهایی است که بین دندان‌ها گیر می‌کند، اما نخ دندان دقیقا همان کاری که مسواک روی سه سطح دندان می‌کند را بین دندان‌ها انجام می‌دهد و باقیمانده غذا و پلاکهای میکروبی بین دندان‌ها را پاک می‌کند تا چیزی برای ایجاد بو باقی نماند.
۳.استفاده از خمیردندان و دهانشویه مناسب؛ بعضی از خمیردندان‌ها دارای افزودنی‌ مانند خنک کننده‌های تنفس است که بوی خوبی را به مشام خودمان و اطرافیان‌مان می‌رساند. یکی از بهترین دهانشویه‌ها، آب نمک ولرم است که خیلی غلیظ نباشد، معمولا بخاطر ارزان و دردسترس بودن این دهانشویه، قدر آن را نمی‌دانیم. کسانی که مشکل بدبویی دهان دارند می‌توانند شبها قبل از خواب مرتبا دهان خود را با آب نمک شستشو بدهند که تا حد زیادی باعث کاهش بوی بد دهان می‌‌شود. از سرم شستشو نیز مانند آب نمک هم می‌توان برای رفع بوی بد دهان استفاده کرد و ۳۰ ثانیه محکم در دهان قرقره و خارج کرد. بدین ترتیب حجم زیادی از میکروب‌ها و باکتری‌ها از دهان خارج و در PH دندان تغییر ایجاد می‌شود.
لازم به ذکر است؛ محیط دهان بطورکلی آلودگی‌های زیادی دارد. بیش از ۳۰۰ نوع میکروب مختلف داخل حفره دهان است که همه آنها باعث بوی بد دهان نمی‌شوند اما بعضی از آنها موجب پوسیدگی سطوح جونده دندان، برخی باعث بیماری‌های لثه و مشکلات پریودنتال و برخی هم گوگرد بیشتری تولید کرده و باعث بوی بد دهان می‌شوند. اگر یک دوره ۱۰ تا ۱۴ روزه از دهانشویه هایی مانند کلروهیدریدیک استفاده شود، فلوراید طبیعیِ میکروبی داخل دهان تغییر میکند و تا ۶ ماه بوی بد از دهان رفع میشود. بنابراین باید روزانه دوبار دهانشویه و نخ دندان استفاده کرد. بهتر است بعد از استفاده از دهانشویه، دهان را آبکشی نکرد تا اثر ضدمیکروبی برای مدتی در دهان باقی بماند.
همچنین آب نمک یا سرم شستشو برای درمان عفونت‌ها و میکروبهای انتهای حلق، زبان کوچک و لوزه ها نیز موثر است. یکسری از بوهای بد دهان بخاطر عفونت‌های پنیری روی لوزه‌ها، مخصوصا لوزه‌های چین‌دار و انتهای حلق است.

۴.مراعات در خوردن غذاهای بودار؛ برخی غذاها باعث بوی بد دهان می‌شود، مانند سبزیجات، سیر، پیاز، تربچه، کلم. غذاها دوگونه ایجاد بوی بد می‌کنند؛ یا بوی ماده غذایی مستقیما از درون معده متصاعد می‌شود و یا پس از خوردن و جذب شدن در روده، وارد جریان خون شده و گازهای آن از ریه آزاد می‌شود. بنابراین قبل از نزدیک شدن به همسر و حضور در اجتماع بهتر است از خوردن آنها پرهیز کرد.
۵.استفاده از موادی که دهان را معطر می‌کند؛ اسپری‌های خوشبوکننده، آدامس‌های خوشبوکننده که قند کمی دارند و باعث پوسیدگی دندان نمی‌شود و جوندگی آن پوسیدگی روی دندان را از بین می‌برد. قرص نعنا و آب نبات های مکیدنی نیز باعث بوی مطلوب می‌شود.
۶.ترمیم دندان‌های پوسیده و جرم‌گیری دندان‌ها؛ جرم‌ها مملو از پلاکهای میکروبی است و از بین بردن میکروارگانیسم‌‌ها باعث کاهش بوی دهان و حتی خونریزی لثه می‌شود. کسانی که مشکلات لثه‌ای پیچیده دارند، باید جراحی کنند تا شیار بین دندان و لثه، از بین رفته و محل تجمع میکروارگانیسم‌ها و ایجادکننده بوی بد نشود.
این دندانپزشک متخصص تاکید کرد: بیمار باید ابتدا به دندانپزشک مراجعه کند و اگر با رفع مشکلات دهان و دندان، همچنان بوی بد دهان وجود داشت، سپس به پزشک متخصص داخلی مراجعه کند تا آزمایش‌های لازم از کبد، کلیه، گوارش و تنفس انجام شود. درمان مشکلات دهان و دندان برای همه امر ضروری است و حتی افرادی هم که مشکل بوی بد دهان ندارند، با دانستن این نکات می‌توانند پوسیدگی دندان‌های خود را کاهش و بهداشت دهانشان را ارتقاء دهند.
تاثیر زیبایی دندان‌ها در ارتباط‌های خانوادگی و اجتماعی
وی در ادامه به موضوع دیگری که در ارتباط‌های خانوادگی و اجتماعی بسیار موثر است، اشاره کرد و گفت: زیبایی دندان‌ها نیز از موارد تاثیرگذار در روابط با دیگران است. دندان‌ها سه نوع کاربرد دارند؛ جویدن، تکلم و زیبایی. در دهه اخیر، بحث زیبایی بسیار اهمیت پیدا کرده و استقبال مردمی را به همراه داشته است. دندان‌های مرتب، با رنگ خوب، تناسب های طولی و عرضی دندان‌ها با یکدیگر، نداشتن پوسیدگی و خط لب دندان‌ها، در زیبایی ظاهری بسیار مهم است. از طرفی، مواد آمالگام اگرچه سال‌های زیادی در خدمات دندانپزشکی سرویس داده اما الان اقبال مردم به مواد ترمیمی همرنگ بیشتر شده است. البته توصیه نمی‌شود اگر کسی دندان پُرشده با آمالگام فلزی و سالم دارد، آن را عوض کند اما اگر این مسئله باعث رنجش خاطر فرد شده و خنده وی را نازیبا می‌کند، می‌توان ترمیم را عوض کرده و همرنگ کند. خانم‌ها می‌توانند از وسایل کمک آرایشی مانند رژ لب در خانه استفاده کنند و بر زیبایی لبخند خود بیافزایند یعنی همان دروازه ورود شهر را زیبا و خوشبو و جاذبه ایجاد کنند. قطعا دندان‌های کج و کوله، بَدرنگ، کوتاه و بلند و دارای پوسیدگی، زیبایی را از بین می‌برد.
دکتر حمیدی‌زاده در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم با رفع مشکلاتی که باعث فاصله بین زن و شوهر می‌شود، بتوانیم زندگی‌های مستحکم و بتدریج با داشتن خانواده‌های سالم، جامعه سالمی داشته باشیم.