به گزارش اصفهان شرق؛ عصر حاضر را عصر تکنولوژی، ارتباطات، اطلاعات و به‌نوعی انفجار اطلاعات نامیده‌اند که تمام وقایع آن به‌مانند دهکده‌ای کوچک در کمترین زمان منتقل می‌شود و بین جوامع، حریمی وجود ندارد و اصطلاحاً دیوارهای شیشه‌ای پدید آمده‌اند.

فن‌آوری کمکی برای آرامش و کمال انسان است که بتواند مسافت‌های طولانی را زودتر بپیماید، بر راه‌های آسمان‌ها قدم بگذارد و اخبار و اطلاعات را بدون فوت وقت و دست‌اول در اختیار داشته باشد و به عبارتی، تکنولوژی ماشین حرکت سریع‌تر انسان است.

این حرکت سریع می‌تواند قله‌های سعادت بیشتری را به فتح انسان درآورد و شهرهای کمال و کامیابی متعددی را تسخیر مقاصد آدمی کند اما همین سرعت زیاد اگر به بیراهه منحرف شود، خسارت و دورافتادگی از اهداف انسانی را تصاعدی افزایش می‌دهد.

آیا تغییر هر چیزی از سنتی به مدر ن خوب است یا بد؟

حجت‌الاسلام علی‌رضا ناجی، کارشناس رسانه با تبیین سبک زندگی سنتی و مدرن اظهار داشت: هنگامی‌که صحبت تغییر سبک زندگی از سنتی به مدرن مطرح می‌شود، باید ابتدا این تعریف را داشته باشیم که آیا واقعاً هر چیزی اگر از سنتی به مدرن تغییر پیدا کند، خوب است یا خیر؟ چراکه تعریف خوب و بد و سنتی و مدرن محل اختلاف بسیاری است.

مدیر فضای مجازی حوزه علمیه اصفهان ادامه داد: بعضی از سنت‌ها مثل صله‌رحم و ارتباط با خانواده نباید تبدیل به مدرن شود، وقتی این سنت‌ها کمرنگ می‌شوند، شاکله خانواده و به دنبال آن، جامعه سست خواهد شد و هنگامی‌که جامعه سست شود، نفوذ پذیرتر خواهد شد، زمانی که این اتفاقات رقم بخورد، از فرهنگ و تاریخ خود منفصل می‌شود که این امر درنهایت باعث متلاشی شدن و از بین رفتن جامعه مذکور می‌شود.

وی تصریح کرد: در حوزه سبک زندگی، دو مقوله وجود دارد، مقوله‌هایی که رفتن آن به سمت مدرن خوب است و مقوله‌هایی که رفتن آن به سمت مدرن نادرست و یا اصطلاحاً بد است، البته در این بحث اگر از لفظ مدرن استفاده می‌کنیم باید نگاهمان به این مقوله تعریف‌شده باشد، بنابراین نگاه به مدرن به معنای آن است که علم پیشرفت کرده و ارتباط‌ها آسان‌تر شده، همان‌طوری که نظریه دهکده جهانی مطرح می‌شود، منتها پشت این موضوع در غرب یک عقبه فکری وجود دارد.

ناجی با اشاره به جهان‌بینی سبک زندگی افزود: بنابراین منظور از مدرن فقط سبک زندگی نیست بلکه یک ایدئولوژی پشت این رفتار وجود دارد و آن‌همان فکر اومانیستی و انسان‌محوری است، فکری که می‌گوید علم آمد و خدا را از کرسی الهی بر زمین انداخت، علم اتکا بشر به خود منهای اتکا به عالم غیب و عالم بالا است، اگر بگوییم این معنای مدرن است پس صد در صد آن را رد می‌کنیم و اگر بنا هست فضای مجازی ما را به این سمت هدایت کند باید به جد با آن به مقابله پرداخت.

سبک زندگی لایه‌های زندگی را به عمیق‌ترین زوایای آن یعنی فرهنگ ملی و سنت‌های دینی پیوند می‌دهد

مصطفی محمدی، فعال حوزه رسانه و علوم اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس بابیان اهمیت سبک زندگی اظهار کرد: اهمیت سبک زندگی ازاین‌رو است که لایه‌های زندگی را به عمیق‌ترین زوایای آن یعنی فرهنگ ملی و سنت‌های دینی پیوند می‌دهد، درواقع سبک زندگی کنش و رفتار اجتماعی و فردی انسان است که برگرفته از عقاید، آداب و روسم، طبقه اجتماعی، منزلت اجتماعی و نقش‌هایی است که فرد در جامعه بر عهده می‌گیرد.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: در جامعه کنونی با توجه به رفاه نسبی جامعه و گسترش نسبی وسایل ارتباط‌جمعی، کمتر فردی وجود دارد که از وسیله ارتباطی هوشمند بی‌بهره باشد، رسانه‌های ارتباطی هوشمند مساوی با اینترنت و اینترنت برابر با ارتباط بدون مرز مجازی است که یکی از این وسیله‌های ارتباط‌جمعی مجازی، شبکه‌های اجتماعی هستند.

وی ابراز داشت: در شبکه‌های مجازی، افراد با هویت‌ها، عقاید، آداب‌ورسوم و فرهنگ‌های مختلف یعنی با سبک زندگی‌های متنوع از اقصا نقاط جهان در آن اشتراک دارند و همان‌گونه که مشهود است، بیشترین کاربران این شبکه‌ها افراد جوان و نوجوان هستند که در بهبهه شکل‌گیری موقعیت دینی، اجتماعی و فرهنگی هستند، بنابراین تقابل و تعارض هویت شکل نگرفته جوانان و نوجوانان با هویت و فرهنگ‌های متعارض و مخالف آن، با مراکز اجتماعی مانند مدرسه، خانواده و حکومت در پی جامعه‌پذیر کردن افراد جامعه، باعث ایجاد تعارض و شکل‌گیری دیدگاه‌های متفاوت در شهر و جامعه و درنتیجه فروپاشی هویتی جامعه خواهد شد.

محمدی بابیان مثال پوشش در فضای مجازی ادامه داد: شاید موردی که بیشتر قابل‌توجه است، پوشش ظاهری افراد در شبکه‌های اجتماعی باشد چراکه کاربر در این محیط اجتماعی با پوشش‌هایی از فرهنگ‌ها و هویت‌های مختلف، که بسیاری از آن‌ها بافرهنگ و هویت دینی ما در تعارض است، آشنا می‌شود و درواقع بین یک‌چند راهی گیر خواهد کرد.

فضای مجازی می‌تواند مسبب فاجعه‌ای در سبک زندگی باشد

فاجعه‌ای در سبک زندگی رخ‌داده، زمانی که اعضای خانواده برای یکدیگر و باهم می‌گذرانند بسیار کمتر از چرخ زدن‌های بی‌هدف در مرداب اطلاعات بی‌سر و ته فضای مجازی است و این سبب می‌شود که فاصله‌ها بیشتر شده و تنها مشکلات افراد حل نشود بلکه هرروز شاهد مشکلات جدیدی باشیم.

کودک که بودیم مادرمان شب‌ها در گوشمان قصه می‌خواند تا چشممان بخوابد اما فکر بیدار شود و در خانه دل را به روی هر گرگی که دست‌های خود را آرد زده، باز نکنیم و پدرمان می‌خواند که «ای‌بسا ابلیس آدم رو که هست / پس به هر دستی نشاید داد دست» و اگر در کوچه کسی نا آشنا می‌خواست با ما صحبت کند می‌گفتیم «بابا گفته با غریبه‌ها حرف نزن!».

اما کودکان امروز دیگر فرصت شنیدن قصه‌های مادرانه را ندارند تا عبرت بگیرند و صدای بلند موزیک هدفن اجازه شنیدن صدای پدر را نمی‌دهد و از آن بدتر، مادر فرصت آماده کردن سفره غذا و جمع‌کردن خانواده را ندارد چون‌که باید پست‌های آشپزی دوستانش را لایک کند و پدر هم غرق در خواندن اخبار لباس‌های فلان بازیگر و دعوای بهمان خواننده است.

به‌طور مطلق نمی‌توان سبک زندگی مدرن را خوب یا بد دانست

ناجی یادآور شد: اما معنای دیگری که از مدرن مطرح می‌شود این است که علم پیشرفت کرده و تسهیل‌کننده بوده اما در جواب اینکه آیا دین و فرهنگ اصیل مخالف استفاده از آن است یا نه باید گفت، خیر بلکه تأکید بر استفاده از آن‌ها را دارد و حتی اگر مورداستفاده قرار نگیرد موجب عقب‌افتادگی هم خواهد شد، از همین رو در روایات بسیاری هم آمده که هرچه علم داشته باشد، قدرت و ثروت دارید و اگر معنای سبک زندگی مدرن و بر اساس پیشرفت علم و تکنولوژی و باعث سرعت بخشی بشر باشد، خیلی هم خوب است، بنابراین به‌طور مطلق نمی‌توان پیرامون این موضوع صحبت کرد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی حوزه علمیه استان اصفهان اذعان دارد: به‌طور مثال یک سری رفتار سنتی وجود داشته و دارد هستند که موجب سختی زندگی‌ها و حتی ایجاد گره بین خانواده‌های می‌شود بنابراین عبور از سنت‌های غلط و رفتن به سمت حرکت نو و جامعه نو، بسیار خوب است که فضای مجازی این بستر را فراهم کرده است بنابراین اگر فضای مجازی ابزاری باشد تا این رفتارهای غلط کنار گذاشته شود، مفید است چراکه مخالفت با رسوم غلط در جامعه سنتی سبب ترد شدن می‌شود.

وی با طرح این سؤال که فضای مجازی در حوزه سبک زندگی ما را از کجا به کجا برده؟ عنوان کرد: مثلاً درگذشته ایام عید به دیدن فامیل‌های درجه‌دو و سه می‌رفتیم اما فضای مجازی کاری کرده که آدم‌ها هرروز همدیگر را در این فضا می‌بینند و گاهی هم بهانه‌ای برای دعوا و یا فرصتی برای تبریک‌های مجازی ایجاد کرده و بستری را فراهم می‌کند تا این ارتباطات را کوچک جلوه دهد، یعنی همان فرهنگ غربی معتقد به خانواده‌های کوچک نه خانواده‌ای چندلایه و متشکل از پدر، مادر، عمو، خاله، دایی، فرزندان و… است.

این کارشناس رسانه در ادامه تأکید داشت: این موضوع کار را به‌جایی می‌رساند که فرزندان ما در 18 سالگی ادعای استقلال و بی‌نیازی از خانواده و پدر و مادر دارند! نتیجه این موضع رفتن به سمت فروپاشی خانواده‌ها می‌شود یعنی همان چیزی که در بسیاری از بسترهای فضای مجازی در حال ترویج است.

یکی از اهداف فضای مجازی در حوزه سبک زندگی، هدف قرار دادن خانواده است

وی بابیان اهمیت تربیت در فرهنگ ایرانی خاطرنشان کرد: نکته دوم در این حوزه، تربیت است، خانواده‌های ما طوری در فرهنگ ایرانی تربیت می‌شدند که احترام به بزرگ‌ترها جایگاه ویژه‌ای داشت، جایگاه پدر یک جایگاه بالایی بود، حرف‌شنوی و استفاده از تجربیات بزرگان، شاگردی کردن برای آموختن و… همه دارای مفهوم بود ولی وقتی دریای جستجوی اینترنت و اطلاعات فضای مجازی به میان آمد، انسان‌ها احساس استقلال و بی‌نیازی از بزرگان خود پیدا کردند.

ناجی ادامه داد: از همین رو ارتباطشان را کم کردند و از تجربیات دیگران استفاده نکردند و از اینکه به دست آوردن اطلاعات با استفاده از تجربیات و شاگردی کردن تفاوت دارد، غفلت ورزیدند چراکه ثمره این موضوع، ساخت استاد است اما سرچ اطلاعات نتیجه‌ای جز ساخت کپی کار ندارد، با استفاده از تجربیات، آدم‌ها صاحب ایده می‌شدند اما فضای مجازی کاری کرده که ایده‌ها و خلاقیت‌ها از بین رفته و باعث تضعیف ارتباط چندلایه نسل جوان با خانواده در عرصه‌های مختلف شده است.

این کارشناس رسانه تصریح کرد: هر چه این ارتباطات ضعیف‌تر شود، جامعه هم احساس ضعف می‌کند چراکه هر چه فرد در ارتباط با خانواده ارتباط عمیقی داشته باشد، سبب تأمین نیازهای عاطفی و رسیدن به ثبات قدم می‌شود اما اگر زودهنگام احساس استقلال کند، به لحاظ روحی و عاطفی در جامعه دائماً دنبال یک گمشده است که این گمشده در جامعه سنتی سبب ازدواج می‌شود اما در جامعه مدرن برگرفته از فضای مجاری، تبدیل به ارتباط با پارتنر، گفت‌وگوهای مجازی دو یا چند نفره و روابط بی‌قیدوشرط و… می‌شود.

وی ابراز داشت: یک حوزه دیگر در سبک زندگی، حوزه خوراک، پوشاک و تفریح است که با حضور در فضای مجازی رنگ جدیدی به خود گرفته است، یعنی تفریحات ما درگذشته به‌صورت تفریحات جمعی و خانوادگی بود اما امروز با رصد فضای مجازی، می بنیم حرف از تفریحات جمعی بدون خانواده و حتی جمع‌ها و ارتباطات بی‌قیدوشرط است.

ناجی افزود: در حوزه تغذیه هم همین‌طور شده است، درگذشته غذا پختن یک پروژه‌ای بود که همه خانواده با آن درگیر بودند و این خود به‌نوعی مشارکت، همدلی و محبت را به همراه داشت به‌طوری‌که می‌بینم گاهی بزرگ‌ترها با چه وجدی از بوی غذا و دست‌پخت مادر و یا همسرشان صحبت می‌کنند، اما امروزه تغذیه خانواده‌ها تبدیل‌شده به غذاهای بیرونی و غذای فوری که همین موضوع باعث کم شدن حرارت در بین خانواده‌ها شده است.

مدیر فضای مجازی حوزه علمیه اصفهان با تشریح این مطلب در حوزه پوشاک تأکید کرد: لباس‌های سنتی و هم‌شکل قومیت‌های مختلف، یک طرح و وحدتی داشت اما الآن یک سبک زندگی را آن‌طرف دنیا بر اساس ملاک‌های خودشان که گاهی هم بافرهنگ زندگی و حتی اقلیم آب و هوایی ما سنخیتی ندارد به اسم مدرن ترویج داده که تمام عقبه فرهنگی را کنار می‌گذارد.

وی اذعان داشت: ولی نگاه ما به فضای مجازی نباید صرفاً نگاه آسیبی باشد بلکه فضای مجازی را می‌توان به‌عنوان یک فرصت بزرگ در راستا تقویت فرهنگ، سنت و سبک زندگی دانست و در جهت آن قدم برداشت و باید از این فرصت به‌عنوان بلندگویی که به‌اندازه تک‌تک افراد عالم مخاطب دارد و اگر کسی فعالیت رسانه‌ای صحیح بداند می‌تواند فرهنگ خود را صادر کند استفاده کرد.

اسیر فضای مجازی غربی نباشیم

ناجی خاطرنشان کرد: ما در حوزه فرهنگ و سبک زندگی مادامی‌که مصرف‌کننده باشیم، آسیب خواهیم دید اما اگر به سمت توزیع و صادرات فرهنگ خودمان پیش برویم، آن‌وقت است که هم فرهنگمان تقویت می‌شود، هم عالم را دعوت به یک فرهنگ صحیح خواهیم کرد و هم می‌تواند به لحاظ اقتصادی درآمدزا و اسباب رشد ما شود و این بستر را هنگامی خواهیم داشت که اسیر فضای مجازی غربی نباشیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی حوزه علمیه استان اصفهآن‌همچنین عنوان داشت: استقلال در حوزه فضای مجازی با شبکه ملی اطلاعات و پس‌ازآن با تقویت پیام‌رسان‌های داخلی محقق خواهد شد و این نیازمند همت شرکت ملی ارتباطات و شرکت‌های زیرساخت است و جای تأسف دارد که پهنای باند یک شبکه اجتماعی مثل اینستاگرام چند صد برابر یک شبکه اجتماعی داخلی است، اگر مخاطب خواست اعتماد به شبکه اجتماعی داخلی کند، به خاطر مشکلاتی مثل سرعت آپلود و دانلود و… از آن دل سرد می‌شود درحالی‌که اگر به‌اندازه نصف پیام‌رسان‌های خارجی اهمیت داده شود، یقیناً در حوزه سبک زندگی می‌توانیم صادر کنند و تولیدکننده باشیم، نه مصرف‌کننده‌ای که در عرصه‌های مختلف آسیب می‌بیند.

رویگردانی از ارزش‌ها جهانی مأوی با جهان‌سومی بودن است

محمدی در ادامه تأکید کرد: هنجارها و ارزش‌هایی که نهادهای اجتماعی مانند خانواده، مدرسه و حکومت از آن‌ها انتظار دارند، در تقابل با هنجارهایی هستند که شبکه‌های مجازی درصدد مقبولیت بخشیدن به آن‌ها هستند که آن ارزش‌ها جهانی‌اند و هر که از آن‌ها رویگردانی کند جهان‌سومی و نامتمدن است و در این چند راهی، جوانی که هویت او در معرض شکل‌گیری است، معمولاً به سمت راه آسان‌تر یعنی بی مسؤولیتی، فردگرایی و لذت‌گرایی غربی می‌رود که از خروجی‌های فردگرایی، کم شدن اجناس و در نظر نگرفتن جامعه اما دیدن منافع شخصی خواهد بود.

فعال حوزه رسانه و علوم اجتماعی یادآور شد: این تقابل، تعارض و انتخاب در همه ساحت‌های سبک زندگی قابل‌مشاهده و سرایت است و عرصه‌های مختلف سبک زندگی مانند مصرف‌گرایی و سبک ارتباطات با جنس مخالف را می‌سازد اما آیا راه مقابله آیا فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی و عدم دسترسی به آن‌ها است؟ می‌بینم که امثال کارهای ذکرشده تا به امروز خیلی جواب‌گو نبوده در این دهکده جهانی نمی‌توان شبکه‌ها و فضای مجازی را محدود کرد.

وی تنها راه مقابله با این مشکل فرهنگی را کار فرهنگی دانست و اذعان کرد: در مقابل مشکل اجتماعی باید کار اجتماعی در فضاهای واقعی و مجازی صورت بگیرد، به نظر می‌رسد آنچه باعث این تعارض‌ها و تقابل‌ها می‌شود، عدم آگاهی و جهل است، جهل بدان معنا که اصلاً شاخص‌های سبک زندگی ایرانی اسلامی چه هستند؟ که از این شاخص‌ها توحید، معاد و صبر را می‌توان نام برد.

این جامعه‌شناس تأکید داشت: این شاخص‌ها را متولیان علمی جامعه باید تشریح کنند که برای جامعه، در سبک زندگی، خودش را نشان خواهد داد و مانع بسیاری از ناهنجاری‌ها مثل تهمت، دروغ، ایجاد شائبه و شایعه در فضای واقعی و مجازی خواهد شد و یا هنگامی‌که صبر به‌عنوان یک شاخص معرفی و تشریح شود، دیگر در مقابل افکار مخالف، تحمل و بردباری انجام می‌شود و به‌جای سرکوب کردن، راهنمایی و آگاهی جایگزین می‌شود.

وی در پایان صحبت های خود گفت: بنابراین تبیین شاخص‌ها سبب می‌شود تا رفتار و کنش ما، که همان سبک زندگی ما است، تغییر کند و این مهم، از وظایف متولیان علمی و فرهنگی جامعه است، به‌طور مثال می‌توان با زبان هنر و رسانه به تبیین شاخصه‌ای درست پرداخت و یا تعهد و زیبایی‌های سبک زندگی ایرانی و اسلامی را به جوانان امروز، آن‌هم با ابزار هنر و رسانه نشان داده شود.

افسار تفکر انسان به دست فضای مجازی

درگذشته رسیدن یک خبر از شهری به شهر دیگر ماه‌ها به طول می‌انجامید و افراد معتمد با نامه‌های مهروموم حامل آن اخبار بودند، اما در فضای مجازی با سرعتی بیش از صوت و نزدیک به‌سرعت نور، حجم بالایی از اخبار به نقاط مختلف مخابره می‌شود و طبیعتاً بازار شایعات هم داغ‌تر و پررونق‌تر خواهد بود.

انسان قرن 21 بسیار سربه‌زیرتر از نسل‌های گذشته خود شده است و اساساً از حرافی‌ها و نگاه‌های کنجکاوانه در کوچه، خیابان، فروشگاه و تاکسی خبری نیست و سربه‌زیر در فضای مجازی، واقعی‌ترین لحظات زندگی را سپری می‌کند.

شبکه‌های اجتماعی مانند ربات‌های فیلم‌های دو سه دهه گذشته، بر زندگی‌ها مسلط شده و تصمیم می‌گیرند که صاحبانش آنچه زمانی بخوابند، کی بیدار شوند، اخبار و اطلاعاتشان را از چه کسانی بگیرند و حتی افسار تفکر را هم به دست می‌گیرند که به چه چیزی و چگونه فکر کند.

انتهای پیام/فارس