اصفهان شرق؛ مهدی نجفی/ بیانات مهم مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان جوان علمی، و تأکید ایشان بر ضرورت اجتناب صنعت از مونتاژکاری از زوایای مختلف قابل طرح و بررسی است ، در این میان اشاره معظم له به اینکه چالش مونتاژکاری یک آفت و مشکل قدیمی است که نوآوری، تحرک علمی و کار علمی  و ارتباط صنعت و دانشگاه را مسدود کرده است. ما را بر آن می دارد تا سبقۀ تاریخی این بحران را مورد واکاوی قرار دهیم.

مراجعه به تاریخ این سرزمین نشان می دهد نشانه های غرب زدگی و استفاده ابزاری و مونتاژی از صنعت غرب را  می توان به دوران شاه عباس صفوی  و برادران شرلی و همراهانشان درآموزش تکنولوژی نظامی به ارتش ایران نسبت داد که از یک رویکرد ابزارگرایانه در انتقال فن آوری دولت های غربی به ایران حکایت داشت.[1]

تداوم نگاه وارداتی و ابزاری به تکنولوژی و فن آوری غرب همۀ نگاه ها را به دوران صدارت امیر کبیر معطوف می سازد[2] که با انقلاب میجی در ژاپن همزمان شد؛امپراطوری میجی در ژاپن توانست با فهم دقیق مفهوم پیشرفت غربی و اعزام دانشجویان ژاپنی به جوامع غربی با ساختار شکل گیری تکنولوژی در غرب آشنا شده و از طریق انتقال تکنولوژی و فن آوری غرب ، بازتولید بومی فن آوری را برای خود رقم زده ودر نهایت به جایگاه مورد نظر خود در توسعه و پیشرفت دست یابد .

لیکن در آن سو، رویکرد امیر کبیر در استفاده از علوم فنی و تکنولوژی جوامع غربی از طریق بهره گیری ابزاری و استفاده از پیشرفت مصداقی غرب خلاصه شد و ساختار علمی غرب در تولید تکنولوژی مورد توجه قرار نگرفت بلکه صرفاً محصولات غربی و میوۀ درخت پیشرفت جوامع غربی در قالب بسته های شیک و لوکس به ایران وارد  شد که این محصولات نیز غالبا بر مبنای نیازهای ضروی و حیاتی دوران امیر کبیر هم چون طب و مسائل نظامی و چند علم تجربی دیگر،  برای رفع نیازهای فوری مورد توجه قرار گرفت و از حقیقت علم و ساختار و معرفت شناسی پیشرفت مفهومی غرب غفلت شد.[3]

اینگونه بود که مصرف کالای غربی و استفاده ابزاری از تکنولوژی غربی پیشرفت قلمداد می شد لذا ارتباط صنعت و دانشگاه برای تولید به شدت بی معنا شد و ساختار مصرفی ،  ماهیت کلی  اقتصاد کشور را در بر گرفت.

این بحران به نوسازی آمرانه رضا شاه رسید و پدیدۀ عکس یادگاری دیکتاتور ایران با هواپیمایی وارداتی در فرودگاه قلعه مرغی؛ تا فاجعه عکس یادگاری با ایرباس در دولت اعتدال تداوم یافت؛ همانگونه که محمدرضا شاه به خرید کارخانه ورشکسته هيلمن(پیکان)؛ با هدف مونتاژکاری، سایۀ سنگین پیکان را به مردم ایران تحمیل کرد و دولتمردان اعتدال نیز سالیان طولانی، با راه اندازی خطوط مختلف مونتاژ پراید و پژو، خدمتی بزرگ به شرکت های عقب ماندۀ خودرو در جهان کردند و اینچنین سایۀ شوم خطر و ناامنی جانی و مرگ را برای هر ایرانی تداعی کردند.

با این تفاسیر وضعیت نابسامان اقتصادی کشور و اشتغالات شدید مراکز فروش به برندفروشی به ویژه در فروشگاه های بزرگ اینترنتی حاصل اندیشه ابزارگرایانه به جوامع غربی است که به صورت ساختاری تولید ملی را در برهه های مختلف به چالش های بزرگی مواجه کرده است.

لذا برجام نیز منبعث از غرب گرایی ابزاری دولتمردان به اقتصاد ممالک اروپایی است که به نوبۀ خود طمع دولت های غربی را در پی داشته است به نحوی که نظام تحریمی غرب نیز به پاشنۀ آشیل ایران پی برده است و در تحریم های خود شرط خرید کالای غربی را به عنوان ما به ازای فروش نقت مد نظر قرار داده است؛ به عبارت دیگر تلاش غرب بر مدار تضعیف تولید ملی ایران متمرکز شده  و حاصل برجام در عمل به واردات بدون انتقال فن آوری (مونتاژکاری) به سبک دوران رژیم پهلوی خلاصه شده است.

همۀ این چالش ها  را باید در اقداماتی از قبیل تأسیس درالفنون و نگاه ابزاری به غرب به جای تقویت علوم انسانی در طول صد سال اخیر جستجو کرد[4] که در واقع بلای جان صنعت کشور شده است؛ به تعبیر دکتر شریعتی جداسازی علوم غربی و علوم قدیمه در دارالفنون و مدرسه مروی آغاز انحطاط ایران است؛ اینگونه است که وی معتقد است که امیرکبیر باعث انحطاط ایران شد.[5]

 
[1] ر.ک:نجفی؛ موسی؛ فلسفه تجدد در ایران؛ص4و،48.
[2] همان؛ص27،31و57.
[3] همان؛ص57.
[4] همان؛ص58.
[5] ر.ک: فیاض؛ابراهیم؛ اقدامات امیرکبیر منجر به انحطاط شد؛پایگاه خبری تحلیلی علوم انسانی طلیعه؛ http://www.talie.ir/?p=15864.

[1] ر.ک:نجفی؛ موسی؛ فلسفه تجدد در ایران؛ص4و،48.

[1] همان؛ص27،31و57.

[1] همان؛ص57.

[1] همان؛ص58.

[1] ر.ک: فیاض؛ابراهیم؛ اقدامات امیرکبیر منجر به انحطاط شد؛پایگاه خبری تحلیلی علوم انسانی طلیعه؛ http://www.talie.ir/?p=15864.

انتهای پیام/اصفهان شرق