گزارش اختصاصی

به گزارش اصفهان شرق: با شروع ماه محرم فضا سازی خیابان ها و معابر یکی از نشانه های ماتم مردم در این ماه است. مساجد و حسینیه ها با نصب پلاکارد ها و پرچم نوشته هایی با نام اباعبدالله نشان از پا گذاشتن به خیمه گاه حسینی می دهند. در این میان برخی جدا از عوض کردن لباس های رنگین و پوشیدن پیراهن مشکی به تن خود، این اقدام را در جهت به تن کردن لباس های علم های دسته جات انجام می دهند و گهگاه مراسمی خاص را در پوشاندن لباس علم برگزار می کنند. علم هایی که در این چند سال اخیر به پایه ی چراغ های برق بسته و یا بالا آوردن از دیوار منازل نشان دهنده ی نذر صاحب خانه در برپایی علم عزای امام حسین در برآورده شدن حاجت را دارد.
مناطق وسیعی از کشور از دیرباز علم هایی را به یاد شهدای کربلا درست می کردند و سالانه به تعداد آنها افزوده می شد. علم هایی به رنگ سبز، سیاه، سفید و متناسب با آداب و رسوم منطقه ای با پارچه های رنگین  که در جلوی دسته جات و توسط جوانی برومند در حمل علم حرکت داده می شد. در برخی از مناطق روستایی که دسته جات به صورت دوره ای حرکت می کردند رسم بر این بود که اولین حضور دسته جات و ادغام با هم توسط افراد علم به دست صورت پذیرد و در مرحله دوم زنجیر زنان به صفوف هم داخل شوند. در برخی از دسته جات علم هایی کوچکتر به یاد علی اصغر درست شده و بچه های شرکت کننده در مراسم این علم ها را در دست می گرفتند تا نمادی از حضور همه ی افراد با هر سن و سال در عزاداری باشد.
گاها برخی افراد و یا توریسم ها در برخورد با این مراسم و دیدن برخی از این علائم برایشان ایجاد علامت سوال می شد و به دنبال جوابی در جهت پاسخ بر می آمدند و یا بدون هیچ مقدمه ای دلیل بر رد این آیین ها می زدند و حمل این علائم را امری رد شده می دانستند.
برخی مواقع در بین شنیده ها این سوالات مطرح می شود که:
آیا این علم ها و حمل آن در مراسم عزاداری امام حسین(ع) صحیح می باشد؟
را ه اندازی علم از کجا شروع شده است؟
آیا تناقضی بین عزاداری ها و مراسم در این علائم وجود دارد ؟
در این بین و در جهت پاسخ به این سوالها این مساله را با کارشناسان مسائل مذهبی و دینی مطرح کرده و نظر آنها را در این رابطه جویا شدیم تا مطرح ساختن این موضوع شبهه ای بر سوالات افراد پرسشگر ایجاد نکند.
جوابیه از دید کارشناسان مسائل دینی و مذهبی :
عزاداری امام حسین(ع) بنا به شرایط موجود در هر زمان و وجود دستگاه حکومتی در هر دوره به شیوه های  متفاوتی اجرا و عاشقان و یاران اهل بیت برحسب اوضاع منطقه به برپایی مجالس عزا می پرداخت.

در زمان امام سجاد(ع)  و به دلیل دوران اختناق و تسلط کامل حکومت جبار اموی امام با تدبیری سنجیده کوشید تا احساسات مردم آن زمان را مها کند وامام سجّاد عليه السلام از هر فرصتي براي زنده نگه داشتن خاطره عاشورا و ياد امام حسين عليه السلام و يارانش استفاده مي كرد. نقل شده است كه ايشان هنگام نوشيدن آب به شدت مي گريست و وقتي با پرسش اطرافيان در اين باره روبه رو مي شد، پاسخ مي داد: چگونه گريه نكنم، در حالي كه آبي را كه پرندگان و جانوران وحشي از آن آزادانه استفاده مي كردند، بر پدرم منع نمودند؟

در این زمینه و با توجه به اوضاع امام سجاد، زبان موعظه و دعا را در مبارزه ای پنهانی برگزید و صحیفه ی سجادیه به عنوان کتابی ارزشمند از امام سجاد به یادگار مانده است.

دوران امام صادق(ع) و به سبب درگیری های تلافی جویانه در بین بنی امیه و بنی عباس  شرایط را در جهت تربیت شاگردانی در سایه ی امامان معصوم رقم زد و عزاداری امام حسین (ع) در قالب مجالس مذهبی و شعر خوانی در نشان دادن واقعه عاشورا و شرکت یاران و شاگردان در این مجالس موید خوبی در زنده نگه داشتن یاد امام حسین توسط امامان با توجه به شرایط سخت زمان بود و در این زمینه به اوج خفقان عصر اموي و شدت برخورد آنان با سنّت هاي شيعي و به ويژه عزاداري امام حسين عليه السلام پي مي بریم.

شیوه های عزاداری به مرور و بعد از امام رضا(ع) قوت بیشتری گرفت و به  مرور عزاداری ها به خیابان ها و دسته جات گسترده کشیده شد و حال می بایست به منظور نشان دادن نوع مراسم و جداسازی از مراسمات دیگر پرچم عزای امام حسین در دست عزاداران قرار گرفته شود تا نشان از تجمعی  با موضوع امام و یارانش باشد.

علم چیست
در قدیم و در جنگ بین دو گروه هر لشگر پرچمی را به نشانه ی خودش بالا می آورد و اعضای لشگر با مشاهده ی علم خود به طرف گروه می رفتند. در این راستا اگر سربازی در حین درگیری، گروه خودی را گم می کرد با مشاهده علم در دست علمدار به طرف لشگر پناه می برد. این علم را به دست کسی می دادند که بتواند در حفظ آن کوشا تر باشد و اگر با کشته شدن علمدار علم به دست دشمن می افتاد و یا سقوط می کرد سقوط آن گروه در جنگ امری حتمی بود.

در واقعه کربلا اباالفضل علمدار سپاه امام حسین(ع) بود و شجاعانه  ایستاد تا مرکزیت سپاه از بین نرود.

به همین خاطر وقتی نام علمدار می آید مردم عاشق اهل بیت یاد رشادت های حضرت اباالفضل می افتند.

در این زمینه  چیزی که مطرح می شود نگرش به علم است و برای پاسخ به این مساله به نکته ای می بایست توجه کرد که هر چیزی و یا هر کشوری برای نشان دادن خود در بین کشور های دیگر و نشان دادن فرهنگ و اعتقاد  پرچم و نشانه ای مخصوص دارد و حتی در کنفرانس های بین المللی با نگاه کردن به پرچم های این مراسم حضور کشور مربوطه را به راحتی تشخیص می دهیم.

این در حالی است که  وقتی  وارد قضیه عاشورا می شویم  نشانه هایی برای راهنمایی و حضور افراد برای شرکت در مراسمات  می بایست  تجمع عاشقان و هیئت ها را از دیگر تجمعات جدا کند و در این راستا پرچم های حرکت داده شده در دسته جات گواه خوبی می باشد.

علم های بلند که بیشتر در دسته جات روستایی مشاهده می شده است در اصل وسیله ای در جهت نشان دادن تجمع عزاداران در روستا بوده است و به خاطر اینکه در روستا ها مراسمات بین روستاها انجام می گرفته و وسایل ارتباطی مثل تلفن همراه و دیگر تکنولوژی های امروزی نبوده افرادی که می خواستند به مراسم و دسته ی روستا ملحق شوند با مشاهده علم بلند روستا متوجه حضور دسته در روستایی دیگر می شدند و یا تشخیص می دادند که هیئت چقدر فاصله با روستا دارد.

در این میان برخی علم ها را با پارچه های رنگی تزیین می کنند که وجه خوبی برای نشان دادن عزاداری ندارد و بهتر است تا اگر هم اقدامی در جهت درست کردن این علائم دارند با پارچه های تیره این اقدام صورت گیرد تا وهمی در زمینه ی دین به وجود نیاید.

در کل اگر بیننده با دیدن نشانه ای از دسته جات البته به شکل درست و نه افراطی دچار اندوه در شهادت امام حسین شود آسیبی به دین و اعتقاد وارد نخواهد کرد و لزومی در نفی آن ندارد.

باید مراقب بود که علائم موجب آزار و اذیت برای عموم نشود و این در حالی است که حتی صدای عزاداری از بلندگوی مسجد اگر موجب آزار همسایگان اطراف مسجد شود اشکال دارد چه برسد به برخی چلچراغ های آهنی و سنگینی که در جلوی  دسته جات حرکت داده می شود و سلب آسایش در مسیر تردد افراد را می کند.

در پایان می توان گفت که اهم کار می بایست بر فرهنگ سازی گذاشته شود تا نکند بر حسب برخی انحرافات آیین های جدید و غلطی وارد هیئت ها شود و موضوع علم های پرداخته شده به آن در این مبحث در دسته جات اگر حرمت نداشته باشد و وهمی در دین به وجود نیاورد اشکالی ندارد.

حجت الاسلام نعمت الله شمس استاد حوزه و دانشگاه

حجت الاسلام فاطمی کارشناس مذهبی

حجت الاسلام فایضی کارشناس دینی