اصفهان شرق/ ولی الله عرب مختاری

ایمان و عمل صالح بال های انسان برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت هستند، که بارها خداوند متعال در قرآن کریم بر این موضوع تاکید نموده و احادیث و روایات بزرگان دین نیز سرشار از این محتواست؛ همان گونه که یک پرنده با یک بال نمی تواند پرواز کند، انسان نیز برای پرواز در آسمان زندگی و نیل به سرقله سعادت و جاودانگی نیاز مند دو شاهپر ایمان و عمل صالح دارد؛ چنان که برای حرکت پرنده دو بال لازم است تا پرواز میسر شود؛ برای موفقیت مادی و معنوی آدمی نیز باید ایمان و عمل صالح ملازم یکدیگر باشند.
هر کاری که شخص می خواهد انجام دهد، بایستی توام با ایمان و انگیزه الهی و به قصد قربت باشد؛ حال این کار چه عبادتی مانند نماز و روزه باشد، که اگر قصد قربت در آن نباشد، سودی ندارد و چه انجامی عملی که شغل طرف است و اگر اعتقاد قلبی و نام و یاد خدا درآن نباشد، دستمزدی که حاصل این دسترنج است محل اشکال است و برکت لازم را ندارد و به قول معروف خیری از آن نمی بیند.
کار و تلاش برای تامین معاش یکی از مهمترین اقسام عبادات و نیازهای اساسی انسان می باشد و خداوند متعال در قرآن کریم از آن به عنوان تنها سرمایه و دارایی انسان یاد می کند؛ چنان که در آیه 29 سوره نجم می فرماید: لیس للانسان الا ما سعی : برای انسان چیزی جز سعی و تلاش اوست و این مفهوم با ارزش در ادبیات فارسی ما این گونه بیان شده است که:

برو کار میکن مگو چیست کار                         که سرمایه زندگانی است کار

و در روایات و احادیث بزرگان دین تاکید جدی بر آن شده است تا آنجا که تلاشگر برای تامین مخارج خانواده در زمره جهاد کنندگان در راه خدا قرار گرفته است: الکاد علی عیاله کالمجاهد فی سبیل الله؛
و در روایتی عبادت هفتاد جز بر شمرده شده، که بهترین آن تلاش برای روزی حلال است : العباده سبعون جزء افضلها طلب الحلال ( الکافی ، ج 5، ص 78) ، و در شب معراج پروردگار یکتا به خاتم الانبیاء محمد مصطفی صلی الله علیه و آله خطاب می کند: یا احمد ان العباده عشره اجزاء تسعه منها طلب الحلال : ای احمد ! به درستی که عبادت ده جزء است که 9 قسم آن طلب حلال است.( ارشاد القلوب ، ص 206)

اگر کسی با این دیدگاه به سراغ کار رود یا عده ای را به کار گیرد؛ به قطع یقین مورد لطف الهی است و در کارش موفق خواهد بود و اگر در این مسیر مشکلی هم پیش آید ، شاید جنبه امتحان داشته باشد که آن هم در پرتو صبر و رضا به گشایش منتج خواهد شد.
کار کردن برای کسب درآمد و محتاج نبودن به دیگران به اندازه ای اهمیت دارد که شخصی سراغ امام جعفر صادق علیه السلام آمد و گفت من نمی توانم با دستهایم کار کنم و محتاج و نیاز مندم ، امام فرمودند : کارگری کن و با سر خود بار ببر تا بی نیاز شوی.
بزرگان دین ما و همه اولیای الهی اهل کار و تلاش بودند و برای تامین مخارج زندگی و کمک به دیگران خود را به رنج و زرحمت می انداختند و با شبانی و کشاورزی و حفر چاه و دگر کارها زمینه گذران زندگی خود و مساعدت به نیازمندان را فراهم می کردند.
از طرفی تنبلی و بیکاری در شریعت ما به شدت مورد مذمت واقع شده است زیرا مایه فساد و انحراف است و کسانی که تن به کار نمی دهند و یا دنبال کار نمی روند، به شدت در معرض آسیب های جدی از جمله اعتیاد و دیگر آسیب های اجتماعی و رو آوردن به اعمال خلاف از جمله سرقت و در گیری و… هستند. کاهلی و تنبلی و تن به کار ندادن مانع بهره گیری از دنیا و آخرت و عامل تحقیر انسان و سربار جامعه بودن و منفور شدن نزد خداست.
یکی از عوامل موثر در داشتن روحیه و نشاط کاری و برکت رزق و روزی سحرخیزی و صبح زود به دنبال کار رفتن است که وقتی علل موفقیت چهره های موفق را بررسی کنیم ، بی شک یکی از علت های اصلی سحرخیزی است و بر عکس افرادی که اهل دیر خوابیدن و دیر بیدار شدن هستند کمتر در زمره افراد موفق قرار می گیرند ؛ ضمن این که بهترین اوقات برای عبادت و استجابت دعا نیز سحر بیان شده است.

توجه به اهمیت کار و کارآفرینی و رعایت حقوق کارگر و کارفرما نیز یکی از عوامل پیشرفت مادی و معنوی فردی و اجتماعی است و جامعه ای سرشار از نشاط و پویایی خواهد بود که افراد آن اهل کار و تلاش باشند و به اهمیت این موضوع توجه داشته و نهایت دقت را در عمل به وظیفه معمول دارند؛ ولی بر عکس اگر هرشخصی در هر پست و مقام و حیطه شغل به خوبی به وظیفه خود آشنا نباشد، یا در اجرای آن کوتاهی کند، موجب ضرر رساندن به خود و سایر افراد جامعه می شود.
در راستای تبیین مطلب اخیر، حکایت هزیمت و شکست یک کشور در اثر کم کاری یک کارگر ساده قابل ذکر است؛ به این گونه که اسبی در هنگام کارزار به زمین می افتد، در پی آن سوارش که فرمانده لشکر بوده به زمین خورده و در محاصره دشمن قرار می گیرد و در نتیجه لشکر از هم می پاشد، شکست کشور را در پی دارد، حکومت سرنگون و اموال مردم به غارت می رود و عده زیادی کشته می شوند ؛ وقتی علت این شکست بررسی می شود می فهمند کارگری که وظیفه نعل کوبی اسب را داشته به خوبی کار خود را انجام نداده و این کار باعث آزاد شدن نعل و به زمین خوردن اسب و در نتیجه تصرف یک کشور به دست دشمن می شود.
پس باید توجه داشته باشیم که هیچ گاه کار خود را ناچیز و بی اثر نپنداریم و سعی کنیم کار خود را با نهایت دقت و توجه و در حد مطلوب انجام دهیم ؛ وقتی همه این گونه عمل کردند؛ رشد و شکوفایی جامعه و رضایت خالق و مخلوق نتیجه کار و در همه زمینه ها توفیق رفیق راه خواهد شد به گونه ای که نیازمند بیگانه و محتاج نامردان نخواهیم بود.

از طرفی پرداخت به موقع و مکفی حق و حقوق کارگر زمینه دلگرمی کارگر و پیشبرد امور را در پی خواهد داشت و بر عکس در صورتی که کار فرما اعم از این که یک شخص حقیقی یا حقوقی، دولتی یا غیر دولتی، بنگاه اقتصادی، واحد تجاری، تولیدی، خدماتی، مدیر روزنامه، صاحب تارنما و….. باشد، در پرداخت دستمزد کارگران و زیر دستان خود کوتاهی و تعلل کند یا پرداخت آن را به تاخیر بیندازد؛ ضمن تاثیر منفی در رسیدن به اهداف خود؛ هر از گاهی تجمعات و اعتراضات کارمندی یا کارگری را در پی دارد که علاوه بر خسارات مادی و معنوی برای کارفرما، می تواند برای جامعه در سطح بین المللی هم هزینه به بار آورد و این امر مسلم عقوبت اخروی برای مسببان آن خواهد داشت لذا توجه به مبانی دینی، اشراف به احکام فقه و توصیه های قرآن کریم و بزرگان دین در رابطه با حق الناس و آگاهی از آثار و عواقب ظلم که در سایه برخی بی تدبیری ها یا منفعت طلبی های زودگذر گریبانگیر انسان می شود، می تواند مانع بروز چنین حوادث ناخوشایندی باشد؛ ضمن این که بعضی سیاست گذاری ها و تصمیم گیری های نسنجیده نیز در شکل گیری چنین وضعیتی بی تاثیر نیست که مقننین و برنامه ریزان باید در اتخاذ تصمیم و وضع قانون همه جوانب را در نظر گرفته و علم و تجربه را مورد بررسی قرار داده و موشکافانه به تدوین و تصویب راهکارها بپردازند تا مشکلی پیش نیاید.

البته باید توجه داشت که اتکال به خداوند متعال به معنای واقعی در عمل و گفتار و رعایت آنچه در کلام نور و سیره بزرگان دین آمده، همچون حصاری مستحکم، مانع اثر گذاری هر گونه تندباد ناشی از سیاست های غلط و زلزله مدیریت های احساسی و گذرا خواهد بود، کما این که به عینه شاهد هستیم علیرغم این که خیلی از واحدهای تولیدی و خدماتی در طی زمان دچار مشکلات و نوسانات درآمدی و هزینه ای می شوند، برخی بنگاه ها که در راس آنها مدیران خالص و خدا محور قرار دارند و این دیده و باور خود را به کارگران و زیر دستان انتقال داده اند ، فارغ از هر وضعیتی به خوبی خود و نیروهایشان را اداره می کنند و دچار مشکلی هم نمی شوند.
با توجه به ابعاد مختلف و متنوع و گستردگی موضوع و زوایای مختلف آن که بحث و تشریح آن مجالی طولانی می طبد، به همین مقدار بسنده نموده و در ادامه یادداشت بعدی به عنوان یک فرصت طلایی ، گوشه ای از فرمایشات مقام معظم رهبری را به عنوان یک منبع بسیار ارزشمند و کارگشا در رابطه با موضوع مورد بحث مرور می نماییم؛ باشد که این مطالب انگیزه کار و تلاش مجدانه و مجاهدانه آغشته به اکسیر خلوص و معنویت را در همه ما بیشتر نماید و ثمره آن تفوق و بالندگی مادی و معنوی تک تک آحاد جامعه اسلامی ما و سعادت دنیا و آخرت همگان شود.
ادامه دارد…