به گزارش اصفهان شرق؛ انتخابات ۱۴۰۰ در حالی برگزار می‌شود که بسیاری از شهرهای کشور با بحران آب آشامیدنی روز را به شب می‌رسانند و ساعت‌ها بی آبی و قطعی برق دغدغه این روزهای مردم شده و در قلب دیار زاینده رود با تانکر به خانه‌های شهروندان آبرسانی می‌شود.این در حالی است که موضوع آب و محیط زیست مهمترین چالش کنونی و فراروی ایران جایی در برنامه‌های کلان نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نداشت و اگر جسته گریخته از آنان در این باره سوال شد به کلی گویی پرداختند.

در نخستین مناظره انتخاباتی وقتی از محسن مهرعلیزاده یکی از هفت نامزد ریاست جمهوری که امروز از ادامه حضور در رقابت‌ها انصراف داد درباره راهکارهای جلوگیری از تخریب محیط زیست سوال شد، او «تقویت سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای عمومی ناظر بر محیط زیست را وعده داد و به اتهامات و بازداشت فعالان محیط زیست و از جمله کاوه مدنی معاون سابق سازمان محیط زیست اشاره کرد و گفت که اگر به ورشکستگی آبی کشور توجه نکنیم در آینده با بحران رو به رو خواهیم شد» اما هیچ برنامه‌ای در این باره ارائه نکرد.

او در برنامه‌ای دیگر نیز در پاسخ به شهروندان در خصوص تأمین آب شرب پایدار به انتقال آب از خلیج فارس و اصلاح تأسیسات و شبکه‌های آب شهری اشاره کرد. مهرعلیزاده که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ به مدت یک سال استاندار اصفهان بوده است در وعده‌های انتخاباتی نیز برای رفع چالش‌های آب کشور به طرح هفتگانه خود برای احیای زاینده رود اشاره کرد؛ طرحی که در زمان ارائه با واکنش تند کارشناسان محیط زیست مواجه شد.

از دیگر نامزدهایی که در کنار در مدت رقابت‌های انتخاباتی به موضوع آب اشاره کردند حسین قاضی زاده هاشمی بود که «آب را موضوع حائز اهمیت دانست که تنها با انتقال لوله‌ای نمی‌توان آن را رفع کرد و وعده داد که مسئله آب کویر مرکزی و مردم در ۱۰ سال آینده قابل حل است» اما وعده این نامزد انتخاباتی نیز کلی گویی و پر ابهام بود.

ایران امسال ۴۰ درصد کاهش بارندگی دارد و بر پایه تازه‌ترین آمار وزارت نیرو ذخیره سدهای کشور امسال بیش از ۲۷ درصد کاهش یافته است؛ در گزارش تکان دهنده‌ای که مجله نیچر به تازگی از وضعیت منابع آب زیرزمینی ایران منتشر کرد، بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۵ در مدت ۱۴ سال بیش از ۷۴ میلیارد مترمکعب از سفره‌های آب زیرزمینی ایران برای توسعه کشاورزی برداشت شده است. در چنین شرایطی وعده‌های نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بیشتر حول محور توسعه و صنعتی تر شدن کشور در آینده بود غافل از اینکه اقتصاد، اشتغال و امنیت در گرو آب است و چرخ تولید، صنعت و معدن با وجود آب می چرخد و بی توجهی به طبیعت، سالانه میلیاردها دلار خسارت و هزینه بر کشور تحمیل می‌کند.

این روزها در گرماگرم انتخابات جنگل‌های زاگرسی در آتش بی تدبیری می سوزد و بی توجهی به این موضوع به نگرانی بیشتر دلسوزان طبیعت و فعالان محیط زیست درباره آینده محیط زیست ایران دامن می‌زند زیرا به نظر می‌رسد خشکیدگی تالاب‌ها، فرونشست زمین، معضل ریزگردها، آلودگی هوا و منابع آب جزو دغدغه هیچیک از نامزدهای ریاست جمهوری آینده ایران نیست.

وعده نان، مهمترین چالش کشور را به حاشیه برد

حشمت الله انتخابی فعال محیط زیست با اشاره به اینکه در برنامه‌ها و تبلیغات نامزدهای انتخاباتی خبری از طرح مباحث مهم آب و محیط زیست نبود و در این باره صحبت جدی نشد، می‌گوید: در شرایطی که منابع آب سطحی کشور به شدت کاهش یافته و ذخایر آب‌های زیر سطحی و زیرزمینی از دست رفته است و در بسیاری از مناطق کشورمان وضعیت بحران آب را شاهد هستیم، صحبتی از کاندیدها درباره این چالش مهم کشور نشنیدیم؛ البته نه تنها در مورد آب و محیط زیست که در خصوص بسیاری از مسائل مهم دیگر نیز صحبت جدی نشد و این به نظام نظارت استصوابی بر می‌گردد که برای تعیین و تأیید نامزدها عرصه را بسیار تنگ کرده و به تعدادی محدود فرصت رقابت داده است که عمده وقت آنها در مناظرات و تبلیغات، بیشتر به جدال با یکدیگر ختم شد تا ارائه برنامه درباره مسائل مهم کشور.

وی می‌افزاید: برخی از افرادی که پیشتر نیز نماینده مجلس بودند در حوزه محیط‌زیست موضع‌گیری چندان مثبتی نداشته‌اند؛ سال گذشته مجلس شورای اسلامی با طرح واریز ۳۰ درصد از یک در هزار عوارض آلودگی به صندوق محیط‌زیست مخالفت کرد در حالی که می‌توانست در این شرایط بحرانی به محیط زیست کمک کند؛ تاکنون حمایتی از نمایندگان مجلس نیز در باره محیط‌زیست نبوده و متأسفانه به نظر می‌رسد وعده نان دادن به مردم از موضوعات بسیار عاجل مانند محیط زیست و آب اهمیت بیشتری برای کاندیداها دارد.

انتخابی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه در خصوص آب و محیط زیست و به ویژه حوضه زاینده رود که در ۲۱ سال گذشته وضعیت بسیار بحرانی دارد و حدود ۲۴۰ کیلومتر آن از سد چم آسمان تالاب بین‌المللی گاوخونی خشک است و خشکی آن همه زیستمندان وابسته به رودخانه را دچار تنش کرده است، صحبت جدی نشد.

فعال محیط زیست و نویسنده کتاب «پا به پای زاینده‌رود» می‌گوید: محیط زیست رودخانه در شرایطی است که کف زیان و آبزیان، پرندگان، گیاهان و درختان با تنش‌های آبی آسیب می‌بینند و از بین می‌روند اما متأسفانه اینها دیده نمی‌شوند و ممکن است بر اثر فشار معیشت کشاورزان و صنعت به واسطه وضعیت مالی بهتری که دارد، وزارت نیرو برای این دو بخش آب تأمین کند اما محیط زیست رودخانه مظلوم‌ترین حقابه‌دار رودخانه است.

وی می‌افزاید: همه آحاد مردم موظف‌اند از حق و نیاز زیستی رودخانه دفاع کنند، زیرا این رگ حیاتی نباید بخشکد و ضرورت دارد برای پایداری این زیست‌بوم‌، نظام توزیع آب پایدار در کشور تدوین شود.

بن بست محیط زیستی ایران

همچنین محمد کوشافر عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهین شهر می‌گوید: یکی از دلایل صحبت نشدن جدی از موضوع محیط زیست و آب در مناظرات و تبلیغات انتخاباتی به نظر می‌رسد به این علت باشد که به بن بست زیست محیطی رسیده‌ایم و در حقیقت کاندیداها طرح و راهکار قابل ارائه ای برای این موضوع در مناظرات نداشتند زیرا در این شرایط نتوانستند به موضوع محیط زیست منسجم فکر کنند و آینده پژوهی لازم را درباره آن نداشتند.

وی می‌افزاید: از دیدگاه دیگری نیز می‌توان استنباط کرد که موضوع محیط زیست برای کاندیداهای انتخابات اهمیت زیادی ندارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: نامزدهای انتخاباتی در مورد محیط زیست چه برنامه ارائه بدهند یا ندهند، رئیس جمهور و دولت آینده به ناچار بخش قابل توجهی از توان خود را صرف محیط زیست و آب خواهد کرد و در این مسیر قرار خواهد گرفت.

کوشافر می‌افزاید: یکی از اقدامات دولت آینده در ابتدا، جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کنونی محیط زیست و بررسی همزمان راهکارهای بهبود آن با مشارکت همه متخصصان، دانشگاهیان و مردم مرتبط است، همه باید حضور داشته باشند و فرصتی برای خروج از این بن‌بست فراهم شود.

نهادهای سیاستگذار مسبب اصلی چالش‌های کنونی حوزه آب

فرهادیان دلیل عمده نبود سیاست منسجم و مشخص در زمینه مدیریت بحران آب و چاره‌جویی اصولی در این باره را نهادهای سیاستگذار عنوان می‌کند و می‌گوید: اقدامات چندین دهه گذشته در حوزه مدیریت منابع آب در راستای توسعه پایدار نبوده است، چالش‌های کنونی حوزه آب نتیجه سیاست‌هایی بوده که نهادهای سیاستگذار مسبب آن هستند و راهکارهای عملیاتی و اساسی برای رفع مشکلات نداشتند در حالی که اگر مسئولیت را به ذی‌نفعان و حقابه‌بران حوضه‌ها واگذار کرده و آنها در تصمیم‌گیری‌ها شرکت می‌کردند شاید وضعیت بهتری را امروز شاهد بودیم.

رئیس پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه اصفهان معتقد است: ریشه مشکلات مدیریت آب این است که اختیار آب از دست ذی‌نفعان محلی خارج شده و به دست سیاستمداران افتاده است. از این رو برای حل مشکل باید اختیار و حاکمیت آب به ذی‌نفعان و سهامداران آب بازگردد.

وی با تاکید بر اینکه محیط زیست باید اولویت اول کشور باشد، اظهار می‌کند: امسال تابستانی بسیار گرم در پیش است و مشکل کم آبی در برخی مناطق کشور و تأمین آب آشامیدنی مردم، معضل ریزگردها و آلودگی هوا، ورود فاضلاب صنعتی و کشاورزی و انسانی به منابع آب که سبب آلودگی منابع محدود در دسترس می‌تواند باشد، باید مورد توجه باشد.

فرهادیان تصریح می‌کند: چالش‌های زیست محیطی امروز کشور ریشه در اتفاقاتی دارد که در بیش از نیم قرن گذشته یکی پس از دیگری رخ داده است و شاید نتوان راهکار عاجل و اثر بخشی در کوتاه مدت برای مدیریت منابع آب ارائه کرد اما راهکار احیای منابع آب در حوضه‌ای نظیر زاینده رود و تالاب گاوخونی به دیدگاه حاکمیتی بازمی گردد که مدیریت آب را به بلوکات پایین دست حوضه واگذار کنند.

وی با اشاره به تأثیر تغییرات اقلیمی بر حوضه‌های آبریز، می‌افزاید: یکی از راهکارهای عملیاتی در حوزه مدیریت منابع آب، بازیافت آب از پساب‌های شهری و صنعتی است که این امر در اصفهان در حال انجام است و دومین اقدام مدیریت آب استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن در بخش کشاورزی است.

ضرورت سرمایه گذاری بر سامانه‌های آب شیرین کن

رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه روش‌های آبیاری سنتی دیگر جوابگوی نیازهای امروز ایران نیست و باید از روش‌های مدرن استفاده کرد، می‌گوید: روش کشت و تولید محصولات کشاورزی در کشور باید مبتنی بر نیازهای جامعه و براساس شیوه‌های مدرن انجام شود.

فرهادیان خاطرنشان می‌کند: با توجه به شرایط موجود باید رویکردها را با آموزش مدیران در زمینه استفاده بهینه از آب محدود در دسترس تغییر دهیم و صنایع در مناطقی که دسترسی به منابع آب محدود دارد باید به بر اساس شرایط اقلیمی منطقه برنامه‌ریزی و فعالیت کنند و اصلاح فرآیندهای تولیدی و صنعتی با رویکرد حداقل مصرف و هدررفت آب باید طراحی شود.

وی درباره شیرین‌سازی و انتقال آب دریا به مناطق مرکزی کشور، می‌گوید: انتقال آب دریا تنها برای فعالیت‌هایی مناسب است که ارزش افزوده آنها هزینه آب را جبران کند. اگر قرار باشد هر مترمکعب آب تصفیه شده به بیش از ۲۰ هزار تومان به دست مصرف کننده برسد شاید برای بسیاری از مصارف توجیه اقتصادی نداشته باشد و یک راهکار بلند مدت محسوب نشود اما به هر حال باید سرمایه گذاری بر سامانه‌های آب شیرین کن و آب‌های شور و لب شور و رویکرد استفاده حداکثری از انرژی‌های تجدید پذیر به عنوان راهکارهای برون رفت از شرایط بحرانی آب در دستور کار باشد.

رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان درباره تأثیر نمک‌زدایی و تخلیه پساب در دریا، می‌گوید: غلظت این پساب حدود دو برابر بیشتر از شوری آب اولیه است، اگر غلظت شوری آب ۳۵ هزار تا ۴۰ هزار میلی گرم بر لیتر باشد پس از فرآیند شیرین‌سازی آب، غلظت شوری پساب به ۷۰ هزار تا ۸۰ هزار و حتی ۱۰۰ هزار میلی گرم بر لیتر می‌رسد و بر اکوسیستم منطقه‌ای که پذیرنده این شورابه‌ها است تأثیر می‌گذارد.

شورابه های درآمدزا

فرهادیان اضافه می‌کند: با وجود این حتی شورابه‌ها را نیز به ثروت تبدیل کرد که نیاز به اصلاح روش‌ها دارد؛ رویکردها در دنیا برای همین شورابه‌ها تغییر یافته و با استفاده از سامانه‌های مدرن میزان شوری پساب تولیدی را به حداقل می‌رسانند و نمک دریا را از آن استحصال می‌کنند که در واحدهای کلرآلکالی در صنایع پتروشیمی از آن اسید کلریدریک، سود، گاز کلر و آب ژاول تهیه می‌شود

بی برنامگی نامزدهای ریاست جمهوری تنها شامل بحران آب کشور نبود؛ در حالی که آلودگی هوا و ریزگردها نفس بسیاری از کلانشهرها و شهرهای کشور را در چهار فصل سال به شماره انداخته است و سالانه میلیاردها دلار خسارت و هزینه برای کشور بر جا می‌گذارد، دواطلبان دولت اینده در تبلیغات و برنامه‌های خود کوچک‌ترین اشاره‌ای به این معضل بزرگ و نفس گیر نداشتند.

در همین پیوند حسین احمدی‌کیا دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان می‌گوید: هم اکنون مسائل اقتصادی حادترین مشکل مردم و دولت است و به همین علت مسئولان کشور و نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری توجه ویژه‌ای به آن داشتند و برای اینکه اقتصاد رونق پیدا کند تولید و توسعه صنعت راهکار اصلی است اما از سوی دیگر توسعه سریع و سرمایه گذاری زیاد بر این بخش‌ها موجب شده از مسائل زیست محیطی غافل شویم.

وی می‌افزاید: توسعه در ایران به علت ارزان بودن انرژی به سمت صنایع انرژی بر مانند فولاد، سیمان، پالایشگاه و صنایع شیمیایی رفته است و از سوی دیگر توسعه بی رویه شهرها و افزایش جمعیت شهرنشین موجب افزایش خودروها و تشدید آلودگی هوا شده است.

ایران جز ۱۰ کشور تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در جهان

دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه ایران در جایگاه نهم تولید کننده گازهای گلخانه‌ای جهان قرار دارد، خاطرنشان می‌کند: اگر معیار میزان تولید گازها را بر مبنای تولید ناخالصی ملی بررسی کنیم اوضاع خیلی بدتر است با وجود این مشکل آلودگی هوا فقط مربوط به ایران نبوده و همه کشورها با این معضل روبه رو هستند.

احمدی‌کیا ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه مصرف انرژی در ایران بالا است یکی از بهترین و اقتصادی‌ترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا در گام اول گسترش حمل و نقل ریلی (مترو و راه آهن) است تا تردد خودروها کاهش یابد.

وی با اشاره به اینکه ۵۰ درصد خودروهای کشور بیشتر از میانگین جهانی سوخت مصرف می‌کنند، می‌گوید: افزایش کیفیت خودروهای داخلی نیز یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا است که به کاهش مصرف سوخت نیز می‌انجامد که لازمه آن همکاری خودروسازان داخلی است.

۷۰ درصد کشور متأثر از ریزگردها است

در همین پیوند احمد جلالیان استاد بازنشسته علوم خاک‌شناسی دانشگاه صنعتی و رئیس مرکز تحقیقات مبارزه با ریزگردها دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) می‌گوید: بیش از ۷۰ درصد کشور ما هم اکنون متأثر از ریزگردها است و این روند رو به رشد، بیش از سه میلیون هکتار کانون فرسایش بادی به طور عمده در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان یزد، اصفهان، سمنان، خوزستان و جنوب خراسان ایجاد کرده است که یک میلیون آن در استان اصفهان با حدود ۱۶ کانون گسترده شده و مهمترین آن‌ها سجزی در ۲۵ کیلومتری شرق این کلانشهر است.

وی با بیان اینکه اصفهان آلوده‌ترین کلانشهر کشور محسوب می‌شود زیرا تحت تأثیر ریزگردهای طبیعی و صنعتی است، می‌افزاید: نوع ریزگردهای استان‌های کرمان، یزد، سیستان و جنوب خراسان طبیعی است.

استاد بازنشسته علوم خاک‌شناسی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه جنگل تراشی مهمترین عامل بیابان‌زایی است، خاطرنشان می‌کند: جنگل‌های شمال و هیرکانی که مهمترین و قدیمی ترین جنگل‌های دنیا هستند، اکنون نصف شدند و وسعت جنگل‌های زاگرس ۴۰ درصد کاهش یافته است در حالی است که جنگل‌های کویری مانند تاغزارها، اسکنبیل و کهور نیز به دلیل عوامل انسانی و قاچاق چوب از بین رفته است و به همین دلیل اکنون ریزگردهای طبیعی را در مناطق مرکزی ایران بیشتر شاهد هستیم؛ مراتع را به زمین‌های دیم تبدیل کردند در حالی که دیمزار روی شیب فرسایش خاک و گرد و غبار ایجاد می‌کند؛ همچنین ورود و چرای بیش از حد دام اجازه احیا شدن به مراتع را نمی‌دهد.

جلالیان با اشاره به افراط در استفاده از آب‌های زیرزمینی و وجود نزدیک به ۶۰۰ هزار حلقه چاه در کشور، اظهار می‌کند: نیمی از این چاه‌ها غیر مجاز هستند، بیلان دشت‌های کشور منفی است که نتیجه آن فرونشست است؛ نرخ فرونشست در اصفهان ۱۵ سانتی‌متر و در رفسنجان حدود ۵۰ سانتی‌متر در سال است./ ندا سپاهی

انتهای پیام/

مهر