غلبه بر اختناق عباسیان و معرفی امام عصر(ع) به شیعه؛
جهاد فرهنگی امام عسکری(ع) قبل از شروع امتحان غیبت
امام حسن عسکری(ع) علاوه بر این که در هدایت جریان رو به رشد شیعه موفق بودند، توانستند وجود مبارک حضرت حجت(عج) را نیز به شیعیان معرفی کنند و نظام هدایت غیبی تشیع را پایه ریزی کنند.
به گزارش اصفهان شرق، حجت الاسلام محمد تازه مرد از جمله روحانیان شهرستان است که در حال حاضر در کنار تحصیل در حوزه علمیه قم، مشغول تدریس و تحقیق در مورد شاخه‌های مختلف علوم اسلامی است.
وی در این گفتگوی کوتاه به بررسی مجمل تاریخ عصر امام عسکری(ع) و ماموریت دشوار ایشان برای آماده کردن مردم و ورود آنان به دوره‌ی ارتباط با امام غائب می‌پردازد، آن هم در شرایطی که شیعیان در سراسر قلمرو اسلامی گسترده شده بودند و تعدادشان چندین برابر شده بود. در این میان شبکه وکالت تدبیری بود که نه تنها ارتباط با شیعیان را میسر می‌کرد، بلکه آنان را نسبت به تبعیت از نائبان ائمه(ع) و پیروی از دستورات آنان آگاهی می‌داد.
*****
در زمان امام حسن عسکری(ع) شیعیان قدرت بسیاری پیدا کرده بودند. لطفا در مورد اوضاع زمان ایشان توضیح دهید.
امام حسن عسکری(ع) در 22 سالگی و در زمان معتز عباسی به ولایت رسید و پس از شش سال در 260 در زمان معتضد شهید شد. حضرت در طول این سال‌ها با چهار تن از خلفای عباسی معاصر بود. البته خلفای زمان ایشان به قدرتمندی خلفای قبل نبودند، با این حال فشار عظیمی بر حضرت وارد می‌کردند تا از نفوذ ایشان و گسترش قلمرو شیعه جلوگیری کنند.
در زمان امامین عسکریین(ع) با تلاش‌هایی که ائمه‌ی بزرگوار(ع) انجام داده بودند، گستره‌ی قلمرو تشیع بسیار وسیع شده بود و تقریبا از همه‌ی دنیای اسلام آن روز برای حضرات ائمه(ع) نامه می‌فرستادند و دستور می‌گرفتند. شما ببینید با وجود آن همه فشار و اختناقی که خلفای ملعون عباسی بر ائمه(ع) وارد می‌کردند، ظرف مدت کمتر از 200 سال از واقعه‌ی عاشورا که به فرموده حضرت زین العابدین(ع) پس از آن جز سه یا 30 نفر، همه از دین برگشته و مرتد شده بودند، چنین اتفاقی رخ می‌دهد.
این نشانه‌ی جهاد فرهنگی امامان بزرگوار و ظرفیت جبهه‌ی حق است، وگرنه در طول این مدت هرگز شیعه موفق نشده بود قدرت سیاسی به دست آورد و حتی در زمان امام رضا(ع) که ایشان به بهانه‌ی ولایتعهدی به مرو فراخوانده شدند، حضرت در امور سیاسی دخالت نمی‌کردند و عملا این اقدام برای نظارت بر ایشان بود.
امامان بزرگوار عسکریین(ع) به شدت تحت نظر بودند. با این وضعیت چگونه می‌توانستند شیعیان سراسر قلمرو اسلامی را از هدایت خود بهره مند کنند؟
از زمان امام جواد(ع) و پس از سفر پر برکت امام رضا(ع) به مرو که علی رغم تدابیر بسیار مامون، جز سرافکندگی وی و گسترش معارف شیعه نتیجه‌ای در بر نداشت، وضعیت پراکندگی و گستردگی شیعیان به گونه‌ای درآمد که ائمه(ع) رویکرد جدیدی برای ارتباط با شیعیان اتخاذ کردند.
البته پیش از آن و حتی در زمان امام صادق(ع) نیز وکالت وجود داشت، ولی به این گستردگی نبود. در واقع پس از امام رضا(ع) بود که شبکه وکالت به وجود آمد و نمایندگان ائمه(ع) در نقاط مختلف قلمرو اسلامی به هدایت شیعیان می‌پرداختند و یک ساختار تشکیلاتی قابل توجه را به وجود آورده بودند.
با توجه به این که گسترش مناطق زیر سیطره حاکمیت اسلامی، گستردگی مناطق شیعه نشین و تعدد آن‌ها را در پی داشت، قاعدتا بایستی سازمان وکالت در این مناطق حضوری فعال می‌داشته باشد، از این رو سازمان در محدوده‌ای به وسعت حجاز، یمن، بحرین، عمان، مصر، و برخی از مناطق شمال آفریقا، نواحی مختلف عراق به خصوص کوفه، بغداد، سامرا، بصره، مدائن و نواحی مختلف ایران و آسیای میانه همچون قم، ری، قزوین، نیشابور، سبزوار، هرات و برخی مناطق دیگر فعال بوده است.
کارکرد سازمان وکالت چه بوده است؟
سازمان وکالت به ظاهر برای جمع آوری و تحویل وجوه و حقوق شرعی، نظیر خمس، زکات، و هدایای شیعیان به ائمه تأسیس شده بود، با این وجود در کنار این کارها به انجام سایر وظایفی که یک نماینده امام به عنوان وکیل امام باید عهده دار باشد مشغول بود که از جمله می‌توان به نقش علمی و دینی و تحویل نامه‌های حاوی سؤالات شرعی و درخواست‌های شیعیان از امامان(ع) و از همه مهم تر نقش ارشادی در معرفی امام معصوم(ع) پس از رحلت امام پیشین اشاره کرد…
بنابراین این سازمان برای آماده سازی مردم برای عصر غیبت کاربرد داشته است…
بله! دقت در عملکرد این شبکه روشن می‌کند که عمده‌ی زحمات ائمه(ع) از زمان امام صادق(ع) به بعد و به خصوص در زمان امام حسن عسکری(ع) در کنار حفظ اسلام و شیعیان از هر گونه انحراف، آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت صغری و به دنبال آن غیبت کبری و معرفی فقها به عنوان نائبان ائمه(ع) بوده است. در میان این تلاش‌ها، زحمات امام حسن عسکری(ع) در این زمینه مانند گوهری می‌درخشد، چون از طرفی مدت امامت ایشان کوتاه بود (شش سال)، که بیش از نیمی از آن را هم در زندان به سر بردند، و از طرفی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی به دلیل وحشت حکومت از فرزنددار شدن ایشان قرار داشتند.
نکته‌ی قابل توجه این است که تمام تشکیلات وسیع و دامنه دار تشیع در آن زمان را در زیر آن فشارهای سنگین و همه جانبه از سوی حکومت، یک جوان بیست و چند ساله اداره می‌کرد. این اتفاق مسأله‌ای است که اگر خوب به آن پرداخته شود جایگاه الهی ائمه بیشتر مشخص می‌شود.
امام عسکری(ع) با چه شیوه‌ای انتقال امامت از امام حاضر را به امام غایب به مردم اعلام کردند؟
وجود مبارک امام زمان(عج) از ابتدا در پرده‌ی غیب بوده‌اند و بعد غیبی وجود ایشان بر بعد محسوس و ظاهری، پیشی داشته است. بنابراین در دوران امامان پس از حضرت رضا(ع) و حتی پیش از آن، جریانی برای حاضر کردن تشیع برای این فضا و قبول امام غائب آغاز شد.
رسالت سنگینی که بیش از همه‌ی ائمه‌ی بزرگوار بر دوش حضرت عسکری(ع) بود معرفی حضرت حجت(عج) به عنوان یک واقعیت غیبی بود. این معرفی هم باید به گونه‌ای باشد که امام زمان(عج) به مردم شناسانده شود و هم اتفاقی رخ ندهد که چشم تیزبین ماموران پرشمار حکومت عباسی متوجه آن شود. امام حسن عسکری(ع) علاوه بر این که در هدایت جریان رو به رشد شیعه موفق بودند، توانستند وجود مبارک حضرت حجت(عج) را نیز به شیعیان معرفی کنند و نظام هدایت غیبی تشیع را پایه ریزی کنند. علاوه بر این مردم کم کم به پیروی از فقها و وکلای ائمه عادت کردند و افرادی را که به نیابت از آنان وظیفه هدایت را عهده دار بودند، به تدریج شناختند.
از برگزاری مراسم با شکوه تشییع پیکر امام عسکری(ع) روایت‌های بسیاری نقل می‌شود. این تشییع نیز نشانه‌ای از ضعف حاکمیت عباسی بوده است…
درست است! خلفای هم عصر اماحجت الاسلام محمد تازه مرد از جمله روحانیان شهرستان است که در حال حاضر در کنار تحصیل در حوزه علمیه قم، مشغول تدریس و تحقیق در مورد شاخه‌های مختلف علوم اسلامی است.
وی در این گفتگوی کوتاه به بررسی مجمل تاریخ عصر امام عسکری(ع) و ماموریت دشوار ایشان برای آماده کردن مردم و ورود آنان به دوره‌ی ارتباط با امام غائب می‌پردازد، آن هم در شرایطی که شیعیان در سراسر قلمرو اسلامی گسترده شده بودند و تعدادشان چندین برابر شده بود. در این میان شبکه وکالت تدبیری بود که نه تنها ارتباط با شیعیان را میسر می‌کرد، بلکه آنان را نسبت به تبعیت از نائبان ائمه(ع) و پیروی از دستورات آنان آگاهی می‌داد.
*****
در زمان امام حسن عسکری(ع) شیعیان قدرت بسیاری پیدا کرده بودند. لطفا در مورد اوضاع زمان ایشان توضیح دهید.
امام حسن عسکری(ع) در 22 سالگی و در زمان معتز عباسی به ولایت رسید و پس از شش سال در 260 در زمان معتضد شهید شد. حضرت در طول این سال‌ها با چهار تن از خلفای عباسی معاصر بود. البته خلفای زمان ایشان به قدرتمندی خلفای قبل نبودند، با این حال فشار عظیمی بر حضرت وارد می‌کردند تا از نفوذ ایشان و گسترش قلمرو شیعه جلوگیری کنند.
در زمان امامین عسکریین(ع) با تلاش‌هایی که ائمه‌ی بزرگوار(ع) انجام داده بودند، گستره‌ی قلمرو تشیع بسیار وسیع شده بود و تقریبا از همه‌ی دنیای اسلام آن روز برای حضرات ائمه(ع) نامه می‌فرستادند و دستور می‌گرفتند. شما ببینید با وجود آن همه فشار و اختناقی که خلفای ملعون عباسی بر ائمه(ع) وارد می‌کردند، ظرف مدت کمتر از 200 سال از واقعه‌ی عاشورا که به فرموده حضرت زین العابدین(ع) پس از آن جز سه یا 30 نفر، همه از دین برگشته و مرتد شده بودند، چنین اتفاقی رخ می‌دهد.
این نشانه‌ی جهاد فرهنگی امامان بزرگوار و ظرفیت جبهه‌ی حق است، وگرنه در طول این مدت هرگز شیعه موفق نشده بود قدرت سیاسی به دست آورد و حتی در زمان امام رضا(ع) که ایشان به بهانه‌ی ولایتعهدی به مرو فراخوانده شدند، حضرت در امور سیاسی دخالت نمی‌کردند و عملا این اقدام برای نظارت بر ایشان بود.
امامان بزرگوار عسکریین(ع) به شدت تحت نظر بودند. با این وضعیت چگونه می‌توانستند شیعیان سراسر قلمرو اسلامی را از هدایت خود بهره مند کنند؟
از زمان امام جواد(ع) و پس از سفر پر برکت امام رضا(ع) به مرو که علی رغم تدابیر بسیار مامون، جز سرافکندگی وی و گسترش معارف شیعه نتیجه‌ای در بر نداشت، وضعیت پراکندگی و گستردگی شیعیان به گونه‌ای درآمد که ائمه(ع) رویکرد جدیدی برای ارتباط با شیعیان اتخاذ کردند.
البته پیش از آن و حتی در زمان امام صادق(ع) نیز وکالت وجود داشت، ولی به این گستردگی نبود. در واقع پس از امام رضا(ع) بود که شبکه وکالت به وجود آمد و نمایندگان ائمه(ع) در نقاط مختلف قلمرو اسلامی به هدایت شیعیان می‌پرداختند و یک ساختار تشکیلاتی قابل توجه را به وجود آورده بودند.
با توجه به این که گسترش مناطق زیر سیطره حاکمیت اسلامی، گستردگی مناطق شیعه نشین و تعدد آن‌ها را در پی داشت، قاعدتا بایستی سازمان وکالت در این مناطق حضوری فعال می‌داشته باشد، از این رو سازمان در محدوده‌ای به وسعت حجاز، یمن، بحرین، عمان، مصر، و برخی از مناطق شمال آفریقا، نواحی مختلف عراق به خصوص کوفه، بغداد، سامرا، بصره، مدائن و نواحی مختلف ایران و آسیای میانه همچون قم، ری، قزوین، نیشابور، سبزوار، هرات و برخی مناطق دیگر فعال بوده است.
کارکرد سازمان وکالت چه بوده است؟
سازمان وکالت به ظاهر برای جمع آوری و تحویل وجوه و حقوق شرعی، نظیر خمس، زکات، و هدایای شیعیان به ائمه تأسیس شده بود، با این وجود در کنار این کارها به انجام سایر وظایفی که یک نماینده امام به عنوان وکیل امام باید عهده دار باشد مشغول بود که از جمله می‌توان به نقش علمی و دینی و تحویل نامه‌های حاوی سؤالات شرعی و درخواست‌های شیعیان از امامان(ع) و از همه مهم تر نقش ارشادی در معرفی امام معصوم(ع) پس از رحلت امام پیشین اشاره کرد…
بنابراین این سازمان برای آماده سازی مردم برای عصر غیبت کاربرد داشته است…
بله! دقت در عملکرد این شبکه روشن می‌کند که عمده‌ی زحمات ائمه(ع) از زمان امام صادق(ع) به بعد و به خصوص در زمان امام حسن عسکری(ع) در کنار حفظ اسلام و شیعیان از هر گونه انحراف، آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت صغری و به دنبال آن غیبت کبری و معرفی فقها به عنوان نائبان ائمه(ع) بوده است. در میان این تلاش‌ها، زحمات امام حسن عسکری(ع) در این زمینه مانند گوهری می‌درخشد، چون از طرفی مدت امامت ایشان کوتاه بود (شش سال)، که بیش از نیمی از آن را هم در زندان به سر بردند، و از طرفی تحت شدیدترین تدابیر امنیتی به دلیل وحشت حکومت از فرزنددار شدن ایشان قرار داشتند.
نکته‌ی قابل توجه این است که تمام تشکیلات وسیع و دامنه دار تشیع در آن زمان را در زیر آن فشارهای سنگین و همه جانبه از سوی حکومت، یک جوان بیست و چند ساله اداره می‌کرد. این اتفاق مسأله‌ای است که اگر خوب به آن پرداخته شود جایگاه الهی ائمه بیشتر مشخص می‌شود.
امام عسکری(ع) با چه شیوه‌ای انتقال امامت از امام حاضر را به امام غایب به مردم اعلام کردند؟
وجود مبارک امام زمان(عج) از ابتدا در پرده‌ی غیب بوده‌اند و بعد غیبی وجود ایشان بر بعد محسوس و ظاهری، پیشی داشته است. بنابراین در دوران امامان پس از حضرت رضا(ع) و حتی پیش از آن، جریانی برای حاضر کردن تشیع برای این فضا و قبول امام غائب آغاز شد.
رسالت سنگینی که بیش از همه‌ی ائمه‌ی بزرگوار بر دوش حضرت عسکری(ع) بود معرفی حضرت حجت(عج) به عنوان یک واقعیت غیبی بود. این معرفی هم باید به گونه‌ای باشد که امام زمان(عج) به مردم شناسانده شود و هم اتفاقی رخ ندهد که چشم تیزبین ماموران پرشمار حکومت عباسی متوجه آن شود. امام حسن عسکری(ع) علاوه بر این که در هدایت جریان رو به رشد شیعه موفق بودند، توانستند وجود مبارک حضرت حجت(عج) را نیز به شیعیان معرفی کنند و نظام هدایت غیبی تشیع را پایه ریزی کنند. علاوه بر این مردم کم کم به پیروی از فقها و وکلای ائمه عادت کردند و افرادی را که به نیابت از آنان وظیفه هدایت را عهده دار بودند، به تدریج شناختند.
از برگزاری مراسم با شکوه تشییع پیکر امام عسکری(ع) روایت‌های بسیاری نقل می‌شود. این تشییع نیز نشانه‌ای از ضعف حاکمیت عباسی بوده است…
درست است! خلفای هم عصر امامین عسکریین(ع) فشار عجیبی روی آنان وارد می‌کردند. اصلا شهر سامرا که این امامان بزرگوار در آن تحت نظر بودند، از ابتدای تاسیس در زمان معتصم عباسی، به شکل یک دژ نظامی درست شد و از سوی خلفا به عنوان جایگزینی مناسب برای بغداد به عنوان پایتخت مورد توجه قرار گرفت. با توجه به بافت فرهنگی سامرا، نفوذ عباسیان در این شهر طبیعی می‌نمود. با این حال مراسم تشییع جنازه‌ی امام‌هادی و امام عسکری(ع) غوغایی در شهر ایجاد کرد.
انتهای پیام/ خطب شکن
