به گزارش اصفهان شرق/ مهدی نجفی، در این نگاشته مهمترین کارکردهای مسجد در ابعاد مختلف زندگی انسانی و اسلامی به مخاطبان ارائه می گیردد:

مسجد؛ مرکز ثقل معماری شهر و روستا
در وهلۀ نخست باید گفت در گذشته های نه چندان دور و حتی تا دو دهۀ قبل، مسجد از کارکردهای مختلفی برخوردار بود، از جمله کارکردهای مهم مسجد می توان به آثار کلیدی این خانۀ امن الهی در شکل گیری معماری اسلامی شهر و روستا اشاره نمود، لذا در گذشته مسجد به عنوان مرکز ثقل شهر وروستا مورد توجه بود، به عنوان نمونه گنبد و گلدسته های مسجد بلند ساخته می شد که این مسله موجبات اشرافیت معماری مسجد بر دیگر ابنیۀ پیرامونی را فراهم می کرد، که این موضوع نیز منجر به هویت یابی شهرها و روستاهای کشور بر اساس آموزه های معنوی مسجد می شد. لذا مسجد به مانند دیگر اماکن مذهبی همچون حرم مطهر امام رضا(ره) و یا حرم حضرت معصومه(س) در قم به عنوان شاخصه های دینی نقش به سزایی در شکل گیری ماهیت دینی جامعه ایفا می کند، زیرا تولید فکر و احساء علم دینی از مسجد منشأ می گرفت، بنابراین در سال های نه چندان دور بسیاری از حوزه های علیمه به عنوان مهد تولید فکر و اندیشۀ اسلامی در مساجد بنا می شد؛

تولید علم و دانش و فکر و اندیشه از مسجد بر می خواست، لیکن پس از نفوذ آموزه های غربی، خصوصاً تغییر معماری شهرها و تشکیل ماهیت شهرها و حتی روستا ها بر مبنای معماری سبک زندگی غربی ساخته شد، لذا کارکردهای مسجد نیز دچارا نوسانات و کاستی هایی گردید، از این رو در حال حاضر نمی توان مدعی بود که مسجد یا دیگر اماکن مذهبی کارکردهای سابق را تمام و کمال ایفا می کنند، بلکه باید گفت بسیاری از آسیب ها و چالش های اجتماعی که به ویژه در دو دهۀ اخیر دامن گیر جامعۀ اسلامی به ویژه نسل جوان شده است منبعث از تقلیل کارکردهای مسجد در جامعه است.

لذا مسئولان و سیاستگذاران در امر شهرسازی و معماری باید در راستای بومی سازی و اسلامی سازی معماری شهرها بر مبنای مرکزیت مساجد اقدام نمایند، که تحقق این مهم می تواند کارکردهای سابق مسجد را بیش از پیش احیاء نماید و به خوبی در مواجهۀ مطلوب با مبانی زندگی غربی اومانیسم محور عمل نماید.

مسجد بستر ساز رشد و تقویت اقتصاد
در تبیین این مدعا باید گفت؛ مساجد در طول تایخ این سرزمین دارای آثار مثبت درمقولۀ اقتصادی بوده است، زیرا در بطن مساجد بسیاری از وقف ها برای احیاء اقتصاد و تقویت وضعیت مالی فقرا و مستمندان صورت می گرفت، هم چنین به علت نزدیکی بازار به مسجد لذا اولین اقشاری که نماز را به صورت جماعت در مساجد اقامه می کردندبازاریان بودند که این مسأله نیز تقویت تقوا و خداترسی بازاریان و بهره گیری مناسب ازمواهب اقتصادی در خدمت به منت به مردم را به همراه داشت.
لذا ساختار اقتصادی در جامعۀ اسلامی از مسجد شکل می گرفت و بر همۀ مسئولان فرض است در سال های آتی بتوانند در احیاء فرهنگ غنی مسجد و تلاش برای تقویت بنیۀ اقتصادی مهم بر مبنای آموزه های اسلامی تلاش نمایند.

مساجد و کارکردهای چند بعدی
باید اذعان نمود مساجد در گذشته دارای کارکردهای متعددی بودند که این مسأله به نوبۀ خود پایه گذار بسیاری از دستاوردهای جامعۀ اسلامی بوده است، به عنوان نمونه برایی جلسات درس و بحث و پرسش و پاسخ در مساجد به گونه ای است که تهذیب مراجعه کنندگان و نمازگزاران با مقولۀ تولید فکر و اندیشه عجین می شد، و از آنجا که فضای معنوی مساجد را باید بهترین فضا برای کسب معرفت قلمداد نمود، لذا تولیدات علمی نیز در راستای خشنودی خداوند و تقویت اخلاق جامعۀ اسلامی به کار گرفته می شد هم چنین مساجد در عرصۀ جهاد و مواجهه بادشمنان اسلام از کارنامۀدرخشانی برخوردارند، بدین ترتیب مساجد در زمینۀ دفاع از اسلام نیز داراری کارکرد های ویژه ای است.

حال با این تفاسیر در حال حاضر مساجد از بسیاری از کارکردهای درخشان سابق محروم شده است، و به عنوان فعالیت ها وکارکردهای تک بعدی یا دو بعدی تنها برای نماز و یا اجرای برخی مراسمات ختم.. تبدیل شده است، که این آسب را باید در رخنۀ اسلام سکولار درجامعه دانست، زیرا ترویج اسلام سکولار در جامعۀ اسلامی مردم را از مساجد طرد خواهد نمود لذا در آن صورت کارکرد مسجد نیز در حد کارکرد کلیسا تقلیل داده می شود و تنها مردم برای اقامه نماز در مسجد حضور می یابند و از رفع مشکلات پیرامونی مردم غفلت خواهند نمود که این آسیب خطرناک می تواند اسلام ناب و اصیل را دچار چالش و بحران نماید.
از این رو باید برای مساجد به مانند گذشته کارکردهای چند گانه در نظر گرفت، تا بتوان در وضعیت نابسامان فرهنگی و اوج هجوم رسانه های غربی با کمک و ابزار این رسانه ها یعنی شبکه های اجتماعی، مساجد بتواند از حالت انفعال خارج شده و بسیاری از نیازها و دغدغه های مردم و جوانان را در مساجد مرتفع گرداند .