به گزارش اصفهان شرق به نقل از بهزیستی استان اصفهان:
علي اكبر ابراهيمي- كارشناس حوزه توانبخشي
رشد كودك مهمترين تعيين كننده سلامت در طي دوران زندگي است و سال هاي اوليه زندگي فرصت بسيار مهمي براي رشد و پيشگيري از اختلالات رشدي است.رشد در دوران كودكي تحت تاثير ويژگي هاي كودك ، خانواده و محيط اجتماعي است وسلامت جسماني، شناختي، زباني و اجتماعي و عاطفي كودك پايه و مبناي مهم آمادگي تحصيلي وسلامت وي در دوران بعدي زندگي است وبرنامه هاي مداخله اي،مهمترين منبع اجتماع براي ارتقاي بهزيستي روانشناختي كودكان است.
سال هاي اوليه زندگي، دوره بحراني و حساس براي رشد جسماني ، حركتي، شناختي، اجتماعي- عاطفي و رفتاري كودك است چرا كه اين دوره ، پايه و اساس رشد بعدي و آينده فرد است.
اتيسم ( در خود ماندگي) يكي از اختلالات دوران كودكي است كه ريشه در تاريخ بشر دارد و باعث مختل شدن رشد و گسترش مهارت هاي اجتماعي و ارتباطي فرد از بدو تولد مي گردد.اين كودكان با وجود سالم بودن گيرنده هاي حسي و اندام هاي بدن از نظر عملكرد حسي و حركات با مشكل مواجه هستند.ظاهرا اين كودكان با كودكان هم سن و سال خود تفاوت قابل ملاحظه اي ندارند ولي از رفتارها و حركات ناهماهنگ و عجيب و واكنش هاي حسي غير متعارفي دارند كه آنها را از كودكان هم سن خود متمايز مي كند.بروز اتيسم در حال افزايش است و آمارهاي موجود حاكي از شيوع اتيسم به ميزان يك در دو يا سه هزار كودك است.
با شناسايي زودهنگام علايم اوليه و ظريف اختلال اتيسم ممكن است بتوان اثرات عصب شناختي اين اختلال را به حداقل رساند.براي برخي از كودكان تشخيص اختلال اتيسم در سال اول زندگي صورت مي گيرد ولي بطور قطع مي توان در سال دوم زندگي اين تشخيص را گذاشت.ابزارهاي تشخيصي موجود بيشتر روي رفتارهاي ثانويه اي تاكيد دارند كه بعدا در طي رشد ظاهر مي شوند(يعني 3تا 5 سالگي) مثل مشكلات ارتباطي،تاخير در تكلم،ناتواني در شكل دادن رابطه با همسالان و رفتارهاي قالبي. با رشد كودك و تاثير محيط ، رفتارهاي ثانويه ظاهر مي گردد كه معمولا تشخيص اتيسم بر مبناي آنها صورت مي گيرد.البته اين تشخيص معمولا با تاخير همراه است و ممكن است باعث از دست دادن فرصت هاي طلايي جهت مداخله اثربخش گردد.
نشانه هاي اوليه اي كه در اينجا ارايه مي شوند، نقايص هسته اي اين اختلال مي باشند و شامل رفتارهايي است كه در اكثر كودكان با اختلالات طيف اتيسم ظاهر مي گردد.زمان ايده ال براي تشخيص اتيسم قبل از 2 سالگي است و اين تشخيص بر مبناي16 رفتار خاص و قابل مشاهده صورت مي گيرد كه در كودك اتيستيك و عادي متفاوت است.اگر كودكي در نشان دادن اين 16 رفتار متناسب با سن در 12 ماهگي تا 2 سالگي ناتوان باشد، حتما بايد اين كودك براي تشخيص اوليه اتيسم مورد بررسي بيشتري قرار گيرد.
اين 16 رفتار عبارتند از :
1-بي تفاوتي به اطرافيان مثل مادريا پرستار( كودك از محيط كناره گيري مي كند).
2-واكنش نشان ندادن به نام خود(وقتي نام او را صدا مي زنيد واكنشي نشان نمي دهد به گونه اي كه تصور مي كنيد ناشنوا است).
3-ناراحتي شديد از به هم ريختن نظم اشيا(براي مثال اگر مكعب هايي كه او چيده است را به هم بريزيد،بطور شديد واكنش نشان مي دهد.كودكان اتيستيك احتمالا به يك شي خاص وابستگي شديدي پيدا مي كنند).
4-نداشتن نگاه خيره(نگاه خيره نشانگر توجه كردن است ولي اين كودكان در تقسيم توجه خود به چيزها ناتوان هستند).
5-نداشتن تماس چشمي (فقط با سرعت تماس چشمي برقرار كرده و سپس نگاه خود را بر مي گردانند).
6-نداشتن بازي عملكردي( مثلا فقط با تلفن يا ماشين بازي مي كند و از بازي كردن با ساير كودكان اجتناب مي كند.اين كودكان معمولا زمان بازي را با تشريفات و عادات تكراري مي گذرانند).
7-در مقابل خنده ديگران ، نمي خندد(اين كودكان در نشان دادن واكنش به تظاهرات چهره اي ديگران، ناتوانند)
8-بازي وانمودسازي(وانمود به چيزي كردن) را نشان نمي دهد، مثلا سوار چوب شدن به جاي اسب (الگوهاي قالبي،تكراري و محدود رفتار و علايق در همه كودكان اتيستيك وجود دارد.بازي تخيلي براي اين كودكان دشوار و از تماس اجتماعي و علاقه به محيط اجتناب مي كنند).
9-به صداهاي محيط واكنش نشان نمي دهد(به نظر مي رسند در آنچه انجام مي دهند يا نگاه مي كنند، غرق شده اند).
10-فعاليت هدفمند ندارد(اين كودكان بي هدف كلمات و جملات را تكرار مي كند يا اشيا را مي چرخاند).
11-از تقليد كردن ناتوان است(اين كودكان تمايلي به تقليد اجتماعي ندارند مانند دست تكان دادن و باي باي).
12-به دستورات كلامي واكنشي نشان نمي دهد(اين كودكان در درك معناي آنچه كه ديگران مي گويند، يا در درك دستورهاي پشت سرهم دچار مشكلا شديد هستند)
13-از كلمات استفاده نمي كند(برخي از اين كودكان اصلا صحبت نمي كنند و برخي هم گفتار به تاخير افتاده يا غير عادي دارند كه درك منظور آنها را مشكل مي سازد).
14-براي در آغوش گرفته شدن دستهايش را دراز نمي كند(اين كودكان اغلب بازوهاي خود را براي اينكه بغل شوند، بالا نمي آورند).
15-از اشارات بدني ( زبان غير كلامي) استفاده نمي كند(براي نشان دادن نيازهايش ، دست ديگران را گرفته و به سمت شي مورد نظر مي برد).
16-نمي تواند توجه خود را از يك بازي به بازي جديد منتقل كند(اين كودكان ممكن است بارها و بارها يك بازي را انجام دهند مثلا اسباب بازي ها را به خط كنند).
اگر برخي از اين علايم را در فرزند خود مشاهده كرديد ، توصيه اين است كه هرچه سريع تر به متخصصان روانشناسي و روانپزشكي مراجعه نماييد تا كودك مورد بررسي جدي و رسمي قرار گيرد.كودكان با اختلال طيف اتيسم نيازمند خدمات جامع درماني و آموزشي هستند كه بايد توسط متخصصان، والدين و مربيان فراهم گردد تا علاوه بر كاهش مشكلات اين كودكان، به افزايش تعامل اجتماعي،ارتباط ورفتار كودك در خانه و اجتماع كمك شود.