نوشتار 3:
اسرائیل به کجا چنین شتابان
اسراییلی ها گمان می کردند می توانند با یکسان سازی همه قومیت های گوناگون وارد شده به اسراییل ، یک هویت یکسان اسراییلی ایجاد کنند در حالی که عکس این جریان اتفاق افتاد و پروژه دیگ ذوب کننده ، شکاف ها را در جامعه اسراییل بیشتر کرد شکافی که امنیت اسرائیل را تهدید می کند.
اصفهان شرق- محسن منصوری کارشناس ارشد روابط بین الملل
در دو نوشتار قبلی بیان شد که چگونه یهودی آزاری بهانه ای گردید تا یهودیان از جنبش صهیونیسم و تشکیل دولت سخن بگویند. آن ها معتقد بودند چون فاقد دولت می باشند و در سراسر دنیا پراکنده می باشند مورد اذیت و ازار قرار گرفته اند در نوشتار دوم از آپارتاید اسراییلی سخن گفتیم و بیان شد که اسراییلیان با کشیدن خط تمایز میان یهودیان و ساکنان بومی فلسطین بسیاری از امتیازات را از ساکنان واقعی فلسطین سلب کردند و تلاش کردند تا با تبعیض نژادی به مرور کل سرزمین فلسطین را خالی از سکنه فلسطینی کنند. روندی که کماکان ادامه دارد .
در این نوشتار با یک ویژگی منحصر به فرد جامعه اسراییل آشنا می شویم و آن شکاف اجتماعی است .
اما قبل از آن می بایست یک سوال را پاسخ داد سوالی که شاید ذهن بسیاری از خوانندگان این مطلب را مشغول داشته باشد. چرا باید اسراییل را شناخت؟ چرا باید اسرائبل را مطالعه کرد ؟ مهمترین دلیل آن، قاعده مهمی است که می توان از آن با نام دشمن شناسی یاد کرد. بعبارتی دشمن شناسی یکی از مهمترین ضروریات حفظ و بقای هر نظام سیاسی است و از آن جا که اسراییل مهمترین و بزرگترین دشمن ایران و دنیای اسلام است شناخت آن ضروری به نظر می رسد.
شکاف اجتماعی چیست؟
شکاف اجتماعی یعنی آن دسته از تقابل هایی است که ساختاری بوده و باعث می گردد در ساخت یک اجتماع گسست، تقابل، صف آرایی و گروه بندی دیده شود. این گروهها در اصلی ترین مسائل جامعه نیز اختلاف اساسی دارند. همین شکاف باعث می گردد افراد هیچگاه احساس همدلی و کنار هم بودن نداشته باشند یا بعبارتی تصور می کنند نمی توانند در حل مسائل کنار یکدیگر باشند .همواره برای ان ها گروه دیگر گروه رقیب و در نقطه مقابل تصور می شود . در نتیجه چنانچه جامعه نتواند این شکاف و تفکر را حل کند می توان گفت در حل اساسی ترین مسائل جامعه ناتوان است.
شکاف اجتماعی در اسراییل
شکاف اجتماعی در اسراییل پدیده ای خاص و مورد توجه است و همین نکته باعث می گردد وضعیت منحصر به فردی در اسراییل وجود داشته باشد. بعبارتی اسراییل یک جامعه طبیعی نیست این جامعه دارای سه ویژگی ماهوی است
1) اکثر جمعیت آن مهاجر هستند: طبق تحقیقات به عمل آمده تقریبا در اسراییل حدود 100 کشور با فرهنگ ها و قومیت های مختلف وارد شده اند و با 51 زبان تکلم می کنند
2) اسراییل جامعه اسکان یافتگان است بعبارتی تنها جامعه مهاجران نیست بلکه در نتیجه فعالیت های استعماری عده ای با زور در کنار اعراب یعنی ساکنان اصلی آن قرار گرفته اند و
3) جدال دائمی میان مهاجران و بومیان این منطقه وجود دارد . حال در ابتدا این سوال مطرح می گردد که چگونه این تنوع و تضاد می تواند افراد را در کنار هم جمع کند؟ واقعیت آن است که وقتی ایده تشکیل اسراییل مطرح شد تنها عاملی که باعث گردید همه یک نقطه را انتخاب کنند آن داشتن یک دین مشترک( یهود) بود به جز دین، نقطه مشترک دیگری بین این اقوام وجود نداشت شاید برای همین بود که اولین نخست وزیر اسراییل بن گوریون تلاش کرد تا با جمع کردن این اقوام در یک سرزمین آن ها را به یک هویت مشترک برساندکه البته در این راه هیچگاه موفق نگردید کاری که از آن با نام دیگ ذوب کننده نام برده می شود .
پروژه دیگ ذوب کننده چیست؟
برای بسیاری از اسرائیلی ها ، اختلافات شدید و بارز میان جریانهای قومی و فرهنگی جامعه اسرائیل ، تهدیدی جدی برای آینده این کشور است. دیوید بن گوریون نخستین نخست وزیر اسرائیل، ازهمان آغاز متوجه شد که پیروزی پروژه صهیونیسم ، وابسته به ذوب قومیت گرایی و تفاوت های فرهنگی است که مهاجران با خود آورده بودند و تولید فرهنگ واحد و یک هویت ملی است. بن گوریون این پروژه را دیگ ذوب کننده نامید.
مولی بیلیگ از روشنفکران اسرائیلی ، این پروژه را شکستی مفتضحانه می داند و بیان می کند . جامعه اسرائیل قربانی چند دستگی های قومی و فرهنگی شده و در اختلافات و شکاف های ایجاد شده به علت روابط میان مذهب و کشور، دست و پا می زند وی براین باور است که جامعه اسرائیل دیگر بازتابی از یک هویت ملی ندارد، بلکه مجموعه ای ازهویت های قومی و فرهنگی درگیر است که نه تنها با هم هماهنگی ندارند، بلکه گام گذاشتن در راه هارمونی را هم رد می کنند روشن است که پس از این همه سال ، دوجریان قومی اصلی اسرائیل (شرقی ها و غربی ها) هنوز هم ادغام را رد می کنند.
دیوید بن گوریون کسی که از یکسان سازی قوم های گوناگون در اسراییل سخن گفت.
در اسراییل شکاف های مختلفی وجود دارد که به اختصار به برخی آن ها اشاره می کنیم
ا) شکاف قومی :
الف) شکاف عربی ،یهودی: همانطور که در نوشتار دوم گفتیم در جامعه اسراییل تفاوت بسیار بین اعراب و یهودیان وجود دارد حتی در ابتدائی ترین مسائل مانند آموزش، امنیت، مسکن و حتی در امور کشاورزی. برای مثال حمایت های مالی که در امر کشاورزی از یهودیان میشود تقریبا صد برابر عرب ها است یا برای پرداخت هزینه ها کمکی که به اسراییلیان می شود بسیار بیشتر از فلسطینیان است .
ب) شکاف سفاردی، اشکنازی: علاوه بر آن که در اسراییل بین اعراب و یهودیان تفاوت و شکاف وجود دارد بین خود یهودیان نیز شکاف دیده می شود برای همین بین یهودیان اشکنازی و سفاردی تفاوت های زیادی در بسیاری موارد به چشم می خورد .
اشکنازی ها چه کسانی هستند؟
یهودیانی هستند که اکثرا از غرب بویژه امریکا وارد اسراییل شده اند. این گروه طرفدار جنبش صهیونیسم بطور جد می باشند بعبارتی می توان گفت این ها جنبش صهیونیسم را برای حل مشکلات فردی و جمعی خود بدون توجه به سایر یهودیانی که خارج از چارچوب فرهنگی آن ها قرار دارند بنیانگذاری کردند زبان عبری و احیای آن را به عنوان زبان رسمی می پذیرند. و در ضمن آن که قدرت اصلی در دست اشکنازی هاست . این ها به نسبت سفاردی ها دارای تحصیلات بالاتری هستند و اکثر مقامات سیاسی و کرسی ها پارلمان اسراییل (کنست) در دست آن هاست.
اکنون قدرت اصلی در دست اشکنازی هاست و سفاردی ها از منزلت اجتماعی پایین تری برخوردارند
یهودیان سفاردی یا شرقی چه کسانی هستند؟
این گروه بیشتر از آسیا، آفریقا و دولت های عربی وارد اسراییل شده اندکه حدود ۶۰ ٪ یهودیان سرزمینهای اشغالی را این گروهتشکیل میدهند که به یهودیان شرقی تبار معروف هستند. این گروه دارای فرهنگها وآداب و رسوم متفاوتی بوده، دارای مشاغل پایینتر و درآمدهای کمتری هستند. درآمد سرانه یهودیان شرقی تبار فقط ۵۰ ٪ درآمد سرانه یهودیان غربی تبار است. این گروه ازفقر، مسکن و بیکاری بشدّت رنج میبرند و به همین دلیل آمار جرایم و بزهکاری درمیان آنها بیشتر است.
این دو گروه در بسیاری موارد با هم اختلاف دارند که برای آشنایی با برخی از موراد آن در نماز خواندن، ازدواج، پوشاندن موی سر خانم ها و .. اشاره می کنیم:
نماز يهوديان شرقي (سفاردين) و يهوديان غربي (اشکناز)
شکل نماز سفاردينها با اشکنازها متفاوت است. به همين دليل هر يک از اين دو گروه نماز خواندن در معبد ديگري را باطل ميداند و از آن دوري مي جويند.. معماري معابد سفاردين ها در برخي از ويژگي ها با معابد اشکناز تفاوت دارد و اين اثر خود را در چگونگي به جا آوردن نماز، بر جاي ميگذارد. سفاردينها تورات را قبل از شروع به خواندن، بالا نگه مي دارند؛ بر عکس اشکنازها که بعد از خواندن تورات، آنرا بالا مي برند. همچنانکه خط مورد استفاده در نوشتن تورات متفاوت است.
اشكنازها و سفاردينها فاقد معبدي واحد براي انجام عبادتهايشان هستند.
تلاشهاي فراواني براي يکسانسازي اشکال متفاوت نمازها صورت گرفت اما تمامي اين تلاشها با مقاومت خاخام هاي سفاردي واشکنازي به شکست انجاميد.
سربازان ارتش رژيم صهيونيستي از فقدان يك نماز واحد رنج ميبرند.
2- ازدواج
از بارزترين و عمده ترين موضوعات اختلافي بين اشکناز و سفارد، موضوع ازدواج است. کما اينکه هنوز بر يک سفاردي “حريدي”-فرد متشرع و پايبند به دين_ ازدواج با يک زن اشکنازي حرام است و عکس اين موضوع نيز صادق است. روزنامه ي هاآرتص از نوشته ناشناسي که 9 سال پيش در «قدس» و شهر «بني باراک» -که سفاردي هستند- توزيع شد پرده بر داشت. در قسمتي از اين نوشته چنين آمده است: “براستي که فرزندان کساني که با سفاردين ها ازدواج مي کنند، حيض زاده اند و به اين ترتيب تمامي سفاردينها نجس و فرزندان آنها حيض زاده اند.”
3) پوشاندن سر:
اختلافات ديگري پيرامون موضوع پوشاندن سر بين اين دو گروه وجود دارد. زنان سفارديني با تکيه بر فتواي خاخام يوسف، بر طبق قاعده ي اصولي موجود در کتاب شولخان عاروخ(1) مبني بر حرمت استفاده از موي مصنوعي و تاکيد بر پوشاندن موي سر، التزام بيشتري نسبت به پوشاندن سر دارند اما زنان اشکنازي موهاي خود را نميپوشانند و از موهاي مصنوعي نيز استفاده ميکنند.
پوشش يك زن سفاردي پوشش زنان اشكنازي
همچنين تعصب در موضوع ازدواج، موضوع ثبت ازدواج ها را نيز در بر ميگيرد. ثبت ازداوج نزد سفاردين ها و اشکنازها بايد به دست خاخام هاي خود صورت گيرد.
يك يهودي سفاردي با دو همسرش
با برپايي “خاخاميت بزرگ” در سال 1921 در فلسطين در دوران قيموميت انگليس بر فلسطين، خاخامهاي اشکنازي به تعليمات خاخام جرشوم مبني بر تحريم تعدد زوجات تمسک جستند، آيين اشکناز بر عدم اعطاي اجازه به ازدواج دوم تاکيد کرده است مگر اينکه موافقت وامضاي 100 خاخام از سه کشور مختلف را به همراه داشته باشد.
بعد از برپايي دولت عبري، مخالفت خاخامهاي سفارديني با اين موضوع گسترش يافته است مخصوصا بعد از اينکه صدها هزار نفر از يهوديان سفارديني از کشورهاي عربي_ کشورهايي که تعدد زوجات مرسوم است_ به فلسطين مهاجرت کردند. تا اينکه خاخام اعظم اشکنازها اسحاق هرتزوگ – کسي که در سال 1939 با زور و فشار به اين سمت منصوب شد– مجبور شد تا موافقت کند که براي ازدواج دوم به جاي امضا و موافقت 100 نفر از خاخام ها تنها به امضاي دو نفر از آنها نياز است و طبعا خاخام اعظم سفاردينها نيز با اين تصميم موافقت کرد. علي رغم مخالفت برخي ديگر از خاخام هاي اشکنازي با اين قانون جديد، امضاي اجازه نامه جديد همچنان ادامه دارد، موضوعي که از عمق شکاف اختلافات بين سفارد واشکناز خبر مي دهد.
حال نکته جالب این است که چگونه یهودیان غربی با ویژگی های مطرح شده و بویژه با آن ادعای تمدنی بالا و برتر می پذیرند در کنار یهودی شرقی در یک جامعه زندگی کنند. یهودی که سال ها مبارزه با کمونیسم را در کارنامه خویش داشت و یهودی که با فرار از صد حادثه خود را از لیبی به اسراییل رسانده بود چگونه می توانستند بدون اختلاف در کنار یکدیگر زندگی کنند چگونه می توان انتظار داشت آن ها دارای توقعات یکسانی باشند واقعیت ان است که دراسراییل برای یهودیان شرق تبعیضات زیادی قائل شده اند. بارزترین آن در پایین بودن سهم آن ها در در آمد و آموزش در مقایسه با یهودیان غربی اشکنازی است این تفاوت در سطح تحصیلات آکادمیک نیز به وضوح دیده می شود. اشکنازی ها هنوز در قبال آن چه آن ها یهودی آزاری و یهودی سوزی در جنگ جهانی دوم می دانند از آلمان غرامت می گیرند برای همین به جرات می توان گفت اسراییل مستعد جنبش های قومی است. یهودیان به حدی با هم دشمنی دارند که برای مثال یهودیان غربی در روزنامه ها و رسانه های خویش ، یهودیان شرقی را “حشرات” و” حیوانات” می نامند .
2) شکاف دینی :
شکاف دین و سیاست: مهترین شکاف اختلاف انگیز در اسراییل شکاف دینداران و سکولارهاست .با این که بنیان و اساس جامعه اسراییل نشات گرفته از تفکر دینی و نژادی است ( برای یاد اوری مراجعه کنید به نوشتار اول) با این حال اسراییل ادعای سکولار بودن دارد و بیشتر صهیونیست ها اعتقاد عمیقی به اصول دین یهود ندارند و در مقابل اقلیتی نیز خواهان اجرای کامل اصول دینی هستند. در جامعه فعلی اسراییل گروههای مختلفی از سکولار تا گروههای غیر مذهبی و مذهبی … وجود دارند.این شکاف ها به حدی است که گاه به درگیری های فیزیکی نیز کشیده می شود و گاه نیز عده ای به جرات از جنگ داخلی در اسراییل سخن می گویند .
3) شکاف سیاسی( چپ و راست)
احزاب چپ و راست در اسراییل را می بایست در دوره های مختلف مورد بررسی قرار داد که خود مطلبی جداگانه و مفصل را می طلبد که از حوصله این نوشتار خارج است اما بطور خلاصه می توان گفت این شکاف از بدو شکل گیری اسراییل و موافقان و مخالفان اندیشه صهیونیسم تا اعلام موجودیت اسراییل در سال 1948 و جنگ با اعراب بویژه جنگ 1967 وجود داشته چنانچه در بعد از این جنگ در داخل اسراییل عده ای در مخالفت با جنگ با اعراب دیدگاه مصالحه جویانه و عده ای در نقطه مقابل عدم سازش را مطرح کردند. امروزه نیز در اسراییل این نگاه کماکان وجود دارد. در مورد برخورد با اعراب آنچه تحقیقات نشان می دهد حزب کارگر دیدگاه معتدل تری نسبت به مصالحه با اعراب دارد ولی حزب لیکود مخالف مصالحه ارضی است و کادیما نیز دیدگاه میانه را دارد.
در مورد رابطه دین و سیاست، حزب لیکود مخالف جدایی دین از سیاست، حزب کارگر موافق این جدایی و کادیما نگاه میانه ای دارد( در نوشتارهای آینده بطور مفصل احزاب را در جامعه اسراییل بررسی می کنیم )
ادامه دارد …..
منابع مطالعاتی بیشتر در راستای این مطلب:
کتاب سیاست و حکومت در فلسطین اشغالی مصطفی ملکوتیان
مقاله شکاف اجتماعی و امنیت ملی در اسراییل دکتر شجاع احمدوند فصلنامه بین المللی روابط خارجی سال دوم پاییز 89
مقاله اسراییل جامعه ای چند پاره؛ احمد گل محمدی فصلنامه مطالعات منطقه ای 1382
مقاله شکاف های اجتماعی درون اسراییل؛ احمد زید ابادی فصلنامه چشم انداز 1381
نگاه تحلیلی به جدال یهودیان اشکنازی و سفاردی برگرفته از مشرق نیوز مهرماه 1392
1)پس از تلمود، تفسیرات و توضیحات مختلفی بر آن نوشته شده است. با توجه به مفصل بودن تلمود، دانشمندانی به جمع آوری قوانین و شرعیات به صورت خلاصه و بدون ذکر اثبات پرداخته اند که در این میان کتاب شولحان عاروخ با توجه به اینکه همه قوانین در آن به شکلی ساده و قابل فهم برای عامه مردم در حدود ۴۰۰ سال پیش تنظیم گردیده است ویژگی خاصی دارد. شولحان عاروخ را میتوان کتاب توضیحالمسائل یا آیین نامه مذهبی دانست که هر فرد با دانستن زبان عبری میتواند به آن مراجعه کند و به آسانی، موضوع مورد نظر و پاسخ پرسش خود را بیابد.
شولحانعاروخ از ۴ قسمت یا جلد تشکیل شده است:
۱. قوانین مربوط به امور روزمره، بهداشت، دعاهای مختلف، نمازهای روزانه، روز مقدس شنبه (شبات) و دیگر اعیاد و روزههای مذهبی.
۲. قوانین مربوط به ذبح شرعی، حلال و حرام خوراکیها (کشروت)، صدقه دادن، طهارت، بیماران و پزشکان، عزاداری و… .
۳. قوانین مربوط به ازدواج و طلاق و شرایط آنها.
۴. قوانین مربوط به خرید و فروش، امانتها، امور مالی و دادگاهها.
عالی بود