به گزارش اصفهان شرق؛ دین مقدس اسلام، دین اکمل خاتم الرسل، محمد بن عبدالله (ص) حاوی نکات غنی و ظریف از بهداشت کامل در زندگی فردی و اجتماعی است و عمل به این توصیه‌های بهداشتی، ضامن سلامت فردی و اجتماعی هر فرد است. البته در اسلام، حفظ تندرستی، این نعمت ارزشمند الهی، بر همگان واجب است و حضرت رسول اکرم (ص) می‌فرماید: «دو نعمت است که مردم قدر آن را نمی‌دانند: یکی سلامتی و دیگری جوانی.»

چون تندرستی از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند متعال است، باید در حفظ آن بکوشیم و پیش از آنکه بستر بیماری را در آغوش بگیریم، به اصول بهداشتی توجه و با حفظ بهداشت خصوصی و عمومی و روانی از ایجاد بیماری تا حد توان پیش‌گیری کنیم.

بهداشت فردی عبارت است از؛ نظافت شخصی از نظر پوست بدن، دست‌ها، ناخن‌ها، پاها، موی سر، دندان‌ها، دیگر اعضای بدن، لباس و وسایل شخصی. دست‌ها بر اثر تماس با برخی اشیا که بیشتر استفاده می‌شود، مانند اجزای داخل وسایل نقلیه، درها، پول و… و یا با انجام کارهایی چون توالت رفتن، باغبانی، دست زدن به حیوانات و تماس با بیماران، آلوده می‌شوند. ازاین‌رو، برای حفظ سلامتی، شستن دست‌ها با آب و صابون پس‌ازاین گونه موارد و پیش از پرداختن به کارهای حساس، بسیار لازم است.

برای تمیزی پوست بدن، باید همیشه بدن را با آب و صابون شست‌وشو داد تا پوست از وجود چرک و کثافات پاک شود و تازگی و نرمی خود را بازیابد و به وظیفه زیستی خود عمل کند.

اسلام، راهنمای مطمئن انسان در تمام ابعاد زندگی، درباره اصول کلی طب و بهداشت نیز دستوراتی به مسلمانان می‌دهد. قرآن مجید برخی امور را حرام و بعضی دیگر را مباح و حلال دانسته است که به‌طور مسلم، همه این سفارش‌ها بنابر حکمت خاص خود و با توجه به وضع جسم و جان انسان تشریح شده‌اند. هر آنچه در قرآن، حرام شناخته‌شده است، بی‌شک ازلحاظ مادی یا معنوی برای مردم زیانبار است و هر چیزی که در قرآن، از آن به حلال و مباح یاد می‌شود، بر صحت جسم و روح تأثیرگذار است.

قرآن مجید پیروان خود را برای زیستن در محیطی پاک و مطمئن به حفظ بهداشت فردی و اجتماعی فرامی‌خواند. خداوند پس از بعثت پیامبر اکرم (ص) به او می‌آموزد که «وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ؛ جامه خود را پاکیزه ساز.» (مدثر: ۴) و بر آن اساس، امت او را به دین خود دعوت می‌کند و در ستایش پاکان می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ؛ خداوند توبه‌کنندگان را دوست دارد و پاکان را نیز دوست دارد.» (بقره: ۲۲۲)

قرآن به نقش آب در پاکیزگی نیز اشاره می‌کند و می‌فرماید: «وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُورًا؛ از آسمان آبی فرو فرستادیم که پاک و پاک‌کننده است.» (فرقان: ۴۸)

در حقیقت، سفارش اسلام برای وضو ساختن پیش از هر نماز واجب و مستحبی در شبانه‌روز و یا غسل‌های واجب و مستحب، دلیل محکمی بر اهمیت پاکیزگی و نظافت، در آموزه‌های اسلام است. هنگام غسل و وضو واجب است که آب به سطح پوست برسد که این دقت، تمیزی بدن را به حد کافی در پی دارد، خداوند در سوره مائده، آیه ششم می‌فرماید: «خداوند نمی‌خواهد مشکل برای شما ایجاد کند، بلکه می‌خواهد شما را پاک سازد و نعمت خود را بر شما تمام کند، شاید شکر او را به‌جا آورید.»

احادیثی که از پیامبر (ص) و پیشوایان معصوم (ع) نقل‌شده است، سرشار از مسائل و دستورات پزشکی، دربارۀ مواردی چون سلامت، بیماری، بهداشت فردی و روانی و اجتماعی و خواص برخی میوه‌ها و سبزی‌ها و دیگر موضوعات، مربوط به پزشکی است.

در اینجا این نکته لازم است بیان شود که خبر شیوع کرونا بیشتر از خود ویروس بر روان جامعه تأثیر گذاشته لذا رهنمودهای قرآنی برای تسکین و درمان بیماری‌های روانی در این روزها مفید خواهد بود:

 درمان با ذکر و یاد خدا: «أَلا بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه باشید که با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.» (رعد:۲۸)

از بهترین راه‌های اساسی درمان روان، ذکر خداست؛ زیرا ذکر قلب‌ها را جلا می‌دهد، ترس و نگرانی را می‌زداید و احساس امنیت درونی در فرد به وجود می‌آورد، به‌عبارت‌دیگر یاد خداوند هرگونه ناامنی را به امنیت و دشمنی را به محبت و اضطراب را به آرامش تبدیل می‌کند.

همچنین فرد افسرده که ناامیدی سراپای وجودش را فراگرفته است، می‌پندارد که کسی او را درک نمی‌کند، ولی همین فرد در حضور خدا احساس آرامش می‌کند و همواره خداوند را با خود همراه می‌داند، به حدی که یقین می‌یابد در تنهایی نیز خدا او را رها نخواهد ساخت. خداوند کریم در قرآن فرموده است: «پس یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را.» (بقره: ۱۵۲)

علامه طباطبایی (ره) در تفسیر آیه شریفۀ «و نازل می‌نماییم در قرآن آنچه را آن شفا و رحمت است برای مؤمنین و نمی‌افزاید ستمکاران را جز زیان.» (الاسراء:۸۲) اشاره به این مطلب دارد که اگر قرآن را به‌منزلۀ شفا بدانیم، پس باید امراضی وجود داشته باشند که شفای آن‌ها از طریق قرآن صورت پذیرد؛ همان‌گونه که دارو اثر شفابخشی برای بیماری‌ها دارد؛ بنابراین چنانچه نفس انسان به مادیت گرایش یابد و اسیر هوی و هوس‌های مادی گردد، درمان این بیماری او جز به مدد قرآن امکان ندارد.

درمان با توبه کردن: در برخی بیماری‌های روانی، بیمار احساس گناه و تقصیر شدیدی نسبت به اعمال گذشته خود دارد و خود را خطاکار محض می‌داند. حتی بیمارانی هستند که مرتکب گناه و خطایی نشده‌اند، ولی بر اثر پیشروی احساس گناه، درونشان بیمار شده است. به‌طور مثال فرد افسرده فقط به گذشته خود می‌نگرد و در تفسیر رخدادهای گذشته خود را مقصر می‌داند و یا فرد وسواسی، ناخواسته خود را آلوده و گناهکار حس می‌کند و از روی وسواس کارها را تکراری انجام می‌دهد تا خود را پاک بپندارد. گروهی از بیماران که درواقع گناهکار و از کرده خود پشیمان و به اضطراب و نگرانی دچار شده‌اند، بهتر است با توسل به توبه و بازگشت به خداوند به تطهیر روانی برسند تا از شرمساری گناه نیز برهند.

توبه، یعنی پشیمانی از عمل ناشایست که پس از آگاهی درست به نفسِ کار این تصمیم گرفته می‌شود. آدمی با توبه، با هوس‌ها می‌ستیزد و سرانجام آن بازگشت نفس به‌اعتدال و درنتیجه سلامت روانی است.

یادداشت از: حجت‌الاسلام حسن بابایی، دبیر قرارگاه فرهنگی جهاد کبیر استان اصفهان