روز شمار انقلاب در نصف جهان؛
عطر روزهای انقلاب در اصفهان پیچید/از حکومت نظامی تا اربعین تاریخی
روزهای سرد بهمن‌ماه، یادآور لحظه لحظه از مبارزات ملت ایران و مردم اصفهان در سال ۵۷ است، از تشکیل نخستین حکومت نظامی در تا همافرانی که سوم بهمن‌ماه به انقلاب پیوستند.
به گزارش اصفهان شرق، بهمن ماه هر سال که از راه می‌رسد با خود خاطره روزهای پرتنش مبارزه ملت ایران در سال ۵۷ را به همراه می آورد با دریایی از خاطرات پدربزرگ ها و مادربزرگ ها از رویش جوانه‌های انقلاب در اصفهان؛ سرودهای انقلاب که در زنگ‌های تفریح مدارس از بلندگوها تا دل خیابان‌های شهر می آید، تصویرهایی از روزهای انقلاب که هر ساعت از روز از تلویزیون پخش می‌شود و نواهای انقلابی که از رادیوی ماشین‌ها در گوش شهر می‌پیچد گویی برگه‌ای از خاطرات تاریخ انقلاب را در ذهن انسان ورق می زند، روزهایی که مردم اصفهان نیز پا به پای دیگر مردم کشورمان در آن سهم چشمگیری داشتند.
مبارزات مردم مذهبی و انقلابی اصفهان با رژیم پهلوی به اندازه ای جدی بود که نخستین حکومت نظامی کشور در بیستم مردادماه سال ۵۷ در اصفهان رقم خورد، در واقع جدی‌ترین روزهای منتهی به پیروزی انقلاب در اصفهان در سال ۵۷ از مردادماه با تحصن در منزل آیت‌الله خادمی یکی از روحانیون مبارز و انقلابی آغاز می‌شود، تحصنی که از خشم مردم اصفهان به دلیل دستگیری آیت‌الله طاهری از روحانیون مبارز نشات می گیرد.
در واقع پس از دستگیری آیت الله طاهری و شهید شدن چند نفر در درگیری با ماموران شاه، روحانیون اصفهان تصمیم گرفتند که در منزل آیت‌الله خادمی تحصن کنند، بدین منظور علمای اصفهان از مدرسه صدر بازارِ اصفهان حوزه‌های درس را تعطیل کرده و در طول مسیر تمام بازاری ها نیز فروشگاها را تعطیل کردند؛ جمعیتی حدود دو هزار نفر به سوی منزل آیت‌الله خادمی به راه افتادند و از همین روز بازار اصفهان و نیمی از شهر به حالت تعطیل درآمد.
روز دهم مرداد یعنی فردای بازداشت حجت‌الاسلام طاهری و پس از شروع درگیریها جلسه مهمی میان فرماندهان نظامی، انتظامی و امنیتی اصفهان برگزار و در این جلسه راه های رویارویی با مردم در روزهای آینده بررسی شد. از جمله ضرورت استفاده از ماشینهای آب‌پاش، استفاده از هلیکوپترهای هوانیروز و استفاده از توپخانه، مورد بررسی قرار گرفت.
۱۱ مرداد۵۷: تظاهرات خیابانی پراکنده، حمله به مشروب‌فروشی‌ها، ساختمان حزب رستاخیز و شعب بانک صادرات که توسط هژبر یزدانی بهائی معروف خریداری شده بود، و دیگر اماکن وابسته به رژیم شاه به طور روزمره ادامه داشت. در این میان ساواک اصفهان همه روزه از طریق تماس با بعضی نزدیکان آیت‌الله خادمی تلاشهایی را برای پایان بخشیدن به تحصن در منزل ایشان به عمل می‌آورد.
۱۲ مرداد ۵۷: از نقاط مختلف شهر و حتی از شهرکهای اطراف اصفهان افرادی برای پیوستن به متحصنین در منزل آیت‌الله خادمی به این منطقه در حرکت هستند و آیت‌الله خادمی نیز بر همبستگی و اقدامات دستجمعی و ادامه تعطیل مساجد، مغازه‌ها و بازار تأکید کرده‌اند.
سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در نامه‌ای که نسخه‌هایی از آن را برای سرلشکر ناجی فرمانده پادگان اصفهان، سرتیپ مصطفایی رئیس شهربانی اصفهان، سرتیپ بنی‌فضل فرمانده ژاندارمری اصفهان ارسال داشت درهئاست اعزام نفرات تقویتی برای کمک به قوای شهربانی می شود.
در این میان درگیری های روزمره میان قوای امنیتی با مردم همه روزه ادامه داشت و همه روزه با شهادت چند نفر از مردم همراه بود. شهادت هر کس نیز خود عاملی بر تشدید اعتراضات خیابانی مردم می‌شد. علاوه بر این ساواک تلاش می‌کرد به کمک بعضی افراد موجه، چنین القا کند که امام خمینی در نجف، اوضاع اصفهان را زیرنظر دارند و معتقدند که تحصن در منزل آیت‌الله خادمی باید خاتمه یابد.
۱۴ مرداد ۵۷: سرتیپ تقوی رئیس ساواک اصفهان در گزارشی، با فضاسازی برای شدت عمل در برابر تجمع‌کنندگان در منزل آیت‌الله خادمی، مدعی شد «نمایندگان طبقات مختلف با تلگراف های متعدد به شاهنشاه خواستار تعقیب همه ماجراجویان و کسانی که به نام اسلام این اعمال شنیع را انجام می‌دهند شده‌اند».
۱۵ مرداد ۵۷: مصادف با آغاز ماه مبارک رمضان بود. امام خمینی به این مناسبت پیامی انتشار دادند و در آن با اشاره به قیام مردم اصفهان فرمودند «امروز ملت شجاع و به پا خاسته ایران شاهد موج عظیم ضدشاهی که بر اثر یکی دیگر از اعتصابات بزرگ اصفهان در پشتیبانی از روحانیت و در اعتراض به اعمال غیرقانونی و انسانی رژیم است است… باید از هر فرصت استفاده کرد و اجتماعات را هر چه بیشتر عظیم و فشرده کرد و هرچه بیشتر خیانت ها و جنایات شاه را برملا کرد.»
فردای این روز گزارشی از ساواک منتشر شد که در آن با اشاره به توزیع اعلامیه‌هایی مقابل منزل آیت‌الله خادمی به موضوع همبستگی نیروهای مسلح با مردم اشاره شده بود.
۱۸مرداد ۵۷: ناآرامی‌ها در اصفهان ادامه پیدا کرد و تظاهرکنندگان به هتل شاه عباس، چند مشروب فروشی و بانک حمله کردند. چند نفر از تظاهرکنندگان در اثر تیراندازی نیروهای امنیتی مجروح و تعدادی نیز دستگیر شدند.
۱۹ مرداد: اصفهان چهره‌ای خونین به خود گرفت. ماموران نظامی اقدام به تیراندازی و ضرب و جرح تظاهرکنندگان کردند که در نتیجه عده‌ای شهید و گروهی مجروح و دستگیر شدند.
در آستانه برقراری حکومت نظامی، سرتیپ تقوی رئیس سازمان اطلاعات و امنیت اصفهان در اطلاعیه‌ای محرمانه که نسخه‌ای از آن برای سرلشکر ناجی فرمانده توپخانه و پادگان اصفهان ارسال شد با اشاره به حمله به سینماها، بانکها و ساختمان های دولتی، خواستار بسیج گشت های مسلح شبانه در شهر شد. وی در این اطلاعیه بدون اشاره به حکومت نظامی ساعات مورد نیاز برای چنین گشت هایی را ۸ شب تا ۷ صبح روز بعد، اعلام کرد.
۲۰مرداد ۵۷: پس از تحصن ۱۱ روزه در منزل آیت الله خادمی نخستین حکومت نظامی کشور در اصفهان برقرار شد.
تظاهرات مردم اصفهان که از شب قبل برگزار شده بود و در این روز ادامه یافت. مردم برای اطلاع از وقایع و کشتار شب گذشته، در مقابل بیت آیت‌الله خادمی تجمع و سپس اقدام به تظاهرات کردند.
در اثر درگیری مردم با نیروهای انتظامی، تعداد زیای از مردم شهید و مجروح شدند، به طوری که کنترل شهر از دست نیروهای دولتی خارج شد و رژیم اقدام به اعلام نخستین حکومت نظامی کشور در اصفهان کرد که در ساعت ۱۵:۴۰ دقیقه در روز ۲۰ مرداد ۱۳۵۷ از رادیو اصفهان پخش شد، با اعلام حکومت نظامی، عوامل رژیم در نقاط مختلف شهر اصفهان مستقر شدند.
بعد از ظهر روز ۲۰ مرداد، خبر برقراری حکومت نظامی در اصفهان از رادیو پخش شد. بدین ترتیب سرلشکر ناجی اولین اعلامیه حکومت نظامی اصفهان را در ساعت ۱۵:۴۰ از رادیو و در ساعت ۱۶:۲۰ از تلویزیون این شهر قرائت کرد. در همین روز (۵۷/۵/۲۰) اعلامیه شماره یک و دو فرمانداری نظامی اصفهان و حومه با امضای سرلشکر ناجی منتشر شد.
متن کامل اولین اطلاعیه اعلام حکومت نظامی در اصفهان
«توجه فرمایید! توجه فرمایید! اعلامیه شماره ۱ فرمانداری نظامی اصفهان و حومه، برقرار و از همشهریان محترم خواهشمند است با توجه به نکات مشروحه زیر، نهایت همکاری، به منظور اعاده نظم با نیروهای نظامی به عمل آورند.
۱-از ساعت ۸ بعد از ظهر روز جاری هرگونه رفت و آمد در شهر مطلقاً ممنوع و با خاطیان برابر مقررات فرمانداری نظامی رفتار خواهد شد.
۲-تشکیل هرگونه اجتماعی به هر شکل و هر عنوان بیش از سه نفر ممنوع است.
۳-هرگونه حمل اسلحه و جنگ افزار سرد و گرم به هر ترتیب و هر شکل اکیداً قدغن است.
۴- هر نوع اقدامات تحریک آمیز به هر صورت و به هر شکل مطلقاً ممنوع است.
۵- مسئولین تامین مایحتاج عمومی از قبیل نانوایی ها، قصابی ها، خواربارفروشی‌ها، داروخانه‌ها و از این قبیل حق تعطیل محل کسب خود را ندارند و اهالی محترم باید تا ساعت تعیین شده مایحتاج خود را تهیه کنند.
از اهالی محترم و با ایمان شهر اصفهان و حومه انتظار دارم در برقراری نظم و امنیت در شهر و حومه با نیروی نظامی همکاری های لازم به عمل آورند. آگاه باشند که اعاده نظم و امنیت عمومی به خیر و صلاح و مصلحت کلیه اهالی محترم می‌باشد. ضمناً ستاد فرمانداری نظامی در شهربانی اصفهان مستقر است.
۲۱ مردادماه: علاوه بر تداوم درگیری‌های خیابانی،اطلاعیه‌های اقشار مختلف مردم اصفهان، به کرات نوشته، چاپ و توزیع شد که این خود حکایت از توان قابل ملاحظه انقلابیون در تداوم هوشمند مبارزات مردم در شرایط سخت حکومت نظامی داشته است.
با اعمال محدودیت‌های ناشی از حکومت نظامی، انقلابیون نیز در روش مبارزاتی خود تغییر ایجاد کردند. مردم شب‌ها، هنگام منع عبور و مرور از راه پشت بام ها اقدام به درگیری با مامورین و تظاهرات شبانه می کردند.
۲۲ مرداد: اعلامیه مشهور و بسیار حساس امام که نقش تعیین کننده‌ای در فرآیند بعدی رخدادهای انقلاب اسلامی داشت، یک روز پس از تماس بیت امام خمینی (ره) با آیت الله خادمی یعنی در روز بیست و دوم مردادماه مصادف با هشتم رمضان در قالب پیام مفصل پنج صفحه ای، صادر شد. در این اعلامیه رفتار رژیم پهلوی با مردم ایران به ویژه حوادث خونبار اصفهان و اعلام حکومت نظامی محکوم شده بود. امام خمینی(ره) دراین اعلامیه، هدف نهضت را برپا کردن قوانین و احکام اسلامی برشمرده و از اقشار مختلف مردم به ویژه نظامیان خواستند به صفوف مردم انقلابی بپیوندند.
۲۳ مرداد: از این روز بر حجم اعتراض‌ها و درگیریها افزوده شد. در خمینی‌شهر تظاهرات عمومی شبانه در ساعت ۲۲:۳۰ دقیقه برگزار شد و با شلیک گلوله، ماموران مردم را متفرق کردند.
در چهارراه شیخ بهایی، اطراف مسجد هارونیه و خیابان مدرس، درگیری میان مردم و نظامیان شدت داشت. تهیه، تکثیر و توزیع انواع اطلاعیه‌های مردمی و پیام‌های امام خمینی نیز در روز ۲۳ مردادماه، مانند گذشته ادامه داشت و اعلام حکومت نظامی تاثیر قابل ملاحظه‌ای برعدم انتشار آنها نداشت.
۲۵ مرداد: در این روز دو خواسته و هدف بزرگ، یکی از سوی مردم اصفهان و دیگری از طرف مجموعه عوامل رژیم مطرح وهریک با حداکثر توان خود با دنبال اجرای اهداف خود برآمدند.
مردم در پی تدارک برگزاری مراسم هفتم شهدای روز اعلام حکومت نظامی اصفهان در روز پنجشنبه ۲۶ مرداد بودند و رژیم نیز با همه قدرت در پی جلوگیری از آن بود. روحانیون با کمک بازاریان و دانشجویان، روز مذکور را عزای عمومی اعلام کرده و از همه اقشار مردم در خواست اعتصاب و تعطیل عمومی کردند. ساواک اقدامات و مراقبت های فراوانی را برای پیشگیری تجمع مردمی در روز موعود به کار گرفت.
اربعین ۵۷: تجمع عظیم مردم اصفهان در میدان امام اصفهان با سخنرانی مرحوم پرورش از پیشگامان و رهبران انقلاب در اصفهان برگزار شد.
نماز جماعت در این روز به امامت آیت الله خادمی برگزار شد به نوعی که صفوف تا بازار قیصریه یعنی از جنوب تا شمال میدان امام کشیده شد.
۱۰ آذر ۱۳۵۷: فریاد اللّه اکبر بر فراز بام‌ها، به شکل گسترده‌تری سراسر کشور از جمله اصفهان را فرا گرفت.
سوم بهمن ۵۷: افسران و همافران پایگاه‌های اصفهان، بوشهر و شیراز به حمایت از امام خمینی تظاهرات کردند. در روزهای دیگر مردم غیور اصفهان مجسمه پهلوی‌ها را از سبزه میدان و میدان انقلاب به پایین کشیدند و تکه‌هایش را پیاده کردند و تا انتهای خیابان زینبیه اصفهان بردند.
مهر
