حجت الاسلام والمسلمین جعفر دیباجی استاد حوزه و دانشگاه
فرصتی برای عاشقی/ دعای عرفه جبران گناهان نود ساله است
از امام صادق (ع) روایت است که: هنگامی که عرفه به پایان می انجامد، فرشتگان بر دوش انسانها می زنند و می گویند «خداوند گناهان گذشته تو را بخشید و مواظب باش که در آینده چه می کنی»… مشغول دعا شوید که جبران گناهان نود ساله است
به گزارش اصفهان شرق، از مهم‌ترین اعمال این روز پس از نماز ظهر و عصر خوانده می‌شود. عید قربان پس از روز عرفه قرار دارد. نهم ذیحجه را روز عَرَفه می گویند. این روز یکی از روزهای مهم برای مسلمانان و از جمله شیعیان جهان است. گرچه عید نامیده نشده اما همچون عید خوانده شده است. از سوی دیگر از آنجا که امام سوم شیعیان حرکت خود را بسوی کربلا پس از مراسم حج آغاز کرد، برای شیعیان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در خدمت حجت الاسلام والمسلمین جعفر دیباجی هستیم. او از سال ۷۹ خواندن دروس حوزوی را آغاز کرد و از سال ۸۹ به یادگیری درس خارج فقه و اصول پرداخت. وی مدرک کارشناسی کلام از موسسه امام خمینی (ره) گرفته است و اکنون مشغول گرفتن دکترای فقه و اصول در سطح چهار حوزه است.
دو سال تدریس در دانشگاه ولی عصر، پنج سال تدریس دروس مقدمات در حوزه علمیه قم، تدریس سطوح عالی حوزه علمیه در مدرسه امام مجتبی (ع) و سپس مدرسه علمیه جواد الائمه از دیگر نکات کارنامه اوست.
***
* برای ما بفرمایید چرا این روز، به روز عرفه مشهور است؟
حجت الاسلام دیباجی: روایات بسیاری برای این روز نقل شده است که من چند تایی از آن را ذکر می کنم؛
«عرفات»، نام منطقه وسیعى است با مساحت حدود ۱۸ کیلومتر مربع در شرق مکه معظمه، اندکى متمایل به جنوب که در میان راه طائف و مکه قرار گرفته است و زائران بیت الله الحرام در نهم ذى الحجه، از ظهر تا غروب در این منطقه حضور دارند.
در نقلى آمده است که آدم و حوا علیهم السلام پس از هبوط از بهشت و آمدن به کره خاکى، در این سرزمین یکدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه «عرفات» و این روز «عرفه» نام گرفته است.
همچنین گفته‌اند که جبرئیل علیه السلام هنگامی که مناسک حج را به ابراهیم می‌آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت «عرفت» و او پاسخ داد آری، لذا به این نام خوانده شد و نیز گفته‌اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می‌کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می‌دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد، چرا که یکی از معانی «عرف» صبر و شکیبایی و تحمل است.
عرفات سرزمینی است که خداوند متعال بخاطر اشک ها و دعاهای زائرین خانه خود بر فرشتگان مباهات می کند و تمام گناهان در این سرزمین بخشیده می شود. عرفات سرزمین ارزشمندی است که امام باقر علیه السلام از ظهر تا غروب عرفه دست به آسمان بلند می کردند و دعا می خواند.
در حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است: اگر شخص گناهکاری نتواند در شب‌های قدر، از قدر و منزلت خود به نحو احسن استفاده کند وبهره گیرد، می‌تواند در این روز (روز عرفه) از رحمت الهی برخوردار گردد.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است: سرزمین عرفات سرزمینی است که هر سال امام زمان در آن حضور پیدا می کند و اعمال مردم را زیر نظر دارد هر چند که مردم او را نمی شناسند ولی ایشان همه را می شناسد و این سرزمین با اشکهای امام حسین علیه السلام متبرک شده است.
امام سجاد علیه السلام در روز عرفه فقیری را دید که از مردم گدایی می کند؛ امام فرمودند وای بر تو… در چنین روزی سراغ غیر از خدا می روی؟ امروز روزی است که نه تنها افراد حاضر در عرفات بلکه کسانی که هنوز متولد نشده اند مورد لطف و عنایت خداوند قرار می گیرند.
حضرت محمد (ص) فرمودند: سخت ترین روزها بر شیطان همین روز است.
از امام رضا علیه السلام نقل شده است که حضرت خضر هر ساله به عرفات حاضر می شود و به دعای مومنین آمین می گوید.
از امام جعفر صادق روایتی نقل شده است گرچه طولانی است اما به طور مختصر و مفید عرض می کنم؛ یکی از اصحاب امام جعفر به نام بشیر به نزد حضرت رفتند و گفتند: گاهی نمی توانم روز عرفه به حج بروم و به زیارت امام حسین می روم. امام خوشحال شدند و فرمودند:
«احسنت به تو ای بشیر، کار پسندیده ای می کنی. هر کس در روز عرفه زائر امام حسین علیه السلام باشد، خداوند ثواب هزار حج واجب و هزار عمره و ثواب هزار بار جنگیدن در کنار امام معصوم را به او عطا می کند.»
* با توجه به توضیحات شما، کسانی که هیچوقت به مکه مشرف نمی شوند و حتی تملک مالی ندارند که به زیارت مرقد امام حسین ع بروند چه می شود؟!
– خداوند متعال در این روز به سه مکان و سه گروه از انسانها، توجه ویژه دارد: در درجه اول کربلا و زائران امام حسین (ع)؛ از امام سجاد علیه السلام نقل است این روز عظمت بسیاری دارد. اگر کسی نتوانست خود را به عرفات برساند، خود را به مرقد امام حسین علیه السلام برساند و اگر باز نتوانست در شهر و دیار خود مشغول عبادت شود.
دوم صحرای عرفات برای حجاج بیت الله الحرام است.
سوم هرکس در هر کجا از دنیا که هست، دستی به سوی آسمان بلند شود و دلی بشکند.
از امام جعفر صادق روایت دیگر است که: هنگامی که عرفه به پایان می انجامد، فرشتگان بر دوش انسانها می زنند و می گویند: خداوند گناهان گذشته تو را بخشید و مواظب باش که در آینده چه می کنی.
* اعمال این روز برای غیر حجاج چیست؟
– برای این روز دعاها، نمازها و اعمال مختلفی (از جمله غسل) ذکر شده است که شیعیان از جمله افرادی که در حج حضور ندارند بجا می‌آورند. از جمله مهم‌ترین این اعمال دعای امام سوم شیعیان در روز عرفه است.
از اول ذی الحجه روزه گرفتن تا روز عرفه مستحب است. اما در خصوص روز عرفه فرموده اند چنانچه دچار کسالت و بی حالی می شوید، روزه لازم نیست، فقط مشغول دعا شوید که جبران گناهان نود ساله است.
*طبق روایات شنیده ایم که آخرین سوره قرآن کریم در صحرای عرفات به حضرت محمد (ص) نازل شد. می شود برای ما توضیح بیشتری دهید؟
– دامنه کوه عرفات در زمان صدر اسلام، کلاس صحرایی پیامبر اسلام (ص) بود. بنا به گفته برخی مفسرین آخرین سوره قرآن در صحرای عرفات بر پیغمبر (ص) نازل شد و پیغمبر آن را به مردم و شاگردانش تعلیم فرمود.
رسول گرامی اسلام (ص) در چنین روزی سخنان تاریخی خود را در اجتماع عظیم و با شکوه حجاج بیان داشت: «ای مردم سخنان مرا بشنوید! شاید دیگر شما را در این مکان ملاقات نکنم. شما به زودی بسوی خدا باز می گردید. در آن جهان به اعمال نیک و بد شما رسیدگی می شود. به شما توصیه می کنم هرکس امانتی نزد اوست به صاحبش برگرداند.»
«ای مردم بدانید ربا در آئین اسلام حرام است. از پیروی شیطان بپرهیزید. به شما سفارش می کنم که به زنان نیکی کنید زیرا آنها امانتهای الهی در دست شما هستند و با قوانین الهی بر شما حلال شده اند.»
«من در میان شما دو چیز به یادگار می گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید گمراه نمی شوید، یکی کتاب خدا و دیگری سنت و (عترت) من است.»
«هر مسلمانی با مسلمان دیگر برادر است و همه مسلمانان جهان با یکدیگر برادرند و چیزی از اموال مسلمانان بر مسلمانی حلال نیست مگر اینکه آن را به رضایت به دست آورده باشد.»
*خاطره اتفاق دردناکی که در مکه اتفاق افتاد چندان از ذهن ها دور نیست؛ قتل عام حجاج در فاجعه منا؛ صحبت هایی در بین عده ای از مردم هست که چرا روحانیون مکه رفتن را حرام نمی کنند؟ تا کی تحقیر و توهین و اتفاقات متعددی که خصوصا ایرانی ها را زیر سوال می برند و اذیت می کند؟ می گویند هزینه های گزافی که خرج مکه رفتن می شود را خرج مملکت کنند.
– بحث اهانت که مفصل است، ولی حج جزء واجبات است و هر کسی که مستطیع باشد حج بر گردنش واجب است. سه نوع استطاعت داریم؛
اولا استطاعت بدنی: یعنی اینکه بیمار نباشد.
دوم استطاعت مالی: یعنی زمانی که برگشت فقیر نشود.
سوم استطاعت جانی: یعنی شخصی که خوف عقلانی دارد یعنی تصور می کند که اگر برود کشته می شود یا برایش مشکل ایجاد می کنند، پس حج بر گردنش واجب نیست و اگر سه شرط را دارد حج بر گردنش واجب است (البته حج عمره را نمی گویم تنها حج واجب مدنظر هست).
اما اینکه بگوییم پول را خرج بیمارستان کنیم یا برای ازدواج جوانان، این درست نیست، هر چیزی سر جای خودش است و ما حق نداریم پول حج را جای دیگری خرج کنیم.
ضمن اینکه اگر بگوییم قتل عام مسلمانان جهان بدون برنامه ریزی بوده است خیلی خام انگارانه است و قطعا با برنامه ریزی بوده است. اصلا هدف آنها همین است که مانع تجمع مسلمانان جهان در کنار یکدیگر شوند. هرچقدر این تجمعات زیاد باشد آنها را از اهدافشان دور می کند. آنها هدفشان این است که پای ایرانی را از حضور در مسجد الحرام و بقیع قطع کنند. ما نباید اجازه دهیم که آنها به اهداف شوم خود برسند.
*از طرف دیگر عده ای هم می روند و با کیف های پر از سوغات بر می گردند و می گویند تبرک است؟ چرا کسانی که سفر حج می روند در همان برگشت به ایران، کالای ایرانی خرید نمی کنند؟
– بحث سوغات، واقعا چه لزومی دارد که بخریم؟ باور بفرمایید که زمانی که خودم مشرف شده بودم دیدم که کنار باب جبرائیل اثری از دست فروشها نیست اما در کنار بقیع پُر بود از دست فروشها که حسابی سر مردم را گرم کرده بودند که فرصت زیارت قبور اهل بیت را از دست بدهند. همه کار آنها با برنامه ریزی است. می خواهند زائران گرد هم جمع نشوند اما ما نباید به آنها مجال و فرصت دهیم، ما باید زیرکانه تر برخورد کنیم.
اما در بحث «حج عمره»، شخصی که چند بار به سفر حج عمره رفته است می تواند پول آن را به مسلمانی بدهد که آروزی حج بر دل دارد ولی بخاطر مشکلات مالی نمی تواند به سفر برود. به این نوع حج می گویند «حج بذلی»، یعنی بذل و بخشش کردن که دیگری را به حج بفرستد. هم خداوند شاد می شود و آن مسلمان به آرزوی خود رسیده، هم صحنه را خالی نکرده ایم و هم خودش ثواب برده است. این رفتار پسندیده است که ائمه انجام می دادند چه بهتر که ما هم چنین رفتار شایسته ای را ترویج دهیم.
* فلسفه عید قربان چیست و چرا عید قربان بعد از عرفه است؟
– فلسفه عید قربان تنها نزد اهلش است که شارع مقدس و اهل بیت هستند. شاید حکمتش این باشد که حاجی بعد از اعمال عرفه و پس از نیایش جشنی بر پا کنند و روزه در عید قربان حرام است…
همانطور که حیوان درون را فدای معنویات می کنند حیوانی را قربانی کنند که باعث تقرب بیشتر به خداوند است. حتی کسانی که به حج نمی روند می توانند روز عید حیوانی را بکشند و گوشتش را بین فقرا تقسیم کنند ولو اینکه در منا حاضر نیستند.
انتهای پیام/ندای اصفهان
