به گزارش اصفهان شرق، برگ های دفتر تاریخ بشریت، همه یک رنگ نیستند؛ بعضی سبز، بعضی سرخ، بعضی به رنگ نور و بعضی به رنگ ظلمت نمایان می شوند و جالب تر اینکه در بعضی از آنها آبیِ حیات بخش موج می زند و در بعضی، رنگِ زرد و خشک کویری، طوفان به پا می کند.
چرا باید کسی که تاریخ می خواند، با دیدن صفحات سرخ و سیاه و بی روح تاریخ، از کرده پیشینیان خویش شرمسار شود، حقیقتا حیف نبود سرخی خونریزی ها، سیاهی ظلمت ها و کویرزدگی دل ها، جای سبزی رشد و شکوفایی و صلح و نورانیت هدایت و آبی روح بخش را بگیرد؟
یکی از آن صفحات تاریخ که رنگش سرخی آمیخته به ظلمت است، روز بیست و پنجم رجب سال 183 هجری قمری است که مصادف شده با سال روز شهادت امام موسی بن جعفر(ع) و به همین منظور تصمیم گرفتیم تا با تورق این صفحه از تاریخ به بررسی کوتاهی از سیره الهی این امام همام بپردازیم. به همین منظور به سراغ حجت الاسلام و المسلمین احسان بی آزار تهرانی، از کارشناسان برجسته مذهبی و شناخته شده در کشور رفتیم و گفت و گویی خواندنی با او ترتیب دادیم.

امام کاظم (ع) روشنی بخش دل های مومنان است
حجت الاسلام بی آزار تهرانی در ابتدای سخنان خود به نقش هدایتگری امامان معصوم اشاره کرد و بیان داشت: امامان معصوم(ع) همگی چراغ هایی در تاریکی های تاریخ برای امت ها و کشتی های نجات در دریاهای متلاطم گمراهی و هلاکت اند، امام(ع) انسان معصوم و کاملی است که به سرچشمه وحی متصل است و آمده تا دست آدمی را بگیرد و به راه مستقیم رهنمون شود. به واسطه امام(ع) است که خداوند بندگان خویش را از ذلت نجات می دهد و برکت های خویش را بر انسان فرومی فرستد.
وی افزود: امام موسی کاظم(ع) نیز چراغی است که نور هدایت او، همواره روشنی بخش دل های مؤمنان بوده و خواهد بود.
این کارشناس مذهبی در پاسخ به این سوال که چرا نام حضرت را کاظم نهاده اند افزود: صفت فرو بردن خشم، در همه امامان وجود داشت، ولی در امام هفتم، تبلوری خاص یافته بود.
وی افزود: امام کاظم(ع) با آنکه ظلم های زیادی از دشمنان دید، ولی هیچگاه لب به نفرین نگشود. ابن اثیر که از تاریخ نویسان اهل سنت است چنین می نویسد: آن حضرت را «کاظم» لقب داده اند؛ چرا که عادت داشت حتی با کسی که به او بدی می کرد، به نرمی سخن بگوید و به او نیکی کند.
حجت الاسلام بی آزار به دوران امامت حضرت اشاره کرد و گفت: موسی بن جعفر، پس از شهادت امام صادق(ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری و در سن ۲۰ سالگی به امامت رسید.
وی افزود: دوران امامت او با خلافت چهار تن از خلفای عباسی هم‌‌زمان بود که حدود ۱۰ سال از امامت او در خلافت منصور ، ۱۱ سال در خلافت مهدی عباسی، یک سال در خلافت هادی عباسی و ۱۳ سال در خلافت هارون سپری شد.
وی با بیان اینکه مدت امامت موسی بن جعفر ۳۵ سال به طول انجامید و با شهادت او در سال ۱۸۳ قمری امامت به فرزندش، امام رضا(ع) منتقل شد اظهار داشت: این دوران با حوادث بسیاری همراه بود و با ظلم فراوان حاکمان زمان سپری شد.
وی افزود: در دوره امامت موسی بن جعفر(ع)، فرقه‌های اسماعیلیه، فطحیه و ناووسیه شکل گرفت و هرچند در زمان حیات امام صادق(ع)، زمینه انشعاب در شیعه فراهم شده بود، اما انشعابی در میان آنان رخ نداد؛ ولی با شهادت ایشان و آغاز امامت موسی بن جعفر، شیعیان به فرقه‌های مختلفی منشعب شدند؛ گروهی از آنان مرگ اسماعیل بن جعفر را انکار کرده و او را امام می‌دانستند؛ شماری از این گروه که از حیات اسماعیل مأیوس شدند، پسر او محمد را امام دانستند که این گروه به اسماعیلیه شهرت یافتند.
وی افزود: برخی دیگر عبدالله اَفْطَح را امام دانسته، به فَطَحیه مشهور شدند ولی پس از مرگ او که حدود ۷۰ روز پس از شهادت امام صادق رخ داد، به امامت موسی بن جعفر معتقد شدند و شماری نیز به پیروی از شخصی به نام ناووس در امامت حضرت صادق(ع) توقف کردند و عده‌ای به امامت محمد دیباج معتقد شدند که این ها همه نشان از دورانی سخت برای امامت امام مظلوممان را می رساند.

گستردگی فعالیت های علمی امام موسی کاظم (ع)
حجت الاسلام بی آزار با اشاره به اینکه از امام کاظم(ع) فعالیت‌های علمی زیادی گزارش شده است افزود: متن این فعالیت‌ها در قالب روایات، مناظره و گفتگوی علمی در کتاب‌های حدیثی شیعه آمده است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: احادیث فراوانی از امام کاظم، در منابع حدیثی شیعه روایت شده است؛ که این روایات بیشتر در موضوعات کلامی چون توحید، بداء و ایمان و نیز موضوعات اخلاقی است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین مناجات‌هایی از جمله دعای جوشن صغیر از وی نقل شده است و در اسناد این روایات از او با تعابیری چون الکاظم، ابی‌الحسن، ابی‌الحسن الاول، ابی‌الحسن الماضی، العالم و العبد الصالح نیز یاد شده است.
از موسی بن جعفر، آثار دیگری همچون رسالات مختلف نیز روایت شده است که این ها همه به علم بالای حضرت آگاهی می دهد.

موسی بن جعفر(ع) بخشنده ترین مردم زمان خود بود
این کارشناس برجسته مذهبی در ادامه گفت و گو به سیره عبادی حضرت اشاره کرد و افزود: بر اساس منابع شیعه و سنی، امام کاظم(ع) بسیار اهل عبادت بود؛ به همین دلیل، برای او از لقب عبد صالح استفاده می‌شود.
وی افزود: بر پایه برخی گزارش‌ها امام کاظم(ع) آنقدر عبادت می‌کرد که زندان‌بانان او نیز تحت تأثیر قرار می‌گرفتند.
وی با بیان اینکه شیخ مفید موسی بن جعفر را عابدترین مردم زمان خود دانسته و گزارش کرده است که آن حضرت چنان از ترس خدا گریه می‌کرد که محاسنش از اشک‌ خیس می‌شده است افزود: شیخ مفید بیان داشته که حضرت دعای «عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ» را تکرار می‌کرد و دعای «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسَابِ» را در سجده می‌خواند و حتی هنگامی که به دستور هارون به زندان منتقل شد، خدا را سپاس می‌گفت که فرصتی برای عبادت یافته است: «خدایا همواره از تو فراغتی برای عبادتت طلب می‌کردم و تو آن را برایم فراهم کردی؛ پس تو را سپاس می‌گویم»
بی آزار تهرانی در پاسخ به این سوال که حضرت با وجود عبادات زیاد قطعا در اخلاق نیز نمونه بوده است گفت: قطعا چنین است و در منابع شیعه و سنی، گزارش‌های مختلفی درباره بردباری و سخاوت امام کاظم(ع) وجود دارد.
وی افزود: شیخ مفید او را بخشنده‌ترین مردم زمان خودش دانسته که شب‌ها برای فقیران مدینه آذوقه می‌برد؛ ابن عنبه درباره سخاوت موسی بن جعفر گفته است: او شب‌ها از خانه بیرون می‌رفت و کیسه‌هایی از درهم همراه داشت و به هر کس می‌رسید یا به کسانی که به احسان او چشم داشتند، می‌بخشید تا جایی که کیسه‌های پول او ضرب‌المثل شده بود. همچنین گفته شده موسی بن جعفر به کسانی که به او آزار می‌رساندند نیز بخشش می‌کرد و وقتی به او خبر می‌دادند فردی در صدد اذیت او بوده، برایش هدیه‌ می‌فرستاد؛ و در روایت دیگری آمده است شیخ مفید امام کاظم را کوشاترین فرد در صله رحم با خانواده و دیگر بستگان دانسته است.
بی آزار تهرانی افزود: همانطوری که در ابتدای سخنانم اشاره کردم دلیل ملقب شدن امام هفتم شیعیان به کاظم، این بود که خشم خود را کنترل می‌کرد و این یکی از خصوصیات برتر اخلاقی حضرت بوده است.
وی خاطرنشان کرد: گزارش‌های مختلفی در منابع آمده که امام کاظم خشم خود را در برابر دشمنان و کسانی که به او بدی می‌کردند، فرو می‌برد؛ از جمله گفته شده مردی از نوادگان عمربن خطاب در حضور امام کاظم، به امام علی(ع) توهین کرد، همراهان امام خواستند به او حمله کنند، اما امام مانع شد و سپس به مزرعهٔ آن مرد رفت، مرد با دیدن امام کاظم شروع به داد و بیداد کرد که محصولش را لگدمال نکند، امام به او نزدیک شد و با خوشرویی پرسید چقدر خرج کاشت مزرعه کرده‌ای؟ مرد گفت: ۱۰۰ دینار! سپس پرسید: چه اندازه از آن برداشت خواهی کرد؟ مرد پاسخ داد غیب نمی‌دانم، امام کاظم پرسید: امید داری چه اندازه از آن برداشت کنی؟ مرد پاسخ داد: ۲۰۰ دینار! امام ۳۰۰ دینار به او داد و گفت: این ۳۰۰ دینار برای توست و محصولت هم برایت باقی است، سپس به سوی مسجد رفت، آن مرد زودتر خود را به مسجد رساند و با دیدن امام کاظم برخاست و این آیه را بلند خواند: اللَّه أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِ‌سَالَتَهُ؛ خدا بهتر می‌داند رسالتش را کجا قرار دهد.

امامی که سالها مورد شکنجه ظالمان زمانه بود
حجت الاسلام بی آزار در ادامه به زندان هایی که حضرت متحمل رنج آن شده اند نیز اشاره کرد و افزود: امام کاظم(ع)، در طول دوران امامتش چندین بار از سوی خلفای عباسی احضار و زندانی شد. نخستین‌بار در زمان خلافت مهدی عباسی، امام را به دستور خلیفه از مدینه به بغداد منتقل کردند، هارون نیز دو بار امام را زندانی کردکه زمانِ دستگیری و زندان اول در منابع ذکر نشده ولی دومین بار در ۲۰ شوال سال ۱۷۹قمری ایشان را در مدینه دستگیر و در ۷ ذی حجه در بصره در خانه عیسی بن جعفر زندانی کرد.
وی افزود: بنا به گزارش شیخ مفید، هارون در سال ۱۸۰قمری در نامه‌ای به عیسی بن جعفر، از او خواست امام را به قتل برساند، ولی او نپذیرفت، امام را پس از مدتی به زندان فضل بن ربیع در بغداد منتقل کردند، امام کاظم(ع) سال‌های پایانی عمر خود را در زندان‌های فضل بن یحیی و سندی بن شاهک گذراند.
وی خاطرنشان کرد: جالب است بدانید در زیارتنامه امام کاظم(ع) با عبارت الْمُعَذَّبِ فِي قَعْرِ السُّجُون‏؛ کسی که در سیاهچال‌ها شکنجه می‌شد به او سلام داده شده است.

جایگاه موسی بن جعفر(ع) در بین اهل سنت
حجت الاسلام بی آزار تهرانی در پاسخ به این سوال که شنیده شده علمای اهل سنت احترام خاصی برای ایشان قائل هستند گفت: اهل‌سنت به امام هفتم شیعیان، به عنوان یک عالم دینی احترام می‌گذارند و حتی برخی از بزرگان آنان علم و اخلاق امام کاظم را ستوده و به بردباری، سخاوت، کثرت عبادت و دیگر ویژگی‌های اخلاقی او اشاره کرده‌اند.
وی افزود: همچنین مواردی از بردباری و عبادت امام کاظم در منابع اهل‌ سنت گزارش شده است و جالب اینکه برخی از عالمان اهل‌ سنت مانند سمعانی به زیارت قبر امام کاظم می‌رفته و به او متوسل می‌شده‌اند.
این کارشناس مذهبی افزود: ابوعلی خلال از علمای اهل‌ سنت گفته است هرگاه برایش مشکلی پیش می‌آمده به زیارت قبر موسی بن جعفر می‌رفته و به او توسل می‌کرده و مشکلش برطرف می‌شده است و حتی از شافعی نیز نقل شده که قبر او را «داروی شفابخش» توصیف کرده است.

ثواب زیارت امام موسی کاظم (ع) همچون زیارت قبر سیدالشهدا(ع) است
حجت الاسلام بی آزار در ادامه به ماجرای پیچیده شهادت حضرت اشاره کرد و عنوان داشت: واپسین روزهای عمر امام کاظم(ع) در زندان سندی بن شاهک سپری شد. شیخ مفید گفته است سندی، به دستور هارون الرشید امام را مسموم کرد و امام سه روز پس از آن به شهادت رسید که شهادت ایشان ۲۵ رجب سال ۱۸۳قمری در بغداد رخ داده است. البته درباره زمان و مکان شهادت امام کاظم(ع) نظرات دیگری هم وجود دارد.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: پس از آن‌که موسی بن جعفر(ع) به شهادت رسید، به دستور سِندی بن شاهک پیکر او را روی پل بغداد قرار دادند و اعلام کردند که موسی بن جعفر به مرگ طبیعی از دنیا رفته است.
وی افزود: درباره چگونگی شهادت وی گزارش‌های متفاوتی وجود دارد؛ بیشتر تاریخ‌نویسان بر این باورند که یحیی بن خالد و سندی بن شاهک او را مسموم کرده‌اند.
بی آزار تهرانی خاطرنشان کرد: پیکر موسی بن جعفر(ع) را در منطقه شونیزیه در مقبره خانوادگی منصور که به مقابر قریش شهرت داشت دفن کردند که هم اکنون مدفن او به حرم کاظمین مشهور است و جالب است بدانید که گفته شده دلیل عباسیان برای این‌که بدن امام را در این مقبره دفن کردند، ترس از آن بود که مبادا مکان دفن او محل تجمع و حضور شیعیان شود که به حمد الهی هم اکنون سرشار از حضور زائران از نقاط مختلف جهان است.
حجت الاسلام بی آزار تهرانی در پایان گفت و گو با اشاره به توفیق زیارت این حضرت و ثواب بالای آن افزود: شخصی از محضر مبارک امام (ع) پرسید: ثواب کسی که قبر پدر بزرگوارتان را زیارت کند چیست؟ حضرت در جواب فرمودند: «ثواب و فضیلت کسی که او را زیارت کند، مانند ثواب کسی است که قبر امام حسین (ع) را زیارت نماید» و در روایات دیگری نیز زیارت آن حضرت را مانند زیارت پیامبر (ص) و امیرمؤمنان علی (ع) بیان فرموده اند و از خداوند متعال در پایان صحبت هایم آرزو دارم که توفیق این زیارت را نصیب همه نماید.

انتهای پیام/ایمنا