اصفهان شرق_محسن منصوری، با اوضاع فعلی در سوریه و شکست گزینه های نظامی آمریکا به نظر می رسد آمریکایی ها مجبورند در آینده به یک گزینه بیشتر فکر کنند، “ابزار نظامی و جنگ نظامی در سوریه را کنار بگذارند و با ابزار سیاسی، دیپماتیک و با ترفند طرح تجزیه سوریه را دنبال کنند”.

بر اساس این طرح، منطقه غرب سوریه در دست دولت سوریه بوده در حالی که مناطق شرقی واقع نزدیک مرزهای عراق تحت کنترل نیروهای بین المللی حافظ صلح به رهبری آمریکا و هم پیمانانش خواهد بود. البته این طرح موافقین و مخالفینی دارد. ایران مخالف این طرح است اما مهم آن است که اسراییل از این طرح بیشترین سود را می برد و محور مقاومت نیز تضعیف گردد.

می‌توان گفت؛ بحران سوریه به بالاترین سطح خود رسیده است. با پیروزی‌های میدانی نظام سوریه، سرمایه‌گذاری‌های پنج ساله آمریکا، عربستان، قطر و ترکیه در آستانه نابودی قرار گرفته و شاهد تلاش های سخت آنها هستیم که وضع را به سابق بازگردانند. آمریکا هر چه در چنته داشته این سال ها رو کرده است، از تجهیز گروه های تروریستی با عنوان های گوناگون گرفته تا حمایت از کشورهای حامی تروریسم مانند عربستان و قطر و ترکیه، اما چیزی عایدشان نشده است.

انچه امروز شاهد آن هستیم گویای واقعیتی است که به کام آمریکایی ها خوش نمی آید و از این رو در حال حاضر شرایط این گونه است:

*جبهه مورد نظر آمریکا در منطقه دچار بحران شده و عربستان در یمن ناکام مانده است به نحوی که انصار الله قویا دفاع خوبی دارد. مصر و عربستان دچار درگیری لفظی شده اند و ترکیه در عراق با بحران جدیدی روبروشده که به اصطلاح”تشنج سیاسی” نام گرفته است.

*در سوریه آنچه آمریکا را به شدت نگران کرده است بن بست جبهه النصره در حلب است که تنها گزینه آن ها خروج قلمداد می شود که هنوز موفق نشده اند.  بطور کل آن چه که آمریکا از اوضاع منطقه و بویژه سوریه و عراق انتظار داشت به دست نیاورد.

*در جبهه مقابل، ایران و روسیه در سوریه به موفقیت هایی در زمین و هوا رسیده اند و حزب الله نیز قویتر شده است. با سخنرانی اخیر سید حسن نصرالله جدیت خود را بیش از پیش اعلام کرد و آتش بس در سوریه نیز میان روسیه و آمریکا به بن بست رسید و شنبه 24 مهر ماه نیز نشست لوزان علیرغم ابتکارات و حضور بازیگران جدید اما بی سرانجام به پایان رسید.

سناریوی محتمل آینده

با وضعیت پیش آمده حتی نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا نیز چندان در قبال سوریه و منطقه غرب آسیا توان مانور ندارند در نتیجه آمریکا یک راه دیگر در پیش دارد و آن اینکه، گزینه نظامی را رها کرده و به ابزار سیاسی و دیپلماتیک با هدف تجزیه سوریه فکر کند. تجزیه و تقسیم این کشور در قالب طرح فدرالیسم، خود مختاری یا تجزیه کامل است که هریک از بازیگران تأثیر گذار منطقه ای و بین المللی در این بحران، بنا به دلایلی از مدافعان و مخالفان این سناریوی احتمالی هستند.

بدیهی است که مرزهای کنونی خاورمیانه میراث تقسیم قدرت انگلیس و فرانسه پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی است. در این تقسیمات به هیچ وجه شرایط اقلیت های قومی و دینی لحاظ نشده است به نحوی که امروزه در عراق، لبنان و سوریه اقلیت های دینی و نژادی متعددی حضور دارند. در این میان از آنجایی که جنگ داخلی سوریه با بروز ابعاد هویتی همراه شده و این گزینه محتمل است که آمریکا به شدت به دنبال تجزیه سوریه است.

از بازیگران بین المللی حامی این طرح، آمریکا و هم پیمانان غربی آن هستند. در واقع، همچنان که حمله آمریکا به عراق بحث و گفت و گو بر سر فدرالیسم و تجزیه عراق را یک گزینه مناسب برای استقرار و آینده آن می دانست، در پرونده بحران سوریه نیز مسئله تجزیه و تقسیم این کشور همواره یکی از گزینه های مطرح شده است.

مرکز «راند کورپوریشن» آمریکا اشاره ای به یک طرح پیشنهادی برای فدرالی کردن سوریه، براساس اراضی تحت کنترل دولت سوریه و گروه های اسلام گرای افراطی، داشته است. طرحی که این مرکز جزئیاتی از آن را منتشر کرده است، پیشنهاد ‌می‌کند که نظام فدرال در سوریه با حضور نیروهای کلاه آبی ( نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد، موسوم به کلاه آبی‌ها که  نیروهای متشکل از نیروهای نظامی (سربازان، افسران پلیس) و نیروهای غیر نظامی ایجاد شده‌است. به گروه‌های غیرنظامی شرکت‌کننده در عملیات حفظ صلح «گروه ناظر» یا «هیئت نظارت» و به نیروهای نظامی شرکت‌کننده «نیروهای پاسدار صلح» می‌گویند) سازمان ملل، متشکل از آمریکا و هم پیمانانش، تشکیل شود. بر اساس این طرح، منطقه غرب سوریه در دست دولت سوریه خواهد بود، در حالی که مناطق شرقی واقع نزدیک مرزهای عراق تحت کنترل نیروهای بین المللی حافظ صلح به رهبری آمریکا و هم پیمانانش خواهد بود.

پیرامون پیامدهای سناریوی تقسیم و تجزیه سوریه به چند کشور کوچک به منظور پایان دادن به جنگ، می توان گفت که این طرح بیش از همه در راستای منافع رژیم اسرائيل خواهد بود. در حقیقت، یکی از طرح های ایده آل اسرائیل در مناطق بحرانی خاورمیانه، تجزیه کشورها و تشکیل مناطق مستقل کوچک تر است تا این رژیم علاوه بر رفع خطر کشورهای قدرتمند، شانس برقراری روابط با مناطق کوچک تر را نیز داشته باشد.

از زمان شکل گیری بحران سوریه، رژیم اسرائیل یکی از طرفداران تقسیم سوریه به چند کشور مختلف بوده است. منافع راهبردی اسرائیل در تقسیم سوریه را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

* تضعیف محور مقاومت، تضعیف ایران و حزب الله لبنان، تسری اختلافات ناشی از تقسیم سوریه به لبنان و مهیا شدن فرصت نفوذ و دخالت در سوریه و لبنان، پایان دادن به پرونده ارتفاعات جولان به نفع خود و در نهایت ایجاد کشورهای کوچک و ضعیف که توان رویارویی و تهدید این رژيم را نخواهند داشت.

در صورتی که طرح تجزیه طلبی منطقه که مورد نظر رژیم اسرائیل است از سوریه کلید بخورد، بدون شک خطر «تجزیه طلبی»، دیگر کشورهای همسایه سوریه را نیز تهدید خواهد کرد.  نمونه ای از این نگرانی برای کشورهای همسایه را می توان در اقدام  ارتش ترکیه در قالب عملیات موسوم به «سپر فرات» به داخل قلمرو سوریه دید که با  با هدف جلوگیری از پیشروی کردها در امتداد مرزهای مشترک سوریه و ترکیه شکل گرفت.

عربستان سعودی از دیگر کشورهای مخالف تقسیم و تجزیه سوریه است. در حقیقت ریاض خواستار سوریه ای یکپارچه اما بدون بشار اسد است تا بتواند به وسیله یک نظام همراستا با سیاست های خود در منطقه، موازنه قدرت منطقه ای را به نفع خود تغییر دهد. به زعم مقامات سعودی تقسیم سوریه و تشکیل دولت علوی در سواحل مدیترانه، موجب شکل گیری یک منطقه نفوذ و پایگاه دائم و استراتژیک برای ایران خواهد بود؛ از همین رو با تقسیم سوریه مخالف هستند. علاوه بر عربستان سعودی برخی از کشورهای عرب نیز از بیم تکرار و تبدیل مدل سوریه به کشورهای خود در سال‌های آتی با تجزیه سوریه مخالفت کرده اند.

جمهوری اسلامی ایران نیز مخالفت خود را با هر گونه طرح و سناریوی تقسیم و تجزیه سوریه اعلام کرده است. تهران از ابتدای شکل گیری بحران در سوریه از وحدت و تمامیت ارضی این کشور حمایت و اعلام کرده است با هر طرحی که منجر به تجزیه سوریه شود به شدت مخالفت می کند.

به طور کلی می توان گفت که هدف اصلی از پیگیری و اجرای طرح تجزیه سوریه، قطع ارتباط جمهوری اسلامی ایران و لبنان و در نتیجه منزوی کردن حزب الله و تضعیف آن است که این اقدام در وهله اول در جهت خدمت به منافع راهبردی اسرائیل و آمریکا است.

انتهای پیام/ محسن منصوری کارشناس ارشد روابط بین الملل