حجت الاسلام مهران آدرویش/ در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول، هفته وحدت نامگذاری شده است؛ چه این که برادران اهل سنت ۱۲ ربیع الاول و شیعیان ۱۷ ربیع الاول را سالروز میلاد نبی اکرم(صل الله علیه و آله) می دانند که خود نشانه و حرکتی سمبلیک از وحدت است؛ چه این که بجای توجه به اختلاف زمانی به وحدت در موضوع (تولد پیامبر اکرم) توجه شده است.

اما متاسفانه علیرغم تلاش های گسترده نظام اسلامی و بسیاری از علمای بزرگ به ویژه امام راحل(ره) در جهت حفظ وحدت مذاهب اسلامی، باز از گوشه و کنار صدای گروه ها و افرادی به گوش می رسد که به انحاء گوناگون بر طبل تفرقه و اختلاف می کوبند و هفته وحدت و برادری را هفته برائت می نامند! به راستی حق با کدام گروه است، وحدت یا برائت؟

کدام یک اولی است: وحدت یا برائت؟

بی شک وحدت و برائت هر دو جزء لاینفک دین مبین اسلام هستند و کنار گذاشتن هر یک از این دو قطع نمودن عضوی ارزشمند از پیکره دین و خطایی فاحش است.

 و از طرفی پرواضح است که مطرح نمودن دو موضوعِ وحدت و برائت (به موازات یکدیگر) به اصطلاح کوسه و ریش پهن و مصداق دلّا دلّا شترسواری نمودن است و در فضایی که یکی به میخ بزنیم و یکی به نعل، هرگز وحدتی رخ نخواهد داد.

 لذا باید به یکی از آن دو اولویت بخشید؛ یکی را در متن و دیگری را در حاشیه نگه داشت. یکی را خلوت بخشید و دیگری را جلوت.

در فقه قاعده ای عقلایی وجود دارد به نام قاعده الاهم فالاهم (یعنی رعایت اولویت ها در هنگام تعارض ارزش ها در شرایط خاص) بنا بر این قاعده؛ هرگاه دو واجب در شرایط خاصی با هم تعارض پیدا کنند حق اولویت با واجب اهم است.

در شرایط فعلی که دشمنان قسم خورده اسلام با انواع هجمه ها (جنگ سخت و نرم، محاصره مرزی، تحریم علمی و اقتصادی، ترور، تبلیغات گسترده؛ اسلام هراسی و اسلام ستیزی و…) کمر به نابودی اسلام بسته اند و در جهت حذف اسلام و مسلمین به ویژه شیعه نوک پیکان خود را با فرقه ضاله و خشن وهابیت تیز نموده اند، عقلانیت و سیاست و کیاست حکم می کند که بر طبل وحدت بکوبیم و با پر رنگ نمودن نقاط مشترک و علنی نکردن برائت (به طور شفاف، عمومی و تحریک کننده) احساسات برادران اهل سنت را جریحه دار ننمائیم و جبهه خویش را علیه دشمن مشترک یعنی آمریکا، انگلیس، صهیونیزم و وهابیت خبیث و خشن تقویت نمائیم و خون پاک مسلمانان را در اقصی نقاط جهان اسلام حفظ کنیم.

 در شرایط کنونی صدای وحدت، عزّ اسلام و مسلمین و حفظ خون مسلمانان را به دنبال خواهد داشت در حالی که از طرح هفته برائت و دمیدن در شکاف تفرقه، جز ریخته شدن خون مردم بی گناه و میدان دادن به درو کردن های وهابیت و به خطر انداختن امنیت مسلمانان محصولی دیگری برداشت نخواهیم کرد.

لذا نامگذاری هفته وحدت در راستای:

 حفظ عزت مسلمانان

 امنیت مسلمانان

 جذب حداکثری مسلمانان

 تضعیف دشمن

 و میدان ندادن به وهابیت

 به قوت خویش پابرجاست و طرح هفته برائت خلاف عقل و فراست است.

 طرح هفته برائت ناشی از عدم بصیرت، واقع بین نبودن و در نظر نگرفتن شرایط موجود، آب ریختن بر آسیاب و بازی در زمین دشمن و اقدامی کاملا احساسی و بر خلاف مصالح جهان اسلام است.

موضوع وحدت:

 موضوع وحدت؛ زندگی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر و حسن معاشرت و حفظ کیان اسلام و منافع مادی و معنوی در برابر استکبار جهانی است؛ هم آنان که به شهادت تاریخ  اگر بر مسلمانان مسلط شوند نه به شیعه رحم می کنند و نه به سنی (اگر یک مطالعه تاریخی در عملکرد وهابیت از زمان پیدایش (حدود ۲۸۰ سال پیش) تا کنون به عمل آید، مشخص می‌شود که کشتار آنها از مسلمانان اهل سنّت، به مراتب بیش از کشتارشان از شیعیان بوده است و هنوز هم چنین است. قربانیان آنان همه مسلمانند و فقط شیعه نیستند).

مرز وحدت:

مرز وحدت، حوزه عقاید، اخلاق و احکام است. و به بهانه حفظ وحدت نباید از تبرّی و گفتن حقایق و دفاع از ولایت دست برداشت؛ منظور از وحدت این نیست که ما از مواضع اختلافی صرف نظر کرده و به مسائل مورد اتفاق بسنده کنیم و شعار وحدت، هرگز نباید عاملی برای از میان بردن حق دیگری به نام برائت شود که در این صورت این تفکر مصداق؛ کَلِمَةُ حَقٍ‏ یُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ خواهد بود.

قرآن کریم و فطرت بشر پر است از تبری و بیزاری نسبت به کفر و ظلم و ستم و سیاهی. شیعه و سنی و بلکه هر انسان آزاده ای در اعتقاد به اصل قرآنی و فطری برائت مشترکند و اختلاف آنان تنها در مصادیق افراد و گروه هایی است که باید از آنان تبری بجویند نه در اصل برائت.

لذا وظیفه  برادران اهل سنت این است که: بنا بر اصل قرآنیِ لزوم برائت، به نظر شیعه در برائت از کسانی که آنان را مصادیق ستمکار می دانند، احترام بگذارند.

 و وظیفه شیعیان نیز این است که: جغرافیای اعلان برائت خود را نسبت به کسانی که برادران اهل سنت آنان را به زعم خود مصادیق ظلم نمی دانند، در مباحث و نوشتار علمی مستدل (همچون کتب علامه عسکری)، محدود نمایند و با پرهیز از برائت جستن در فضاهایی همچون فضای مجازی، صدا و سیما و تریبون های رسمی، تجمیع بین برائت و وحدت علنی را مدیریت نمایند.

آیات و روایات وحدت بخش و نظرات مراجع تقلید:

آیات: در این دو آیه خداوند وحدت را رحمت دانسته و حتی مسلمانان و یهود را به وحدت دعوت نموده!

الف)  لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا یَزالُونَ‏ مُخْتَلِفِینَ‏. إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ (هود: ۱۱۸، ۱۱۹٫‏)

اگر خدا می خواست تمامی مردم را امت واحد قرار می داد اما دائما شیوه آنها تمرّد و اختلاف خواهد بود مگر کسى که پروردگار تو، ترحّم بحال او نماید.

ب) قُلْ یا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَةٍ سَوَاء بَینَنَا وَبَینَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیئًا وَلاَ یتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» (آل عمران، ۶۴)

بگو اى اهل کتاب بیایید بر سر سخنى که میان ما و شما یکسان است بایستیم که جز خدا را نپرستیم و چیزى را شریک او نگردانیم و بعضى از ما بعضى دیگر را به جاى خدا به خدایى نگیرد پس اگر [از این پیشنهاد] اعراض کردند بگویید شاهد باشید که ما مسلمانیم [نه شما].

روایات:

متوکل به منظور اختلاف افکنی بین شیعه و سنی از امام هادی(علیه السلام) در حضور اجتماع شیعه و سنی خواستار تفسیر و تبیین «فلانا» در آیه یَا وَیْلَتَی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا شد؛ چه این که او می دانست که شیعیان مصداق فلانا را عمر ابن خطاب می دانند. امام (علیه السلام) با زیرکی فرمود: او شخصی است که خداوند نخواسته رسوایش کند آیا خلیفه مسلمین به آشکار شدن نامش راضی است؟

ضمیمه آیات و روایات:

الف) کان الناس امّه واحده » (بقره آیه ۲۱۳)

ب) یا ایّها الّذین آمنوا ادخلوا فی السلم کافه و لا تتبعوا خطوات الشیطان انّه لکم عدوّ مّبین (بقره آیه ۲۰۸)   

ج) واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا (آل عمران ۱۰۳)

و) إنَّ هذه أمَّتُکُم أمَّة واحِدَة و أنَا رَبُّکُم فاعْبُدونِ(۱)». انبیا: ۹۲٫

س) أقیموا الدینَ و لا تَتَفَرَّقوا (شوری ۱۳)

ش) و لاتکونوا کالّذینَ تَفَرَّقوا و اخْتَلَفوا مَنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ البَیِّناتِ و اولئِکَ عذابٌ عظیمٌ (النساء ۱۰۵)

م) و أطیعُوااللَّهَ و رسولَهُ و لا تنازَعوا فَتَفْشَلوا و تَذْهَب ریحُکُم (انفال ۴۶)

ن) إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (حجرات ۱۰)

روایات رسول خدا(صل الله علیه و آله):

الف) دست خدا همراه جماعت است» (ترمذی، ۱۴۰۸ق، ح۲۱۶۶۹).

ب) قسم به کسی که نفس من در اختیار اوست، تا ایمان نیاورید داخل بهشت نمی­ شوید و تا یکدیگر را دوست نداشته باشید، ایمانتان کامل نیست. (سیوطی، ح۶و۶۷۰).

ج) مسلمانان خونشان باهم آمیخته است، کوچک­ترین آنها مسئولیتشان را ادا می­ نمایند و دورترینشان را پناه می­ دهند و آنان در مقابل غیر خود، دست قدرت می­ باشند.

ی) انس بن مالک: نسبت به یکدیگر بغض و حسد نداشته باشید و بر همدیگر پشت نکنید، بلکه بنده خدا و برادر دینی باشید، و برای هیچ برادر مسلمانی جایز نیست که بیش از سه روز متوالی برادر دینی­ اش را به قصد کینه و عداوت ترک نماید.

ق) ابوهریره: با یکدیگر بغض و کینه نداشته باشید. به یکدیگر پشت نکنید، (بلکه) بندگان خدا و برادران دینی یکدیگر باشید» (همان).

گ) ابوهریره: همه چیزمسلمان بر مسلمان حرام است، خون و مال و شرفش (همان، ح۲۵۶۴).

ر) درهای بهشت روزهای دوشنبه و پنجشنبه باز می­ شوند و تمام گناهان به جز شرک بخشیده می­ شود، مگر گناه کسی که بین او و برادر دینی­ اش دشمنی باشد که گفته می­ شود: این دو نفر را به تأخیر اندازید تا صلح نمایند و این جمله اخیر را سه بار تکرار نمود» (همان، ح۲۵۶۵).

ز) از بدرفتاری نسبت به یکدیگر پرهیز نمایید؛ زیرا آن ریشه­ کن کننده است (همان، ح۲۵۱۱).

ژ) از زبیر نقل شده که رسول خدا فرمودند: دردهای گذشتگان بر شما روی آورده، که حسد و کینه می­ باشند و کینه و بغض ریشه کن کننده است، اما نمی­ گویم مو را می­ تراشد و ریشه­ کن می­ کند، بلکه دین را ریشه­ کن می­ کند؛ قسم به نفسی که جان من در اختیار اوست، داخل بهشت نمی­ شوید تا ایمان نیاورید، و ایمانتان کامل نیست تا یکدیگر را دوست نداشته باشید (همان، ح۴۹۱۹).

ض) جابر بن عبدالله: همانا شیطان از اینکه در جزیرة­العرب عبادت نشود، مأیوس شده، اما در فتنه و آشوب انداختن بین آنها مأیوس نشده است (ابوداود، بی­تا، ح۴۵۱۵).

روایات امام علی(علیه السلام):

الف) امام علی (ع) می فرماید: بشدت از اختلاف و تفرقه بپرهیزید، چه اینکه انسان های اندک پراکنده دستخوش دام های شیطان می گردند، چنانکه گوسفندان پراکنده و از محور بدور افتاده، طعمه گرگ می شوند. (وحدت مسلمین/۵۰۱)

ب) امام علی ع: أیُّهَا النّاسُ شَقّوا أمْواجَ الفِتَنِ النَّجاة و عرّجوا عن طریق المُنافِرَة
«مردم! موج‏ هاى فتنه را با کشتى ‏هاى نجات بشکافید و از تک‏روى و اختلاف دورى کنید (امالى، شیخ صدوق، ص ۲۹۷٫)

ج) امام علی ع: ایّاکُم و التَّلَوُّن فى دینِ اللَّه، فَإنْ جماعة فیما تُکْرِهونَ مِنَ الحَقِّ، خَیْرٌ مِنْ فُرْقَة فیما تُحِبّونَ مِنَ الباطِل:

 مبادا در دین خدا تردید و تلوّن و اختلاف از خود نشان دهید که همانا اجتماع و همبستگى در آن‏چه از حق مورد کراهت شماست، از تفرقه در آنچه از باطل مورد محبت شماست بهتر است.

و) امام علی: و اجْعَلوا اللِّسان واحداً

سخنانتان را یکى کنید و وحدت کلمه داشته باشید.

ه) امام علی: و ألْزِموا السَّوادِ الأعْظَمِ فَإنْ یداللَّه مَعَ الجَماعَةِ و إیّاکُم و الفُرْقَة».
با انبوه مردم مسلمان باشید که همانا دست خدا با جماعت است و از تفرقه بپرهیزید.

ی) طَاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ وَ إِمَامَتَنَا أَمَاناً لِلْفُرْقَة خداوند متعال طاعت ما را سبب نظم جامعه و امامت را ایمنی بخش از تفرقه قرار داده است (الإحتجاج: ج‏۱، ص: ۹۹؛ الوافی: ج‏۵، ص۱۰۶۴؛ بحار الأنوار: ج‏۲۹، ص۲۲۳؛ عوالم العلوم: ج‏۱۱، ص۶۶۰٫)

شناخت، باور و تأسی به حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام (به رغم آن که القا می‌کنند باید منشأ اختلاف باشد) خود بهترین عامل و محور اتحاد بین شیعه و سنّی می‌باشد. چرا که شیعیان بر اساس فرموده پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله و بیعتی که در غدیر با ایشان نمودند، وی را امام، ولی الله و خلیفة‌الله می‌شناسند و اهل سنّت نیز ضمن اذعان و باور مقام، منزلت و عظمت ایشان، وی را خلیفه چهارم و آخرین خلیفه می‌شناسند. این همان «کَلَمَةٍ سَوَاء بَینَنَا وَبَینَکُمْ» است. کَلَمَةٍ سَوَاء بَینَنَا وَبَینَکُمْ

ن) امام صادق (ع) درباره اهمیت نمازگزاردن با مخالفان مذهبی می فرمودند: هرکه با آنها (برادران اهل سنت) در صف اول نماز بگذارد، گویا با رسول خدا در صف اول نماز خوانده است. (وحدت مسلمین/۵۳۰)

غ) قال علی‌بن موسی‌الرضا(ع): رحم‌الله عبدا حببنا الی الناس و لم یبغضنا الیهم و ایام الله لو یروون محاسن کلا منا لکانوا اعزّ و لما استطاع احد ان یتعلق علیهم بشی‏ء.

امام رضا(ع) فرمودند: خدا رحمت کند آن بنده ای را که ما را نزد مردم [اهل سنت] محبوب گرداند و منفور آنها نکند. به خدا قسم اگر محاسن کلام ما را روایت می کردند ارجمندتر بودند و هیچ کس نمی توانست به آنها هیچ نسبتی بدهد. (الکافی ج ۸ ص ۲۲۹ حدیث ۲۹۳)

وحدت در کلام بزرگان

رهبیر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره):

تفرقه از شیطان است و وحدت کلمه و اتحاد از رحمان است.

رهبر معظم انقلاب (دامت عزه):

هرگونه کردار یا گفتاری که موجب اختلاف بین شیعه و سنی شود و سوژه دست دشمنان بدهد شرعا حرام اکید است. اگر ما خودمان با خودمان وحدت کلمه خودمان را نقض نکنیم، اتحاد و اتفاق شرق و غرب علیه ما به جایی نخواهد رسید.

علامه اقبال لاهوری:

وحدت جهان اسلام، یکی از موضوع های اصلی و اساسی تفکر اقبال لاهوری بود. به نظر این شاعر بزرگ، مسلمانانْ یک ملت اند و وحدت جهان اسلام، به هیچ ملت خاص و کشور خاصی محدود نمی شود. میراث مشترک معنوی و فرهنگی جهان اسلام، مایه افتخار مسلمانان است.

او معتقد بود که این میراث عظیم، تفکیک پذیر نیست؛ یعنی مسلمانان جهان مانند خانواده ای بزرگ بوده و در شادمانی ها و رنج های یکدیگر شریک و سهیم باشند. از این رو، او آن ها را به شبنم یک صبح خندان تشبیه می کند و می سراید:

از حجاز و چین و ایرانیم ما / شبنم یک صبح خندانیم ما

شهید سید محمدباقر صدر:

شهید صدر، اسلام را مبدأ و محرّک بسیار نیرومندی در هویت دادن به مسلمانان می دانست. او علت انحطاط برخی جنبش های اسلامی را، عدم شناخت صحیح آن ها از اسلام و عمل نکردن به این دین سترگ الاهی می دانست.

از دیدگاه شهید صدر، ایجاد وحدت بین مسلمانان، آنان را به حرکت درآورده و استقرار حکومت اسلامی را میسر می سازد.

از این رو، «پیوند عالمان اسلامی، احیای شخصیت اسلامی مسلمانان، شناسایی دشمن مشترک، احترام متقابل مذاهب، پرهیز از تحریک احساسات، ادب در گفتار و نوشتار، تشکیل کنگره بین المللی اسلامی و مبارزه با تعصب های قومی، راهکارهای رسیدن به وحدت، از دیدگاه شهید صدر می باشد.»

علامه شهید سید اسماعیل بلخی:

شهید بلخی، روحانی آگاهی بود که از حوزه پربار و متعهد شیعی، عَلَم قیام بر دوش گرفت و ندای وحدت و آزادی سر داد و تا پایان عمر خود، او به خوبی دریافته بود که انحطاط مسلمانان، در اثر درد بی درمان اختلاف است.

از این رو، برای چاره جویی این مشکل چنین می سرود:

بیا بیا همه اعضای یک بدن باشیم

امور جمله به وفق مراد می نگرم

میان ما و تو صد درد مشترک باقی است

تو را به خود ز چه بی اعتماد می نگرم

سید عبداللّه نوری:

سید عبداللّه نوری، رهبر نهضت اسلامی تاجیکستان درباره وحدت جامعه اسلامی می گوید:

«باید همگی سعی و تلاش همه جانبه در وحدت و یکپارچگی مسلمانان داشته باشیم. باید در کنار یکدیگر و زیر پرچم دین و عقیده زندگی کنیم و پدیده شوم تفرقه را از میان مسلمانان دور سازیم.

تعلیمات اسلامی، بیش از همه چیز ما را به وحدت، یکپارچگی، اتحاد و هم بستگی دعوت می کند. «همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و متفرق نشوید.»

علامه شیخ محمود شلتوت:
پیشوایان نخستین اسلام از نظر علمی مختلف بودند اما با این وجود به یکدیگر احترام می گذاشتند و یکدیگر را معذور می دانستند، به مقصد دیدار یکدیگر بار سفر می بستند و مطالبی را از هم می آموختند.

شیخ محمد عبده:

اتحاد، میوه درختی است که تنه ها، شاخه ها و برگ های مختلفی دارد و ریشه آن همان اخلاق فاضله است و بر مسلمانان فرض است که خود را به تربیت حقیقی اسلامی بیارایند تا از ثمر آن استفاده کنند.

علامه کاشف الغطاء:

باید دانست که مقصود از تقریب بین مذاهب اسلامی از بین بردن اصل اختلاف میان آنها نیست بلکه تنها آرزو و مهمترین هدف این است که این اختلاف موجب عداوت و دشمنی نگشته و دوری ها و مشاجره ها به برادری و نزدیکی تبدیل گردد.

شهید مرتضی مطهری ره:

این متفکر بزرگ اسلامی می گوید: مخالفین اتحاد مسلمین برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیر منطقی و غیر عملی بسازند آن را وحدت مذهبی توجیه می کنند… حال آنکه علمای بزرگ اسلامی قصد ندارند که همه را شیعه و یا سنی کنند بلکه غرض متشکل کردن مسلمانان است در یک صف واحد.

علامه محمد تقی قمی:

ایشان از پیشوایان وحدت است و معتقد به رفع اختلاف میان مسلمانان و ایجاد اتحاد به معنی تجدید عظمت اسلام.

امام موسی صدر:

علت اساسی دوری مذاهب اسلامی، عدم آگاهی و شناخت مسلمانان از یکدیگر است.

فرازی از سوگندنامه اخوان المسلمین:

 ایمان دارم که تمامی مسلمان ها به خاطر ایمان اسلامی مشترک، بیش از یک ملت واحد نبوده و اسلام نیکی نمودن به همه را به پیروانش فرمان داده، پیمان می بندم در راه تقویت پیمان برادری میان مسلمین و محو اختلافات تلاش نمایم.

استاد احمد امین مصری:

 جای بسی تاسف است امتی که دارای یک خدا، یک پیامبر و یک کتاب است ، افرادش در مسائل فرعی و جزئی به نزاع و افتراق برخیزند و در اقامه دلیل، دست به اسلحه بزنند.

(منبع وحدت در کلام بزرگان: گزیده ی از تقویم تقریب / ۱۳۸۵ شمسی/ معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب)