سرویس: اجتماعی 07:30 - پنجشنبه 23 اردیبهشت 1395

گزارشی درباره الگوی نادرست مصرف؛

مصرف گرایی؛ سندرومی که به جان ایرانی ها افتاده است

نه تنها کتاب های درسی دوران دبستان و دبیرستان و دانشگاه ها باید اصلاح شود بلکه این اصلاح باید قبل از آغاز دوران دبستان باشد و این امر به خصوص در طراحی های هوشمندانه در کارتون هایی که تولید و پخش می شود لحاظ گردد.

به گزارش اصفهان شرق؛  وقتی دانش آموزی هفت ساله با نشان دادن قلم و دفتر و پاک کن های رنگارنگ خود به دوستانش، عامدانه و یا سهوا قصد تفاخر دارد، وقتی نوجوانی با پوشیدن کفش و لباس برند، خود را از دیگر دوستانش برتر می بیند و وقتی استفاده از فلان برند یخچال و فریزر، لباسشویی و یا وسایل لوکس با قیمت های آن چنانی موجب فخرفروشی در زندگی های امروزی می شود و یا وقتی برخی از جوانان به دنبال کار های راحت و پشت میزی هستند و حتی گاهی به بیهوده گذراندن وقت و روزمرگی عادت کرده اند، نیاز به تغییر روند گذران زندگی را بیشتر احساس می کنیم، تغییر در شیوه و سبک زندگی و تغییر در الگوی مصرف کالاها. آن هم تغییری که بدون شک باید از سنین کم آغاز شود. از زمان کودکی و از ابتدایی ترین دوران مدرسه.

اهمیت این آموزش از دوران کودکی به اندازه ای است که رهبری بار ها واخیرا نیزدر دیدار با جمعی از معلمان به دغدغه های خود درباره تربیت نسل آینده تاکیدکردند و  فرمودند: «مصرف کالا های خارجی و قاچاق ده ها و صد ها میلیاردی کالا های لوکس، نمونه هایی از الگوی مصرف غلط در کشور است که باید اصلاح شود و یکی از زیرساخت های اصلی برای اصلاح آن ها، فرهنگ سازی در نسل جوان است».

رهبری تاکید کردند: «تربیت نسل آینده با هویت مستقل، عزتمند، دینی و دارای شاخص های ممتاز و جریان ساز» وظیفه اصلی و بسیار خطیر آموزش و پرورش و معلمان است.

اگر جامعه ای با چنین ویژگی هایی شکل بگیرد، قطعا اقتصاد مقاومتی و بدون نفت، برخورداری از فرهنگ مستقل، اصلاح الگوی مصرف و روحیه ایستادگی و مقاومت در برابر زیاده خواهی ها معنا پیدا خواهد کرد.
کودکی؛ بهترین سن اصلاح الگوی مصرف
در این خصوص دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با بیان این که الگوی مصرف مردم مبتنی است بر رفتار های مردم و رفتار ها ریشه در باور ها و افکار و عقاید مردم دارد، تصریح کرد: از این رو برای بسامان کردن این الگوی مصرف باید رفتار ها بسامان باشد و اگر قرار است رفتار ها اصلاح و بسامان شود باید به سمت باور ها و اعتقادات برویم و بهترین سنی که می شود رفتار ها و باور ها را بسامان کرد سن کودکی و نوجوانی است.

بنابراین در مورد بحثی مثل سبک زندگی و اصلاح الگوی مصرف و موارد مشابه باید نگاهمان به سمت آموزش و پرورش باشد به عبارتی باید از دوران کودکی و نوجوانی و حتی پیش از دبستان آغاز کرد. مهدی نوید ادهم ادامه داد: خوشبختانه این موضوع در سند بنیادین آموزش و پرورش به خوبی مورد توجه قرار گرفته است و اگر روح این سند مطابق آن چه پیش بینی شده است، عملیاتی و اجرایی شود بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

به عنوان مثال این نکته که بچه ها باید درست مصرف کنند، باید از کودکی به آن ها آموزش داده شود. وی ادامه داد: در سند تحول، تربیت افراد و دانش آموزان به شش ساحت تقسیم شده است که متاثر از ساحت های وجودی انسان است و نظام تعلیم و تربیت باید بتواند استعداد دانش آموزان در همه این ساحت ها را شناسایی کرده و شکوفا کند.

یکی از این ساحت ها، ساحت تربیت اقتصادی و حرفه ای است به این معنا که بچه ها خوب زیستن اقتصادی را یاد بگیرند. یک مهارت برای زندگی کردن بیاموزند و بلد باشند خوب مصرف کنند و خوب از منابع استفاده کنند.همان بحثی که امروزه تحت عنوان اصلاح الگوی مصرف از آن نام برده می شود.
آموزش و پرورش، در ابتدای راه
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با بیان این که ما برای اجرای این موارد در شروع راه هستیم، افزود: این برنامه در ذیل سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور یعنی تا سال ۱۴۰۴ تنظیم شده است. وی در توضیح بیشتر گنجاندن این موضوعات در دروس مدارس اظهار داشت: مثلا در پایه ششم بحثی به عنوان تفکر و پژوهش در نظر گرفته ایم تا اندیشیدن و پژوهش و پرسشگری را به بچه ها یاد بدهیم.

درهمین پایه درس دیگری داریم تحت عنوان کار و فناوری. در این بحث موضوعاتی چون کار را مقدس دانستن و مهارت یاد گرفتن را آغاز کرده ایم. اگر چه برای آ موزش این موضوعات باید از کلاس ششم هم پایین تر بیاییم. چنان که در حال تغییر محتوا هستیم تا بحث فناوری و مهارت های فنی و مصرف درست را از کلاس دوم و سوم ابتدایی شروع کنیم. نوید ادهم تاکید کرد: البته به نتیجه رسیدن این موارد زمان می برد. چرا که تغییرات فرهنگی، تغییراتی زمان بر است و امیدواریم با جهت گیری درست به نتیجه مطلوبی برسیم.
اصلاح فرهنگ ایرانیان یک ضرورت است
یک اقتصاد دان و کارشناس عالی استراتژیک در این خصوص معتقد است که ما ایرانی ها جزو مسرف ترین و کم کارترین و درعین حال متوقع ترین ملت ها هستیم.

محمدحسن قدیری ابیانه در توضیح این تعابیر خود گفت: در حالی که در دنیا مردم می دانند که باید هزینه های دولت را تامین کنند، در ایران مردم فکر می کنند که دولت باید نیازهای آن ها را تامین کند. از طرفی فرهنگ کار ما نیز جزو ضعیف ترین ها در دنیاست. وی با بیان این که فرهنگ کار و فرهنگ مصرف بخش تعیین کننده وضعیت اقتصادی هر کشوری است، ادامه داد: امام علی (ع) می فرمایند:«بهترین تفریح کار است» اما باوراغلب مردم ما این است که بهترین کار تفریح است.

ما باید این فرهنگ را اصلاح کنیم. بر همین اساس است که مقام معظم رهبری بر اصلاح الگوی فرهنگی و اقتصادی زندگی تاکید کرده اند.وی با تاکید بر این که اصلاح سبک زندگی نزد مردم ایران یک ضرورت است، افزود: اما طبیعتا اگر بخواهیم برای نسل جدید، این الگو سازی صحیح صورت بگیرد باید آن را از کودکی آغاز کنیم.

نه تنها کتاب های درسی دوران دبستان و دبیرستان و دانشگاه ها باید اصلاح شود بلکه این اصلاح باید قبل از آغاز دوران دبستان باشد و این امر به خصوص در طراحی های هوشمندانه در کارتون هایی که تولید و پخش می شود لحاظ گردد.

قدیری ابیانه اظهار کرد: اولین عبارتی که در ژاپن به دانش آموزان یاد می دهند عبارت دویدن است. در انگلستان اولین عبارت کتاب است. اما در ایران اولین عبارت بابا آب داد و نان داد، اگر چه فعل دادن است اما بچه در موضع گرفتن قرار دارد.

این روند در همه امور زندگی و مراحل تکرار می شود.این اقتصاد دان با تاکید بر این که متاسفانه ایرانی ها یکی از مسرف ترین ملت ها هستند، توضیح داد: مطابق گزارش وزیر نفت در سال ۹۲ میزان مصرف سوخت در ابعاد مختلف به حدی بوده، که حدود ۳۰ میلیارد دلار آن هدر رفت و اسراف در مصرف سوخت بوده است.

اگر جلوی این اسراف و هدر رفت گرفته شود، هرسال ۳۰ میلیارد دلار سرمایه برای کشور محفوظ می ماند.

با این رقم می توان پالایشگاه هایی به ظرفیت جمعا ۵/۲ میلیون بشکه در روز را تاسیس کرد. به عبارتی با یک سال رعایت مصرف سوخت و جلوگیری از اتلاف و هدر رفت آن، می توان برای همیشه ایران را از خام فروشی نجات داد.
صداو سیما برعکس عمل می کند
وی با اشاره به نقش صدا و سیما در تولید برنامه هایی که از تولید ملی حمایت می کنند، اظهار داشت: در فیلم ها و سریال های تلویزیونی به رایگان از تولیدات خارجی حمایت می شود. به عنوان مثال در یک سریال که جنبه طنز داشت وقتی چای از دست عروس به لباس داماد می ریزد و عذرخواهی می کند داماد می گوید «کت و شلوار من دوخت ایتالیا است» و عروس جواب می دهد چه با کلاس! این جملات به معنای تبلیغ البسه ایتالیایی است.

این گونه موارد که به نوعی تعریف و تمجید از تولیدات خارجی و تحقیر تولیدات داخلی است به وفور در تولیدات صدا و سیما دیده می شود. به هر حال هم در بعد فرهنگ مصرف و هم در بعد فرهنگ کار و فرهنگ خارجی، رسانه های ما برعکس وظیفه خود عمل می کنند.

فیلم و تولیداتی نیست که از کار کردن، به عنوان جان کندن اسم نبرد. حتی اگر در یک فیلم خارجی گفته شده «امروز کلی کار کردم» این جمله را این گونه دوبله می کنند که «امروز کلی سگ دو زدم» .

از این رو به نظر می رسد فرهنگ سازان ما هستند که به فرهنگ سازی و اصلاح فرهنگی خود نیاز دارند.وی تاکید کرد: اگر ایرانیان که در زمینه های مختلف امتیازات بسیار خوبی نسبت به سایر ملل دارند فرهنگ کار و مصرف خویش را اصلاح کنند، ایران به سرعت پیشرفت خواهد کرد اما اگر روال موجود ادامه یابد از وضعیت رکود و تورمی وارد وضعیت ریاضت اقتصادی خواهیم شد.

این اقتصاددان با انتقاد از حفظ محور بودن آموزش و پرورش نیز تصریح کرد: آموزش و پرورش باید مهارت پرور باشد به نحوی که اگر کسی در مقطع سیکل یا دیپلم تحصیلات خود را متوقف کرد، توانایی سرپای خود ایستادن و تشکیل خانواده را داشته باشد.قدیری ابیانه همچنین با بیان این که در چنین شرایطی اقتصاد مقاومتی محقق نخواهد شد، خاطرنشان کرد: اصولا مردم خود را مخاطب پیام های اقتصاد مقاومتی نمی دانند و فکر می کنند همه چیز بستگی به دولت دارد. البته دولت در مورد اقتصاد مقاومتی نقش فرماندهی دارد.

اما تک تک ایرانیان مخاطب این پیام هستند. قرآن می فرماید: سرنوشت قوم تغییر نمی کند به جز این که آن قوم در نفس خویش تغییر ایجاد کنند. چه بسا در طول تاریخ به مواردی برخورد می کنیم که مدیریت صالح بوده اما مردم به وظیفه خود عمل نکرده اند.

نهج البلاغه پر است از گلایه از مردمی که به وظایف خود عمل نکرده اند در حالی که حاکم امام علی (ع) بود. وی تاکید کرد: حتی آموزش اقتصاد مقاومتی را نیز باید از قبل از دوران ابتدایی آغاز کرد. این امر می تواند با ساده کردن داستان ها صورت گیرد.می توان این موضوعات را برای کودکان به صورت کارتون در آورد و یا برای آگاهی مردم این موارد را به نحو مناسبی با زبان هنر مطرح کرد چرا که اصلاح نگاه مردم به امور مقدمه اصلاح عمل و عملکرد آن هاست و رسانه های گروهی به خصوص رسانه های بصری نقش اساسی دارند اما متاسفانه گاه به جای نگاه مثبت و سازنده عملکرد مخرب دارند و بر توقعات می افزایند.
والدین، تعیین کننده الگو های مصرف فرزندان
رئیس هیئت مدیره بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضاییه نیز در این خصوص معتقد است که سبک زندگی زیربنای اصلی در انواع روش های رفتار فردی و اجتماعی است و بر اساس روش زندگی نوع نگاه فرهنگی و اقتصادی تبیین و توجیه می شود.

مجید ابهری با بیان این که برای آموزش سبک زندگی،  الگو های رفتاری اصلی ترین نماد ها در انتقال تجارب و آموزه ها می باشند، بیان کرد: والدین به عنوان اولین الگو های رفتار در خانه، الفبای سبک زندگی و روش مصرف را به فرزندان خود می آموزند. فاصله گرفتن از اسراف و مصرف گرایی زندگی اشرافی و گرایش به زیست مومنانه، صرفه جویی و قناعت اولین پایه های خود را در خانواده پی ریزی می کنند. رفتار های والدین برای تعیین الگو های مصرف در پوشش، تغذیه و حتی رفتار های فرهنگی تا پایان عمر همراه با فرزندان خواهد بود.

بعد از خانه؛ مدرسه، مربیان و معلمان دومین الگو های رفتاری می باشند. دعوت به قناعت و ساده زیستی توسط آموزگاران به معنای مصرف نکردن نیست بلکه مفهوم آن درست مصرف کردن است و این الگو های رفتاری از دفتر و قلم تا نگهداری لوازم تحصیل را شامل می شود. ضمن آن که همراه با آن باید درس های زندگی در الگو های مصرف از آب و برق گرفته تا سایر تولیدات فرهنگی در مدارس به فرزندان ما آموخته شود.

مدیر گروه پژوهش بنیاد علوم رفتاری همچنین خاطرنشان کرد: بدون همسویی و همپوشانی خانه و مدرسه هیچ گونه نتیجه مثبت و مطلوبی از روش مصرف و تبیین مصرف درست حاصل نخواهد شد. ابهری صدا و سیما را به عنوان سومین عامل در تبیین الگوی مصرف معرفی کرد و گفت: صدا و سیما می تواند نقش مکمل برای خانواده و مدرسه داشته باشد.

وقتی که در یک سریال وضعیت زندگی اشرافی و زیاده روی تبلیغ می شود،  دیگر نمی توان فرزندان جامعه را به ساده زیستی دعوت کرد. به خصوص آن که در جامعه امروز ما در و دیوار های شهر و خیابان ها مملو از تبلیغات اقلام مختلف به خصوص تولیدات تشریفاتی و زینتی و اضافی است که همین حرکت در جامعه، افراد را به سوی الگوی مصرف کاذب سوق می دهد.

انواع ظروف خارجی یا پوشاک برند باعث می شود که برند گرایی به عنوان یک سندروم فرهنگی در جامعه شکل بگیرد و همین موضوع باعث تغییر الگوی مصرف و انحراف از سبک زندگی اسلامی و ایرانی می شود.انواع فروشگاه ها و مجموعه های فروشگاهی که در قالب مراکز اروپایی و آمریکایی ایجاد می شود، مواردی هستند که الگوی مصرف غیر اسلامی و غیرایرانی را در جامعه تبلیغ می کنند.انگیزه مصرف کاذب و نیاز کاذب در مردم؛ توسط این فروشگاه ها ایجاد می شود.

وی با بیان این که افراد در میان تنوع کالا، دچار خودگم کردگی هویتی در ابعاد اقتصادی می شوند، خاطرنشان کرد: شلختگی اقتصادی، یکی از عوارض و نتایج تغییر الگوی مصرف می باشد که در حال حاضر بعضی از خانواده ها گرفتار آن می باشند.وی افزود: با تغییر در سبک زندگی، تفکر تغییر می کند، چرا که هدف اصلی جنگ نرم، تغییر تفکر، ایده و انگیزه در مصرف می باشد که در عصر حاضر با تبلیغات گسترده در حال حرکت نگرش جامعه به سوی تغییر الگوی مصرف می باشیم. ابهری همچنین با بیان این که ما در بدترین شرایط مصرف قرار داریم، گفت: ما از نظر مصرف نوشابه ۴ برابر استاندارد های جهانی مصرف نوشابه داریم.

ضایعات نان در کشور ما ۶۰ برابر کشور های اروپایی ومصرف نمک و شکر شش برابر استاندارد جهانی است. این در حالی است که متاسفانه مصرف شیر در کشور ما یک ششم الگوی مصرف جهانی است. در زمینه مصرف انرژی ( آب و برق و گاز) نیز ما بیشترین مصرف انرژی را در آسیا و خاورمیانه و در بعضی موارد در جهان داریم.

متاسفانه در مصارفی که نقش چندانی در تغذیه و رشد و تکامل فیزیکی و روانی ما ندارند مثل لوازم آرایش ، در جهان مقام هفتم و در آسیا مقام چهارم و در خاورمیانه مقام اول را داریم. بر این اساس کشور ما در مواردی که به ضرر اقتصاد و فرهنگ و سبک زندگی ما می باشد جایگاه چشمگیری در جهان و در منطقه دارد اما رتبه ما در مطالعه کتاب ۱۷۵ و در مطالعه روزنامه ۱۵۰ در جهان است.

وی با اشاره به ابراز نگرانی رهبری در خصوص الگوی مصرف در جامعه اظهار کرد: وقتی مقام معظم رهبری در مورد مسئله ای اظهار نگرانی می کنند هدف ایشان تعیین و تبیین مقصر نیست بلکه هشداری است به تمام اجزای جامعه. معظم له در سال ۱۳۶۸ موضوع جنگ نرم، تهاجم و شبیخون فرهنگی و رخنه فرهنگی را به تدریج و در مراحل مختلف به جامعه گوشزد کردند. متاسفانه خیلی ازنخبگان در این گونه موارد در بحر تغافل حضور دارند. وی افزود: به هر صورت هشدار مقام معظم رهبری مختص به یک قشر و یا یک گروه نیست بلکه کلیت جامعه و نظام و تمام اقشار جامعه از خانواده، رسانه ها، آموزش و پرورش و سایر نهاد های متولی، مورد نظر و توجه ایشان هستند.

خراسان

همچنین بخوانید:

دیدگاهتان را بنویسید

توجه: از انتشار نظرات توهین آمیز معذوریم.