اگرچه آمار روند کاهشی واردات محصولات آرایشی و بهداشتی را نشان می­ دهد، اما به دلیل سوددهی بالا بازار آن همچنان داغ است که این موضوع معضل قاچاق و وادات این محصولات را از مبادی غیر رسمی جدی­تر می­نماید. به طوری­که، مسئولان این بخش معتقدند بین ۸۰ تا ۹۰ درصد لوازم و کالاهای آرایشی به صورت قاچاق و از طریق مرزهای غربی و شرقی وارد ایران می­شوند و آن دسته از این لوازم که دارای مارک های معروف اروپایی یا آمریکایی هستند تقریبا تماماً قلابی بوده و به طرز ماهرانه ای در چین، تایلند و ترکیه جعل و روانه بازار ایران می­شوند.براساس آمار منتشر شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز فرآورده­های آرایشی و بهداشتی بعد از انواع تلفن و لوازم جانبی در سال ۹۱ در رتبه دهم اقلام مکشوفه قرار دارد؛ به عبارتی، حدود ۸۵/ ۱ درصد کل قاچاق کشور را به خود اختصاص داده است و تنها در سال ۹۱ در مقایسه با سال ۹۰، از نظر ارزش ریالی، میزان کشفیات فرآورده­های آرایشی ۴۷۱ درصد رشد داشته است که به معنای بیش از چهار برابر شدن کشفیات قاچاق فرآرده­های آرایشی در یک سال است. 

عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر مصرف لوازم آرایشی

مسئله آرایش در ایران از دو جنبه قابل بررسی است، نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این پدیده و نگاه عرفی و طبیعی بودن آن دو منظری است که می توان از هر یک از این زوایا، مسئله استفاده از لوازم آرایشی را در کشور تحلیل کرد. افرادی که با نگاه آسیب شناسانه به این مسئله نگاه می کنند، گاهی معتقدند افزایش مصرف لوازم آرایشی به خصوص در زنان، به علت کمبود اعتماد به نفس و برای جبران این کمبود است. در واقع، لوازم آرایشی از این منظر، کارکرد تهسیل زنان ­سازی در روابط اجتماعی را دارند و به منظور کسب هویت و پذیرش اجتماعی صورت می ­گیرد. از دیگر علل افزایش مصرف فرآورده ­های آرایشی از دیدگاه آسیب­شناسانه می­ توان نوعی بازار رقابتی برای جلب نظر جنس مخالف، بحران هویت، افسردگی، اختلالات شخصیتی و … را نام برد.

از سوی دیگر، گروهی که نگاه عرفی و طبیعی به این مسئله دارند نیز معتقدند مصرف لوازم آرایشی یک امر طبیعی است و توجه به زیبایی ظاهری از دیرباز مورد توجه انسان بوده است.  اما در هر حال، راه ­حل معضل گرایش روزافزون به مصرف فرآورده ­های آرایشی افزایش سطح آگاهی، دانایی و شعور اجتماعی از طریق گسترش فرهنگ مطالعه و بهره ­گیری مناسب از ابزارهای رسانه­ ای، تعریف سیاست­های فرهنگی فعال و همچنین تأمین بهداشت روان و تعیین جایگزین­ های مناسب کسب هویت و پذیرش اجتماعی برای جوانان و زنان جامعه است تا بیش از آنکه افراد به ظاهرشان اهمیت بدهند به مهارتهای زندگی و توانایی­ های خود متکی باشند.

رابطه مصرف فرآورده ­های آرایشی با سلامت

مصرف لوازم آرایشی از جنبه پزشکی نیز قابل بحث است؛ بسیاری از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایشی ممکن است عوارض پوستی داشته باشد و خطراتی برای سلامت ایجاد کند. کارشناسان پزشکی معتقدند ترکیبات سرب و آرسنیک که در داخل کرم های آرایشی، رژ لب و غیره به کار می­رود باید به ترتیب زیرppm ۲ و ۱۰pmm باشد، در این صورت مصرف این مواد آرایشی هیچ عارضه ای به دنبال ندارد. اما از آنجا که حجم بیشتر لوازم مصرفی آرایشی موجود در بازار را کالاهای تقلبی که از مبادی غیر رسمی وارد کشور می­شوند و معمولاً کیفیت پایینی نیز دارند، تشکیل می­دهند و از طرفی، با توجه به اینکه بسیاری از افراد که سطح درآمد پایینی دارند به این نوع لوازم آرایشی روی می­آورند، سلامت این فرآورده­ها و اثرات مخرب آن بر سلامت پوست و مو نیز مورد سؤال است که در این زمینه باید از اظهارنظر متخصصان پوست و مو بهره برد.

همچنین مقاله­­ های زیادی درباره خطر استفاده از برخی روان­سازها در مواد آرایشی منتشر شده است.خشکی و التهاب پوست و مخاط­ها، التهاب چشم، نازک شدن پلک­ها، حساسیت­های گوارشی و تنفسی، اختلال در فعالیت­های غددی و ضعف عمومی از جمله خطراتی است که در صورت استفاده بلند مدت از لوازم آرایشی سلامت انسان را تهدید می­کند.

کلام آخر

گرایش روزافزون به مصرف فرآورده ­های آرایشی در کشور از جمله مسائل مهمی است که از منظر اجتماعی، فرهنگی، سلامت و البته اقتصادی قابل بررسی است. اگرچه گرایش و توجه انسان به زیبایی یک امر طبیعی محسوب می ­شود، اما امروزه ماهیت و کارکرد زیبایی و همچنین کاربرد لوازم مورد استفاده در آن تغییر یافته است. این موضوع، ایران را نیز به یکی از کشورهای اصلی مصرف­کننده فرآورده ­های آرایشی و بهداشتی تبدیل کرده است و از آنجا که در صنعت تولید لوازم آرایشی دچار ضعف­ های اساسی هستیم و از سوی دیگر مصرف فرآورده ­های آرایشی در کشور حجم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده است، زمینه استفاده سودجویان و قاچاقچیان برای عرضه محصولات بی­ کیفیت و تقلبی فراهم شده است که این امر سلامت انسان را به مخاطره می­ اندازد. بنابراین لازم است مسئولان امر علاوه بر بررسی و ریشه­یابی دلایل موثر بر رشد مصرف فرآورده­های آرایشی در کشور و ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از تبدیل شدن این موضوع به نوعی ناهنجاری در جامعه، بستر ایجاد و تقویت صنعت فرآورده ­های آرایشی و بهداشتی متناسب با نیاز جامعه را فراهم کنند تا علاوه بر تأمین امنیت سلامت افراد جامعه، مانع از سودجویی قاچاقچیان و هدررفت فرصت ­های اقتصادی داخلی شوند.

 شفاف